۱۰ واقعیت جالب درباره کشفِ مقبرۀ توت‌عنخ‌آمون
توت، فرعونِ پرنفوذی بود که اهمیت خدایانی را که پیشینیان او کم‌رنگ کرده بودند دوباره در مصر احیا کرد، اما دوران حکومت کوتاهی داشت و در تاریخ برجسته نشده بود. او ۳۰۰۰ سال بعد از مرگش آوازه جهانی پیدا کرد. چرا؟
فرادید | تعداد کمی از افراد بودند که امیدوار بودند مقبرۀ او پیدا شود. این داستان تاریخیِ کشف مقبره توت عنخ‌آمون است که هم باستان‌شناسی و هم فهمِ ما از مصر را تغییر داد.
به گزارش فرادید، مقبره توت‌عنخ‌آمون که در سال ۱۹۲۲ کشف شد، هم‌چنان یکی از دست‌نخورده‌ترین مقبره‌هایی است که تاکنون پیدا شده است. در آن زمان، اشیاء نفیسِ توت و محل دفن او جهان را مجذوب کرد و بصیرتی تازه درباره مصر باستان فراهم آورد. یک قرن بعد، این کشف هنوز شگفت‌انگیز است و اثراتِ ماندگاری روی زمینه مطالعاتیِ باستان‌شناسی و هم‌چنین هویتِ ملی مصر داشته است.
چرا کشفِ مقبره این شاه جوان که در حدود ۳۰۰۰ سال قبل کم‌تر از یک‌دهه حکومت کرد اثراتی چنین بلندمدت داشته است؟ این کم‌تر به دورانِ زنده بودنِ او و بیش‌تر به دورانِ پس‌از‌مرگِ او مرتبط است. مهم‌تر از همه این‌ها زمان و چگونگی پیدا شدنِ مقبره اوست.
اینجا ۱۰ نکته است که باید درباره این کشف، اینکه چرا در آن زمان کشفی بزرگ بود و چرا تا امروز هم مهم است، بدانیم.
۱. مقبره توت به خوبی مخفی شده بود
مقبره توت‌عنخ‌آمون در نزدیکی مرکزِ قبرستان فراعنه، به نامِ دره پادشاهان، در غربِ شهر تیبز قرار گرفته بود. برخلافِ مقبره‌های هرمی‌شکل که به وضوح از وجود گنجینه‌هایی بزرگ خبر می‌دادند، این مقبره‌ها اغلب طوری پوشیده می‌شدند تا از آن‌ها در مقابل اکتشاف توسطِ غارت‌گران پیش‌گیری شود. درنهایت، مقبره توت در زیر بیش از ۱۵۰۰۰۰ تُن سنگ، شاملِ خرابه‌های قبری که بالای قبر او بود و غارت شده بود، کشف شد.
۲. تعداد کمی از افراد فکر می‌کردند این قبر پیدا خواهد شد
جستجو برای پیدا کردنِ قبر توت‌عنخ‌آمون آزمونِ باورمندی بود. کارشناسان آن زمان با اطمینان می‌گفتند که اشیاء عتیقه همه مقبره‌های این دره یا توسطِ غارت‌گران به یغما رفته یا اخیراً توسطِ باستان‌شناسان کشف شده است. یک مقبره معمولی که قبلاً به اشتباه به عنوان مقبره پادشاه توت کشف شده بود، یکی از همان قبر‌ها بود. هم‌چنین به‌نظر می‌رسید که توت، پادشاهِ حقیری بوده و فقط چند عدد شیء باستانی به نام او باقی مانده بود.
۳. اما هوارد کارتر تسلیم نشد
هوارد کارتر، باستان‌شناس، خلافِ جریانِ غالب حرکت کرد و به تحقیقاتش ادامه داد. او سال‌ها، شامل سال‌های جنگ جهانی اول، حفاری کرد و تقریباً ایمانش و بودجه‌ای که خیرِ بریتانیایی، اِرلِ کارناروُن، به او اهدا کرده بود را از دست داده بود. تا اینکه در نوامبر سال ۱۹۲۲، درست چند روز بعد از آغازِ آخرین سالِ اکتشافات، بالاترین پله‌ای که به مقبره توت ختم می‌شد پیدا شد.
۴. قبلاً به مقبره توت حمله شده بود
دری که تیم در انتهای پله‌ها پیدا کرد مهر و موم شده بود، اما مقبره دو بار موردِ هجوم قرار گرفته بود. دزدی‌ها، در حدود ۳۰۰۰ سال پیش از اکتشافِ کارتر، مدتی بعد از به خاک سپاری توت رخ داده بود و دزد‌ها بیش‌تر اشیاء کوچک مثل مهره‌های سنگیِ ارزشمند را ربوده بودند. بعد از آخرین تهاجم، مسئولانِ قدیمی ورودیِ درِ بیرونی را با گچ مسدود کرده بودند و با مهر‌های تازه روی آن نقش زده بودند. یک در دیگر در پایین راهرویی شیب‌دار بود که آن در هم بر اثر تهاجمِ دزد‌ها شکسته و بعد دوباره مهر و موم شده بود.
۵. مقبره سلطنتی در اوج بی‌نظمی و آشفتگی پیدا شد
نخستین اتاقی که کارتر به آن وارد شد، سرسرا بود که تعداد زیادی اشیاء ارزشمند بدونِ نظم و در حالتی درهم‌وبرهم در آن چیده شده بودند. احتمالاً بعد از آخرین دزدی، مقامات با شتاب و عجله اشیاء را چیده و مقبره را بازسازی کرده بودند. شکوه و درخششِ اشیاء و محتویاتِ مقبره فراتر از انتظارِ کارتر بود. او در بدو ورود به این اتاق آن را «شگفت‌انگیز» توصیف کرد. بعد از زدودنِ گرد و غبار، او زیر نورِ چراغ قوه توانست «تعداد زیادی حیوان عجیب، مجسمه و مقدار زیادی طلا ببیند ـ همه جا برقِ طلا دیده می‌شد.»
۶. این اکتشاف استاندارد‌های تازه‌ای در باستان‌شناسی ایجاد کرد
کارتر تکنیک‌هایی را که در کار‌های گذشته آموخته بود گسترش داد و استاندارد‌های تازه‌ای برای دقت نظر و جامعیت ایجاد کرد. قبل از آنکه هری برتون، برجسته‌ترین عکاسِ باستان‌شناسی در آن زمان، از هر صحنه‌ای که می‌دید تصویر ثبت کند، نور چراغ برق که در آن زمان نوآوریِ نوینی بود، در اتاق نصب شد. کارتر قبل از آنکه اشیاء را جابه‌جا کند، روی تک‌تکِ آن‌ها کارت‌های شماره‌گذاری شده گذاشت و قبل از جمع‌آوریِ گنجینه یادداشت‌ها و طرح‌هایی را با جزئیات درباره آن‌ها ثبت کرد.
۷. این اکتشاف فهمِ ما از تاریخِ مصر را شکل داد
این مقبرۀ دست‌نخورده دانشِ بی‌بدیل و بی‌سابقه‌ای درباره تاریخ مصر در اختیار ما گذاشت. ارابه‌ها، سلاح‌ها، لباس‌ها و آثار هنری، روش‌های جنگی مصریان و هویت دشمنانِ مصر را بازتاب می‌دادند. نقاشی‌های دیواری باور‌های مذهبی، شاملِ بازگشتِ احترام به آمون که پادشاهانِ پیش از توت آن را کم‌رنگ کرده بودند، نشان می‌دادند. دست‌نخورده بودنِ تابوت به باستان‌شناسان کمک کرد تا به فهمِ بهتری درباره شیوه‌های تدفین در مصر باستان دست پیدا کنند.
۸. توت‌مانیا یا جنون نسبت به شخصیتِ توت سراسر جهان را فرا گرفت
به لطفِ تصاویرِ دقیق و با جزئیاتِ برتون از این اشیاء و جهانی‌تر شدنِ ماهیتِ مطبوعات نسبت به گذشته، اخبارِ این کشفِ بی‌بدیل مخاطبانِ جهانی پیدا کرد. حتی پادشاه و ملکه انگلستان نیز تشنۀ اخبار تازه درباره آن بودند. موتیف‌های مصری و توت‌عنخ‌آمونی در موسیقی پاپ، مد، معماری، دکور و حتی در برند‌های میوه ظاهر شد.
۹. مصر کنترلِ عتیقه‌های توت را پس گرفت
برخلاف بسیاری از کشفیات در مصر، گنجینۀ توت از کشور خارج نشد. پیش‌بینی می‌شد که لُرد کارنارون، همان‌طور که در بسیاری از اکتشافات مرسوم بود، سهم بزرگی از عتیقه‌جات پیدا شده را طلب کند. یکی از دلایلی که این گنجینه از مصر خارج نشد شخصیتِ آتشین‌مزاج کارتر و مخالفت او بود، اما مهم‌ترین دلیلش این بود که مصر در آن زمان بر استقلال خود از انگلستان پافشاری می‌کرد و دولت اصرار داشت که همۀ گنجینه در مصر باقی بماند.
۱۰. توت هنوز برای نسل‌های جدید باستان‌شناسان الهام‌بخش است
در زمان کشف گنجینه، توت به سرعت به نمادی از هویت مصر تبدیل شد. اکنون بیش‌از ۵۰۰۰ گنجینه از مقبره توت در اصلی‌ترین بخش موزه بزرگ مصر نمایش داده می‌شود و مصریان روز به روز بیش‌تر کار‌های باستان‌شناسی را در این کشور هدایت می‌کنند.
توت، فرعونِ پرنفوذی بود که اهمیت خدایانی را که پیشینیان او کم‌رنگ کرده بودند، در مصر احیا کرد، اما دوران حکومت کوتاهی داشت و در تاریخ برجسته نشده بود. او ۳۰۰۰ سال بعد از مرگش، به این دلیل در جهان پرآوازه شد که مقبره‌اش باشکوه و دست‌نخورده بود.
منبع: Nationalgeographic
ترجمه: عاطفه رضوان‌نیا
