سیستان و بلوچستان، سرزمین جانِ جانان
کدام یک از اقوام ایرانی در گذار تاریخ نه تنها به بیگانگان فرصت گذر از آن سرزمین را نداده اند بلکه فراتر از جغرافیای ایران زمین حضور پیدا کرده اند و مرز‌های فرهنگی ایران را تا فراسوی جغرافیای ایران گسترده اند؟ اگر کسی از شما این سوالات را بپرسد چه پاسخی می‌دهید.
کد خبر :
۵۹۰۱۱
بازدید :
۱۴۱۸
کدام یک از اقوام ایرانی در گذار تاریخ نه تنها به بیگانگان فرصت گذر از آن سرزمین را نداده اند بلکه فراتر از جغرافیای ایران زمین حضور پیدا کرده اند و مرز‌های فرهنگی ایران را تا فراسوی جغرافیای ایران گسترده اند؟ اگر کسی از شما این سوالات را بپرسد چه پاسخی می‌دهید؟
کدام سرزمین ایرانی میان چند تمدن قاره‌ای واقع شده، اما همچنان ناشناخته است؟ کدام فرهنگ ایرانی به تنهایی بخش قابل توجهی از تاریخ و فرهنگ ایرانی را شکل داده است؟ کدام جغرافیای ایرانی به خوبی تنوع اقلیمی ایران را نمایندگی می‌کند؟ کدام یک از ایرانیان توانسته اند تاکنون هویت ایرانی را در چند قاره پیرامونشان و در پیوست با سرزمین اصلی حفظ کنند؟
کدام یک از اقوام ایرانی در گذار تاریخ نه تنها به بیگانگان فرصت گذر از آن سرزمین را ندادهاند بلکه فراتر از جغرافیای ایران زمین حضور پیدا کرده اند و مرز‌های فرهنگی ایران را تا فراسوی جغرافیای ایران گسترده اند؟ کدام یک از ایرانیان در ادغام و پذیرش اقوام ایرانی و غیرایرانی روح بلند ایرانی را به نمایش درآورده اند و از مرز رنگ و نژاد و زبان گذشته اند؟
کدام یک از اقوام ایرانی در گذار تاریخ نه تنها به بیگانگان فرصت گذر از آن سرزمین را ندادهاند بلکه فراتر از جغرافیای ایران زمین حضور پیدا کرده اند و مرز‌های فرهنگی ایران را تا فراسوی جغرافیای ایران گسترده اند؟ کدام یک از ایرانیان در ادغام و پذیرش اقوام ایرانی و غیرایرانی روح بلند ایرانی را به نمایش درآورده اند و از مرز رنگ و نژاد و زبان گذشته اند؟
کدام بخش از سرزمین ایران همزمان در دالان تمدن/ تجاری شمال- جنوب و شرق- غرب کشور و خاورمیانه قرار می‌گیرد؟ کدام مردم را سراغ دارید که قرن‌ها در عمل به وظایف ملی خود کوشا باشند و حتی در آن زمان که حکومت مرکزی آن‌ها را از خاطر برده است همچنان نام و حاکمیت ملی را زمزمه کنند و در برابر وسوسه‌های بیگانه نهیب وطن دوستی زده و اولین مبارزان ضد استعماری ایران را در دامانشان پرورده باشند؟
کدام یک از ایرانیان بیشترین شباهت زبانی و رفتاری را با تبار آریایی خود حفظ کرده اند و هنوز بر همان سنت ها، نام‌ها و پوشش اجداد کهنمان استوارند؟ این‌ها که گفته شد لزوما ویژگی‌های چند منطقه یا مردمی گوناگون از سرزمین عزیزمان نیست. این‌ها مشخصات تنها یکی از مناطق کشورمان و مردمان ساکن در آن از سپهر تمدنی است. حال سوال آخر؛ کدام بخش از این سرزمین است که با جمع مشخصات بالا دارایی‌های یک کشور را به نمایش می‌گذارد؟ امیدوارم حدس زده باشید که سخن از سیستان و بلوچستان در میان است و این مردم سیستانی‌ها و بلوچ‌های ایرانند.
فرانسوا بالزان، جغرافیدان سرشناس فرانسوی، در سال ۱۹۵۵ به بلوچستان ایران سفر می‌کند و حاصل این سفر کتابی است به نام «بلوچستان عجیب». این کتاب به همراه مجموعه گزارش‌های پراکنده از این سفر سرانجام برای ایشان مدال لژیون دونور آکادمی حغرافیای فرانسه را به ارمغان آورد. در بیانیه این آکادمی یادآوری می‌شود که این مدال به سبب تلاش بالزان در معرفی سرزمین‌های ناشناخته در روزگار معاصر به او داده شده است.
کدام یک از ایرانیان بیشترین شباهت زبانی و رفتاری را با تبار آریایی خود حفظ کرده اند و هنوز بر همان سنت ها، نام‌ها و پوشش اجداد کهنمان استوارند؟ این‌ها که گفته شد لزوما ویژگی‌های چند منطقه یا مردمی گوناگون از سرزمین عزیزمان نیست. این‌ها مشخصات تنها یکی از مناطق کشورمان و مردمان ساکن در آن از سپهر تمدنی است. حال سوال آخر؛ کدام بخش از این سرزمین است که با جمع مشخصات بالا دارایی‌های یک کشور را به نمایش می‌گذارد؟ امیدوارم حدس زده باشید که سخن از سیستان و بلوچستان در میان است و این مردم سیستانی‌ها و بلوچ‌های ایرانند.
فرانسوا بالزان، جغرافیدان سرشناس فرانسوی، در سال ۱۹۵۵ به بلوچستان ایران سفر می‌کند و حاصل این سفر کتابی است به نام «بلوچستان عجیب». این کتاب به همراه مجموعه گزارش‌های پراکنده از این سفر سرانجام برای ایشان مدال لژیون دونور آکادمی حغرافیای فرانسه را به ارمغان آورد. در بیانیه این آکادمی یادآوری می‌شود که این مدال به سبب تلاش بالزان در معرفی سرزمین‌های ناشناخته در روزگار معاصر به او داده شده است.
واقعا اگر زابلستان و قهرمانان سیستان را از حافظه فرهنگی ما پاک کنند برای ما در تاریخ اسطوره چه می‌ماند؟ اگر شهر سوخته سیستان در حوزه تمدنی ایران واقع نشده بود، از هزاره‌های کلیدی و تمدن ساز دوم و سوم پیش از میلاد چه در دست داشتیم؟ در گستره کشور عزیزمان کدام استان را می‌شناسید که از کرانه‌های دریای گرم گرفته تا قله‌های برفگیر و بیابان‌های سوزان را در فاصله‌هایی قابل دسترس در یک روز و یک جا با هم داشته باشد.
کرانه‌های اقیانوسی کشور در سواحل دریای مکران، قله برفگیر کوه تفتان و بیابان لوت و بسیاری شگفتی‌های دیگر، آثاری هستند که طبیعت زیبای سیستان و بلوچستان در آستین دارد و به هر طبیعت گرد خوش سلیقه عرضه می‌کند. بلوچ‌ها از کرنه‌های دریای مازندران بدین جای که هستند، آمدند و سیستانی‌ها نسب به سکا‌های آسیای میانه می‌برند. هر دو به مرزداری قرن‌ها سپری کردند. سیستانی‌ها از افسانه دلیران و قهرمانان اسطوره‌ای خود دژی ساختند که هیچ دشمنی را یارای آن نبود تا از آن خاک بگذرد و به سرزمین‌های ایرانی چنگی بیندازد و بلوچان هم دراویدیان را از صفحات جنوب شرق ایران زمین تاراندند و در پی آن‌ها تا سند رفتند.
کرانه‌های اقیانوسی کشور در سواحل دریای مکران، قله برفگیر کوه تفتان و بیابان لوت و بسیاری شگفتی‌های دیگر، آثاری هستند که طبیعت زیبای سیستان و بلوچستان در آستین دارد و به هر طبیعت گرد خوش سلیقه عرضه می‌کند. بلوچ‌ها از کرنه‌های دریای مازندران بدین جای که هستند، آمدند و سیستانی‌ها نسب به سکا‌های آسیای میانه می‌برند. هر دو به مرزداری قرن‌ها سپری کردند. سیستانی‌ها از افسانه دلیران و قهرمانان اسطوره‌ای خود دژی ساختند که هیچ دشمنی را یارای آن نبود تا از آن خاک بگذرد و به سرزمین‌های ایرانی چنگی بیندازد و بلوچان هم دراویدیان را از صفحات جنوب شرق ایران زمین تاراندند و در پی آن‌ها تا سند رفتند.
هم از آن رو است که تا عمق شبه قاره هند هرجا که لباس بلوچی پوشیده می‌شود فرهنگ ایرانی و زبان فارسی در خلق و تکوین فرهنگ و هنر و ادب نقش داشته است.
همین بلوچ‌ها آن دسته از دراویدیان را که ماندند، کرد‌های مهاجر و زنگباریان پناه گرفته در کرانه‌های جنوب را با همه تفاوت‌ها و ویژگی‌ها و سنت‌های شان پذیرفتند و با آن‌ها آمیختند و اینان هم در مقابل، لباس بلوچ بر تن کردند و زبان
همین بلوچ‌ها آن دسته از دراویدیان را که ماندند، کرد‌های مهاجر و زنگباریان پناه گرفته در کرانه‌های جنوب را با همه تفاوت‌ها و ویژگی‌ها و سنت‌های شان پذیرفتند و با آن‌ها آمیختند و اینان هم در مقابل، لباس بلوچ بر تن کردند و زبان
بلوچی را در کنار زبان مادری زبان گفت و گوی بین فرهنگی گرفتند. قابلیت‌های تجاری و مزیت‌های ارتباط زمینی و دریایی نه تنها در گذشته این استان را در مسیر جاده ابریشم دریایی قرار داده بلکه امروز هم استان سیستان و بلوچستان به لطف بهره مندی از بندر چابهار و نیاز آسیای میانه و افغانستان در مسیر کریدور شمال- جنوب ترانزیت کالا قرار گرفته است. از سویی دیگر، انتقال انرژی از منابع گاز در جنوب غرب به شبه قاره هند و فراتر از آن موجب شده تا این استان در مسیر کریدور شرق- غرب انرژی واقع شود.
این مزیت‌های ترانزیتی کالا و انرژی در چهار جهت اصلی کجا بدین شکل یک جا شکفته شده اند؟ مرزداری مردمان سیستان و بلوچستان آن جا مایه اعجاب است که از زمان سکون و قرارشان بر این سامان تا روزگار معاصر تقریبا از یاد‌ها رفته بودند و دولت‌های مرکزی اساسا در خاطر نداشتند که مسئولیت مردمان و سرزمینی را نیز در این گوشه از فلات ایران دارند، اما بلوچ‌ها و سیستانی‌ها در آن سکوت و انزوای طبیعت درشت سرزمینی که به نگهداری اش مامور شده بودند از یاد نبردند که کیستند و کجایند.
این مزیت‌های ترانزیتی کالا و انرژی در چهار جهت اصلی کجا بدین شکل یک جا شکفته شده اند؟ مرزداری مردمان سیستان و بلوچستان آن جا مایه اعجاب است که از زمان سکون و قرارشان بر این سامان تا روزگار معاصر تقریبا از یاد‌ها رفته بودند و دولت‌های مرکزی اساسا در خاطر نداشتند که مسئولیت مردمان و سرزمینی را نیز در این گوشه از فلات ایران دارند، اما بلوچ‌ها و سیستانی‌ها در آن سکوت و انزوای طبیعت درشت سرزمینی که به نگهداری اش مامور شده بودند از یاد نبردند که کیستند و کجایند.
روایت‌های درخشانی از وطن دوست و سرسپردگی این مردمان به حکومت مرکزی ایران در اسناد بیگانگان و استعمارگران حفظ و روایت شده است.
بدین گونه شخصیتی، چون حَمَل جیهند در مبارزه با استعمار پرتغالی‌ها اولین قهرمان ضداستعمار ملل شرقی نام می‌گیرد و دوست محمدخان بارکزهی در پهره (ایرانشهر) به غیرت و هوشمندی امیران محلی در راه ندادن به افسران و سفیران انگلیس شهره می‌شود و این همه در زمانی است که حکومت مرکزی از اعزام حتی یک فوج سرباز به سرحدات شرقی اش عاجز است حال بماند که به آّبادانی آن سرحدات بکوشد و حال مردمانش را بپرسد یا نام و نشان آن‌ها را بداند. با این همه این مردمان فراموش نکردند پدر پیر ناتوان و فراموشکار خویش را، لباس و راه و رسم پدری خود را به کناری نگذاشتند، زبانش را واننهادند و نام‌های شان را دیگر نکردند.
آن‌ها مصداق بارز بیت خواجه شیراز بودند که: وفا کنیم و ملامت کشیم و خوش باشیم/ که در طریقت ما کافری است رنجیدن. اما دنیای کلیشه‌ها دنیای بی رحمی است، کلیشه‌های خبری چنان بر تن شخصیت ها، کشور‌ها و مناطق می‌نشینند که دگر کردن شان ممکن نمی‌شود، مگر به کمک تجربه‌های شخصی روح‌های کنجکاو و منصف تک تک هموطنان ایرانی این مردمان صبور و عزیز.
بدین گونه شخصیتی، چون حَمَل جیهند در مبارزه با استعمار پرتغالی‌ها اولین قهرمان ضداستعمار ملل شرقی نام می‌گیرد و دوست محمدخان بارکزهی در پهره (ایرانشهر) به غیرت و هوشمندی امیران محلی در راه ندادن به افسران و سفیران انگلیس شهره می‌شود و این همه در زمانی است که حکومت مرکزی از اعزام حتی یک فوج سرباز به سرحدات شرقی اش عاجز است حال بماند که به آّبادانی آن سرحدات بکوشد و حال مردمانش را بپرسد یا نام و نشان آن‌ها را بداند. با این همه این مردمان فراموش نکردند پدر پیر ناتوان و فراموشکار خویش را، لباس و راه و رسم پدری خود را به کناری نگذاشتند، زبانش را واننهادند و نام‌های شان را دیگر نکردند.
آن‌ها مصداق بارز بیت خواجه شیراز بودند که: وفا کنیم و ملامت کشیم و خوش باشیم/ که در طریقت ما کافری است رنجیدن. اما دنیای کلیشه‌ها دنیای بی رحمی است، کلیشه‌های خبری چنان بر تن شخصیت ها، کشور‌ها و مناطق می‌نشینند که دگر کردن شان ممکن نمی‌شود، مگر به کمک تجربه‌های شخصی روح‌های کنجکاو و منصف تک تک هموطنان ایرانی این مردمان صبور و عزیز.
سیستان و بلوچستان و مردمانش را با این همه دارایی و شگفتی نمی‌توان محروم و دورافتاده دانست، امروز این استان پهناور و شگفت فرصت بی نظیری است برای سرمایه گذاری فرصت حضور در برشی از تمدن ایران زمین محسوب می‌شود که طلیعه دار روزگار نوین توسعه این کشور عزیز است.
منبع: هفته نامه کرگدن
۰
