ناصرالدین شاه از کجا کتاب می‌خرید؟

از ابتدا تیمچه به مرکزی برای فعالیت کتاب‌فروشان تبدیل شد. «میرمحمدعلی شیرازی» از اولین کسانی بود که در حدود سال‌های ۱۲۷۰ کتابفروشی بسیار کوچک خود را در این تیمچه راه اندازی کرد تا از پیشگامان نشر و فروش کتاب به ویژه کتاب‌های مذهبی باشد.

در تهران قدیمی‌ترین و اولین انتشارات و کتابفروشی، «اسلامیه» نام دارد. نشان به آن نشان که ناصرالدین شاه قاجار، برای خرید کتاب نیز به آنجا مراجعه می‌کرد و این خاطره را بار‌ها میرمحمدعلی کتابچی به عنوان پیشگام و خادم نشر ایران برای ۳ فرزند خویش با نام‌های «سیدمحمود» «سیدحسین» و «سیداحمد» تعریف کرده است

در دوره قاجار که محدوده بازار بزرگ تهران در حال گسترش بود، «حاج علی‌خان مقدم مراغه‌ای» ملقب به «حاجب‌الدوله» که بیشتر با لقب «علیخان فراشباشی» یا همان قاتل امیرکبیر نیز معروف بود، تیمچه حاجب الدوله را می‌سازد تا به رسم نیاکان خویش از بازار و تجارت، به دور نیفتد.

به سبب همین پیشگامی طولی نکشید که، بین اهالی بازار، با کنیه «کتابچی» شناخته شد. کنیه و شهرتی که پای شاه مملکت، ناصرالدین شاه قاجار را به مغازه‌اش برای خرید چندین جلد کتاب مذهبی، باز کرد.

از واردات تا انتشارات

آن سال‌ها که هنوز خبری از صنعت چاپ هم نبود، میر محمدعلی کتابچی، کتاب‌ها را با دشواری بسیار از هند و پاکستان، نیز وارد ایران می‌کرد. با کشتی واردات را که مسیرش از بندرعباس به شیراز و در نهایت هم تهران و تیمچه حاجب‌الدوله بود.

با متداول شدن صنعت چاپ سنتی یا سنگی، واردات هم کم رنگ شد. اولین انتشارات پایتخت که نام «اسلامیه» را برای خود انتخاب کرده بود با توجه به شهرسازی‌های نوین و عرصه‌گشایی‌های معاصر در دوره پهلوی، به ترتیب هم در محدوده خیابان‌های ناصرخسرو، باب همایون و ۱۵ خرداد جابه جا شد.

در حال حاضر هم می‌توانید این کتابفروشی بسیار قدیمی را به همان شکل و شمایل نخستین در خیابان ۱۵ خرداد، جنب بازار آهنگران پیدا کنید. کتابفروشی شناخته شده‌ای است که درب مشبک بسیار کهنه و قفسه‌های چوبی از جنس بلوط در کنار هزاران جلد کتاب نفیس، فاخر، گران قیمت و کمیاب، بسیار دیدنی است.