۱۲ کشفِ ویروسی سال ۲۰۲۲؛ از «ویروسِ بوسه» تا کرونای ۱۴۰ ساله!

فرادید | ویروس‌ها در سال‌های اخیر، به‌خصوص از وقتی که همه‌گیری کووید ۱۹ آغاز شد، اغلب عناوینِ اخبار را به خودشان اختصاص داده‌اند. اما اثرِ عوامل بیماری‌زا به آغاز تاریخ انسان و فراتر‌ از آن برمی‌گردد. درحقیقت، ویروس‌ها در شکل‌دادن به مسیرِ حیات روی کره زمین دست داشته‌اند.

به گزارش فرادید، گزارش‌هایی که در ادامه می‌خوانید فقط نمونه‌ای از گزارش‌های «ویروسیِ وایرال‌شده» است که فقط برخی از راه‌هایی را که این عوامل بیماری‌زا روی بدنِ انسان و جهان اثر می‌گذارند، برجسته می‌کند.

۱. ویروس‌های زامبی در خاک منجمد سیبری دوباره بیدار شدند

دانشمندان اخیراً ویروس‌هایی که پیش‌از‌این هرگز دیده نشده بود را به همراه پشمِ ماموت که به‌خوبی حفظ‌شده بود و هم‌چنین روده‌های گرگ را از پرمافراست (لایه ضخیمی از خاک که منجمد مانده است) و رودخانه‌های سیبری استخراج کردند. تیم تحقیق ویروس‌ها را از یخ‌زدگی خارج کردند و مشخص شد که برخی از آن‌ها با گذشتِ بیش‌از ۴۸۰۰۰ سال، هنوز هم می‌توانند آمیب‌ها را آلوده کنند. هرچند این ویروس‌های تازه کشف‌شده نمی‌توانند انسان‌ها را آلوده کنند، اما ویروس‌های دیگری که در خاک‌های منجمد کمین کرده‌اند ـ و اکنون به دلیلِ تغییراتِ اقلیمی درحالِ یخ‌زدایی هستند ـ به لحاظِ نظری چنین توانایی‌ای را دارند.

۲. ویروسِ تب‌خال از طریق بوسه شایع شد

برخی محققان می‌گویند که ویروس‌هایی که عاملِ ایجاد تبخال، یا بیماریِ هرپس سیمپلکس ۱ (HSV-۱)، هستند احتمالاً از ۵۲۰۰ سال قبل و به دلیلِ رواج بوسه به عنوان رسم و رسوم، شایع شدند. ویروس‌های هرپس، عموماً، از قبل از عصر برنز وجود داشته‌اند. اما در همان حوالی، مهاجرتِ گسترده مردم از اوراسیا به اروپا و بوسه‌هایی که در این مسیر ردوبدل شده، احتمالاً یکی از عواملی بوده که به ظهورِ نسخه مدرنِ ویروسِ HSV-۱ کمک کرده است.

۳. ویروس‌هایی که به نامِ اساطیرِ نورس یا اسکاندیناوی نام‌گذاری شدند

دانشمندان ردِ ژنتیکیِ گروهی از ویروس‌های اسرارآمیز را پیدا کردند که احتمالاً عواملِ آلوده‌کنندۀ آسگارد آرکی‌ها یا همان باکتری‌های باستانی باشند که قبل از به‌وجود آمدنِ نخستین سلول‌های پیچیده روی زمین زیست می‌کردند. این ویروس‌ها، که به نام شخصیت‌های اسطوره‌شناسیِ اسکاندیناوی، نام‌گذاری شدند، ممکن است با به‌وجودآوردنِ پیش‌ساز‌های مولکولی، که اکنون دی‌اِن‌اِی را در سلول‌های پیچیده حمل می‌کنند، باعثِ ظهورِ حیاتِ پیچیده روی زمین شده باشند.

۴. ویروسِ مونو یا بوسه ممکن است باعثِ ایجادِ بیماری‌های خودایمن شود

ویروسی که باعثِ بیماریِ «مونو» یا «بوسه» می‌شود، ممکن است در بعضی از افرادی که مستعد ابتلا به بیماریِ فلج چندگانه یا اِم‌اِس هستند اثر بگذارد. ام‌اس بیماریِ خودایمنی است که بر مغز و نخاع اثر می‌گذارد. دانشمندان هنوز درباره چراییِ وجودِ ارتباطِ قوی بینِ ویروسی که اپشتین‌بار نامیده می‌شود، با بیماریِ اِم‌اِس، تحقیق می‌کنند؛ اما درباره چگونگی ایجاد این بیماری فقط چند نظریه محدود وجود دارد.

۵. ویروس‌های غول‌آسا در دریاچه قطب شمال

دریاچه اِپی‌شِلف در فاصله کم‌تر از ۸۰۰ کیلومتریِ قطب شمال قرار دارد و حاوی ویروس‌های غول‌پیکری است که جلبک‌های ساکن این دریاچه را آلوده می‌کنند. این ویروس‌های غول‌پیکر می‌توانند به اندازه برخی باکتری‌های غول‌پیکر، بزرگ شوند و به همان‌نسبت حاویِ دی‌اِن‌اِی پیچیده هستند. دانشمندان هم‌چنان درحالِ اکتشافِ انواعی از ویروس‌های تازه و آموختن درباره چگونگیِ کار کردنِ آن‌ها و چگونگیِ آلوده کردنِ سلول‌ها توسطِ آن‌ها هستند.

۶. ویروس‌هایی که می‌توانند ابرمیکروب‌ها را سلاخی کنند

ویروس‌هایی که می‌توانند باکتری‌ها را آلوده یا آن‌ها را ببلعند، می‌توانند اثرگذاریِ آنتی‌بیوتیک‌ها را افزایش دهند و ابرباکتری‌هایی که در مقابلِ دارو و درمان مقاوم هستند را از مسیرشان بردارند. در یک موردِ جالب، پزشکان ویروس‌ها را در ظروفِ آزمایشگاهی در کنار ابرمیکروب‌ها کشت دادند و بعد بهترینِ قاتل را از بین‌شان برگزیدند. سپس آن ویروسِ منتخب را به زنی که دچار عفونت مزمن بود تزریق کردند که نهایتاً بیماریِ او را درمان کرد.

۷. ویروس‌های باستانی فعالیتِ گسترده‌ای در بدنِ انسان‌ها دارند

بقایایِ ویروس‌های باستانی را می‌توان به صورتِ گسترده در سراسر ژنوم انسان‌ها پیدا کرد. زمانی تصور می‌شد که این تکه‌های ژنتیکی «دی‌اِن‌اِی جانک» یا غیرکاربردی و بی‌مصرف هستند. اما بعد مشخص شد که آن‌ها درحقیقت بافت‌های فعالی در سراسر بدن هستند. هنوز مشخص نیست که این ویروس‌ها در بافت‌های سالم ما چه کاری می‌کنند و پاسخ آن در موردِ هر بافتی احتمالاً متفاوت است.

۸. ویروس‌هایی که قبلاً دیده نشده بودند در اقیانوس پیدا شدند

تیمی از دانشمندان اقیانوس‌های سراسر جهان را برای یافتنِ ویروس‌های حاویِ آراِن‌اِی، مولکولی که عموزادۀ دی‌اِن‌اِی است، جستجو کردند. آن‌ها در جستجوی خود درحدود ۵۵۰۰ گونه ویروسِ آر‌اِن‌اِی پیدا کردند که هرگز تا قبل‌ازآن مشاهده نشده بود. آن‌ها برای آنکه بتوانند همه ویروس‌های تازه را طبقه‌بندی کنند، پیشنهاد دادند که تعداد واحد‌های طبقه‌بندی (تاکسونومی) که برای طبقه‌بندیِ ویروس‌های آراِن‌اِی استفاده می‌شد، از ۵ شاخه به ۱۰ شاخه افزایش پیدا کند.

۹. ویروس‌های اقیانوسی می‌توانند روی جریانِ کربن‌دی‌اکسید اثر بگذارند

هزارانِ ویروسِ آر‌اِن‌اِ‌ی که اخیراً در اقیانوس‌های سراسر جهان کشف شده‌اند می‌توانند گسترۀ وسیعی از میزبان‌های خود شاملِ قارچ‌ها، جلبک‌ها، آمیب‌ها و حتی برخی از بی‌مهرگان را آلوده کنند. این ویروس‌های اسرارآمیز با اثرگذاری روی موجوداتِ زنده‌ای که معمولاً کربن‌دی‌اکسید را از جو خارج می‌کنند، می‌توانند روی چگونگیِ جریانِ کربن در اقیانوس‌ها در سطحی وسیع اثر بگذارند.

۱۰. کنه‌های حاویِ ویروس رکورد زدند

تعداد تکان‌دهنده‌ای کنه با نامِ ویروسِ کنۀ گوزن که در پارک تفریحیِ لارنس تاون‌شیپ در پنسیلوانیا زندگی می‌کنند، نوعی ویروس را حمل می‌کنند که به‌طور بالقوه می‌تواند زندگی افراد را تهدید کند. این کنه‌ها می‌توانند از طریقِ نیش‌زدنِ انسان‌ها به انسان‌ها منتقل شوند. از ۲۵ کنه‌ای که در یک تحقیق اخیر از پارک گردآوری شدند، ۹۲ درصد تست ویروس‌شان مثبت بود که این رقم در گذشته ۲۵ درصد بود.

۱۱. تغییراتِ اقلیمی می‌تواند باعثِ شیوعِ انسفالیتِ ژاپنی به سمتِ جنوب شود

انسفالیتِ ژاپنی، نوعی بیماریِ ویروسی که برخی‌اوقات می‌تواند التهاب خطرناک در مغز ایجاد کند، در سال ۲۰۲۲ به جنوبِ استرالیا رسید؛ درحالیکه تاپیش‌ازآن در این منطقه دیده نشده بود. این بیماری از طریقِ نیش پشه‌های آلوده منتقل می‌شود و معمولاً در آسیا و بخش‌هایی از غرب اقیانوس آرام مردم را تحتِ تأثیر قرار می‌دهد. ظهور آن در ویکتوریا، نیو‌ساوث‌ولز، جنوب استرالیا و کوییزلند نشان می‌دهد که احتمالاً تغییراتِ اقلیمی باعثِ گسترشِ دامنه این بیماری به سمتِ جنوب شده است.

۱۲. آیا آنفولانزای معروف روسی، کروناویروس بود؟

برخی دانشمندان فکر می‌کنند بیماریِ مرموزی که در اواخر دهه ۱۸۸۰ ابتدا در روسیه شروع و سپس به سراسر جهان گسترش پیدا کرد، توسطِ ویروسِ کرونا ایجاد شده بوده است. این بیماری که به نامِ آنفولانزای روسی شناخته می‌شود، همه‌گیریِ جهانی‌ای را ایجاد کرد که به طرز غریبی شبیه به همه‌گیریِ ویروسِ کووید ۱۹ بود، اما محققان هنوز به دنبالِ شواهد محکمی هستند که نشان دهد این دو ویروس یکسان بوده‌اند.

اگر چنین شواهدی پیدا شود، آن‌ها قصد دارند تحقیق کنند که آیا نسلی از این ویروس‌ها هنوز در گردش است یا نه، البته احتمالاً نسل جدید بیماری‌های خفیف‌تری در مقایسه با نسل قبلی ایجاد می‌کند.

ترجمه: عاطفه رضوان‌نیا