آیا کرکس ریش‌دار همان همای سعادت بود؟

روزهای نیمه اول اسفندماه امسال تصاویری از پرنده‌ای به نام هما در ارتفاعات البرز منتشر شد که بسیار خبرساز شد؛ بسیاری از کاربران مشاهده این پرنده را اتفاقی خوش‌یمن و نشانه‌ای از آمدن روزهای بهتر در سال جدید دانسته و با نام «همای سعادت» تصاویر و مطالبی از آن را به اشتراک گذاشته‌اند.

این پرنده که تصاویر آن هم به شکل گسترده در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی مختلف منتشر شد یک نوع کرکس یا مرغ استخوان‌خوار یا کرکس ریش‌دار بود. این پرنده را در زبان فارسی با نام «هما» می‌شناسند.

همای سعادت یا هما در افسانه‌های ایران به عنوان یک نماد ارزشمند و مهم شناخته شده است. این موجود افسانه‌ای به نام علمی Gypaetus barbatus و ملقب به «مرغ استخوان خوار»، نقشی مهم در میراث فرهنگی ایران ایفا می‌کند.

این پرنده که در ارتفاعات بسیار بلند کوه‌ها زندگی می‌کند و بر خلاف سایر گونه‌های کرکس مثل دال سیاه، دال معمولی و کرکس کوچک که همگی گونه‌های مهاجر هستند، هما بومی ایران است و از دیرباز در رشته کوه‌های البرز و زاگرس زندگی می‌کرده است. تعداد این پرنده برعکس باور عمومی چندان کم نیست اما به علت محل زندگیش که در کوه‌های بسیار بلند است، دیدنش توسط انسانها نوعی اقبال می‌طلبد. به همین خاطر است که در افسانه‌های ایرانی دیدن هما را نشانه سعادت می‌دانستند و به باور آنها کسی که سایه همای سعادت رویش بیفتد رستگار می‌شود.

این پرنده به عنوان نمادی از سعادت، خوشبختی و پاکیزگی در افسانه‌ها و ادبیات ایرانی ظاهر شده و به عنوان حامل خبرهای خوب و نیایش‌های مثبت شناخته می‌شود.

مهدی مظاهری درباره تصویر پرنده هما یا پرنده کرکس ریش دار و ارتباط آن با همای سعادت بیان کرد: مقولات افسانه ای و اسطوره ای را باید با همان نگاه و در همان فضا تحلیل کرد. مثل اینکه می‌گوییم فلان حیوان یک صورت فلکی هم دارد که این صورت فلکی می‌تواند کاملا هم با آن حیوان تطابق نداشته باشد.

وی با اشاره به اینکه مردم پرنده هما را به فال نیک گرفته و به آن باور دارند عنوان کرد: همای در میان مواردی که در اساطیر ما وجود دارد جایگاه ویژه ای در فرهنگ ما دارد از حافظ و سعدی تا شهریار درباره هما شعر سروده اند و همه ماجرای این پرنده اسطوره ای از آنجاست که در فضای اساطیری پرندگانی داریم که رابطه زمین و اسمان را برقرار می کنند و غیر از اینکه شناخته شده هستند هر یک عملکردهای خاص خود را دارند.

این شاعر و پژوهشگر ادبیات یادآور شد: یکی از این پرندگان، هما است که دو بار در سال یعنی نیمه اول شهریور و نیمه اسفند بر زمین می نشیند و جذابیت این اتفاق اخیر همین بود که در نیمه اول اسفند دیده شد و رویت آن در طالقان یعنی نقطه ای اسطوره هم بود.

مظاهری با اشاره به رویت کرکس استخوان خوار عنوان کرد: این اتفاق به فال نیک گرفته شد که می تواند موجب دستگیری باشد. آنچنان که در اساطیر داریم اگر سایه این پرنده بر فردی بیفتد سعادتمند و کامران است و اگر بر مردمانی بیفتد آینده خوبی در انتظارشان است.

وی گفت: نتیجه این اتفاق در اساطیر ما این است که مردم با تحولی ناگهانی و جهانی و اتفاقی بزرگ مواجه خواهند شد.

منبع: ایرنا