یک پدیدۀ تازه در عربستان: سعودی‌ها در نقش لوله‌کش و کارگر پمپ بنزین

فرادید | "برگر یکطرفه"، با برگرها و سیب زمینی سرخ شده و پنیرهایی که سرو می‌کند، خیلی از دیگر ون‌های غذافروش در ریاض متفاوت نیست. اما یک چیز نادر در آن هست: آشپزی که پشت گریل داغ ایستاده یک عرب سعودی است.

به گزارش فرادید به نقل از آژانس خبری فرانسه؛ در کشور نفتی‌ای که زمانی در آن خبری از مالیات نبود و شهروندانش از گهواره تا گور در رفاهی که دولت به ایشان ارایه می‌کرد به سر می‌بردند، مشاغلی نظیر آشپزی، نظافت و کار در پمپ بنزین زمانی تنها مخصوص کارگران خارجی‌ای بود که بسیار از سعودی‌ها بیشتر بودند.

اما در عصر تازۀ ریاضت که در آن بنزین دیگر ارزانتر از آب نیست و دولت در حال کاهش یارانه‌های حاصل از پول نفت است و با رشد اقتصادی کند و بیکاری زیاد دست به گریبان است، سعودی‌ها روز به روز بیشتر به سراغ اینگونه مشاغل "سطح پایین" می‌روند.

بادر العجمی، صاحب 38 سالۀ برگر یکطرفه، می‌گوید: "وقتی که من دو سال پیش این ون غذافروشی را راه انداختم، خیلی مردم ‌گفتند: "چی؟ می‌خواهی برگر و ساندویچ تو خیابان بفروشی؟ تو از یک خانواده و قبیله اصیل و بزرگ هستی"،".

در حالی که سر و کلۀ یک پورشه کنار ونش پیدا می‌شود، تا برگر سفارش دهد، او می‌گوید: "مردم تعجب می‌کردند."

حالا، نسبت به زمانی که عجمی با استفاده از پس‌انداز شخصی‌اش کسب و کارش را راه انداخت، صاحب ون غذافروشی بودن تبدیل به مد روز شده و قدری احترام برای خود پیدا کرده است، اما ظاهراً این موضوع شامل آشپزی که درون ون کار می‌کند نمی‌شود.

با این وجود، بسیاری از سعودی‌ها که مدتهای زیادی برای مشاغل امن و سادۀ یقه سفید متکی به دولت رفاه بوده‌اند، حالا با آغوش باز به سراغ مشاغل یدی می‌روند.

برای اولین بار، سعودی‌ها به عنوان چای فروش و مکانیک خودرو کار می‌کنند.

صاحبان لکسوس برای بدست آوردن قدری پول بیشتر به عنوان رانندۀ اوبر کار می‌کنند.

عبدالهادی السدی، اخیراً در یک روزنامۀ سعودی این پرسش را مطرح کرد: "آیا سعودی‌ها روزی رفتگری خواهند کرد؟"

او نوشت: "بعضی از مردم به چنین پیشنهادی با دیدی بد نگاه می‌کنند... آنها باید بدانند که ملت‌ها فقط بر شانه‌های مردم خود است که می‌توانند قد علم کنند."

دسامبر سال پیش، شهروندان منطقۀ الاحصای از استخدام چند جوان سعودی که غرورشان را زیر پا گذاشتند و در شغلی که مدتهای بی‌آبرویی محسوب می‌شد شروع به کار کردند، استقبال نمودند: آنها در پمپ بنزین مشغول به کار شده بودند.

یکی از مشتریان پمپ بنزین در ویدیویی اسنپ چتی گفته بود: "این کار اصلاً خجالت ندارد. حضرت محمد هم چوپان بود."

"ما برای خودمان کار نمی‌کنیم"

مشخص نیست که چه تعداد سعودی وارد مشاغل یقه آبی شده‌اند، چرا که این کار اصل معروف سعودی‌ها یعنی "آنها (خارجی‌ها) برای ما کار می‌کنند، ما برای خودمان کار نمی‌کنیم" را زیر پا می‌گذارد.

گراهام گریفیث، تحلیلگر ارشد در موسسه مشاورۀ "Control Risks" می‌گوید: "سعودی‌ها دارند سراغ مشاغل می‌روند که از قدیم تحت تسلط کارگران خارجی بوده است. دید منفی نسبت برخی از انواع کار یدی یا خدماتی شدید بوده است، اما ضرورت اقتصادی بسیاری را مجبور می‌کند که فارغ از شان اجتماعی این کارها به سراغ آنها بروند."

در میانۀ بی‌رونقی اقتصاد عربستان، و در حالی که دولت سعی دارد شهروندان را از کول خود پیاده می کند و خود را برای دوران پسا نفت آماده می کند، رویکرد فرهنگی نسبت به کار در حال تغییر است.

در حال حاضر، نزدیک به دو سوم سعودی‌ها در استخدام دولت هستند، و دستمزد و مزایایی که بخش دولتی پرداخت می‌کند، حدوداً نیمی از هزینه‌های دولت را به خود اختصاص می‌دهند.

عبدالله المغلوث، اقتصاددان سعودی، می‌گوید که اقتصاد تازه، سعودی‌های بیشتری را وارد کارهایی نظیر لوله‌کشی، نجاری و خیاطی ‌می‌کند، مشاغلی که چند دهه پیش، پیش از رونق اقتصاد نفتی، مشاغلی آبرومند و پذیرفته‌شده محسوب می‌شدند.

در عین حال، دولت به دنبال جایگزین کردن خارجی‌ها با کارگران سعودی است؛ سیاستی موسوم به "سعودی سازی". این سیاست باعث خروج عظیم کارگران خارجی می‌شود که 70 درصد کل مشاغل را در اختیار دارند.

آمارهای رسمی نشان می‌دهد که از آغاز سال 2017، 800000 کارگر خارجی از پادشاهی سعودی خارج شده‌اند که باعث شده تا آنچه که صاحبان کسب و کار به آن "بحران استخدام" می‌گویند شکل گیرد.

مالک یک غذاخوری هندی می‌گوید که نمی‌تواند برای سرآشپزهای اهل آسیای جنب شرقی خود اجازه کار بگیرد، این کار باعث شده تا طرحهایش برای توسعه کسب و کارش در برزخ قرار گیرد.

خروج کارگران خارجی، باعث شده تا بازار اجاره مسکن سقوط کند و در ریاض شاهد پاساژها و فروشگاه‌های خالی‌ای هستیم که به خاطر کاهش تقاضا، خالی مانده‌اند.

"سعودی سازی تقلبی"

برخی کسب و کارها که "سعودی سازی" را اجرا کرده کرده‌اند، از حس تافته جدابافته‌گی کارگران سعودی که حقوق بسیار بالاتری هم می‌گیرند و به واقعیات اقتصادی دیگری عادت دارند، شاکی هستند.

مدیر یک کارخانۀ تولید یخچال می‌گوید که اخیراً دهها مونتاژکار و تکنسین سعودی را استخدام کرده و تا به حال بعضی از آنها را وقتی که "در ساعت کاری در ماشین‌شان خواب بوده‌اند، گیر انداخته است.

گزارش شده که بسیار از شرکتهای با پرداخت حقوق‌های اندک به کارگران سعودی برای اینکه در خانه بنشینند، این سیاست را دور زده‌اند، و عملاً باعث اشتغالزایی تقلبی که به "سعودی سازی تقلبی" معروف شده، شده‌اند.

این سیاست مناقشه برانگیز، باعث کاهش بیکاری میان سعودی‌ها نشده است. بیکاری در میان سعودی‌ها در سه ماهۀ اول سال جاری به نزدیک 13 درصد رسیده است.

ناظران می‌گویند، چالش تنها این نیست که مشاغل بیشتری برای سعودی‌ها ساخته شود، بلکه باید شهروندان را راضی کنند که به این شغل‌ها تن دهند.

عجمی در حالی که تکه‌های گوشت را داخل ون خود بار می‌زند، می‌گوید که روزهای اول کارش، همه کار را یک تنه انجام می‌دهد. او همه کار از خرد کردن سبزی گرفته تا کار با سرخ کن را خودش انجام می‌داد.

او از آن زمان دو سعودی دیگر و دو کارگر هندی را استخدام کرده، اما استخدام سعودی‌هایی که کار شبانگاهی انجام دهد، از نه شب تا نیمه شب، هنوز یک چالش است.

یک ون قهوه و دسر فروش که در همسایگی او پارک کرده است، نیز صاحبی سعودی دارد، اما کارگرانش همگی فلیپینی هستند.

عجمی می‌گوید که موفقیتش باعث شده تا به فکر تاسیس یک شعبه جدید بیافتد.

او می‌گوید: خیلی‌ها... ضد ون غذافروشی بودند. حالا می‌گویند: اگر کاری تو دست و بالت هست، خبرم کن."