جوراب اولین بار توسط کدام شاه وارد ایران شد؟

بافت جوراب پشمی در بیشتر شهر‌ها و روستا‌های کشور همچنان رواج و طرفداران خاص خود را دارد.

این روز‌ها هوای بیشتر استان‌های کشور سرد و برفی است. مسلما نوع پوشش در این روز‌ها برای گرم نگه داشتن بدن اهمیت بسیاری دارد؛ یکی از این موارد جوراب است.

جالب است بدانید که جوراب نیز برای خود تاریخچه‌ای دارد. به عنوان نمونه شهری کوچک با نام «فورت پین» به پایتخت جوراب جهان معروف است. در این شهر از اواخر سال ۱۸۰۰ میلادی با ورود ماشین‌آلات جوراب‌بافی تا کنون کارخانه‌های جوراب بافی بسیاری فعالیت می‌کنند.

جالب است که بدانید، اولین بار ناصرالدین‌شاه قاجار جوراب را در سال ۱۳۰۶ قمری، به عنوان سوغاتی از انگلستان برای همسران و دختران خود به ایران آورد.

در آن زمان جوراب جزو لباس‌های گران‌قیمت محسوب می‌شد که اعیان از آن استفاده می‌کردند، اما کم‌کم بین طبقات پایین‌تر جامعه ایرانی هم رواج یافت.

گفته می‌شود که نخستین کارخانه جوراب‌بافی در ایران نیز در سال ۱۳۳۳ شمسی توسط فردی به نام خلیل رحیمی افتتاح شد؛ سال ۱۳۴۵ شمسی نیز ماشین‌های جوراب‌بافی ایتالیایی و چینی وارد ایران شدند؛ سپس در سال ۱۳۵۰ شمسی از آن‌ها کپی‌برداری و واردات ماشین آلات جوراب بافی قطع شد. از سال ۱۳۷۰ شمسی هم ماشین‌های کامپیوتری به بازار ایران وارد شدند که همه نوع جورابی توسط این دستگاه‌ها شامل زنانه، مردانه و بچگانه تولید می‌شود.

البته تا قبل از آن زنان ایرانی خودشان جوراب را می‌بافتند؛ که جنس بیشتر آن‌ها از پشم گوسفند و شتر بود، جوراب ابریشمی هم به ندرت بافته می‌شد.

هنوز هم در مناطق روستایی و عشایری ایران که زمستان‌هایی سرد و طولانی دارند جوراب بافی رواج دارد. در این مناطق جوراب پشمی با پنچ میل بافتنی در نقوش زیبا و رنگ‌هایی شاد بافته می‌شود که منبع درآمدی به‌ویژه برای زنان روستایی نیز است.

بافت جوراب با ۵ میل بافتنی:

زنان سینه به سینه این هنر را آموخته و به نسل بعدی انتقال داده‌اند. استفاده از طرح‌ها و نقوش در بافت جوراب‌ها نیز از گذشته تاکنون باقی مانده است. مثلا نقوش انسانی به ندرت در این جوراب‌های دستبافت دیده می‌شود. ولی نقش حیوانات، پرندگان، درختان و گیاهان همچنان پرکاربرد است.

به عنوان نمونه شما اگر به ماسوله گیلان سفر کنید بی‌شک با زنانی میل بافتنیِ به دست مواجه می‌شوید که کنار خانه‌های پلکانی خود نشسته‌اند و جوراب پشمی می‌بافند که تنوع بسیاری هم دارد. برای بافت این نوع جوراب از پشم حیوانات استفاده می‌کنند.

زنی سالمند در حال بافت جوراب پشمی در ماسوله

این جوراب‌ها بسیار گرم و مناسب زمستان هستند که طرفداران خاص خود را دارند. جوراب‌هایی با طرح‌هایی، چون آینه پشت، عروس، چشم و ابرو، عقرب و ...

بی‌شک اغلب ما یک بار هم که شده عکس یا فیلمی درباره میرزاکوچک خان جنگلی و نهضت جنگل دیده‌ایم؛ اگر به پاپوش آن‌ها توجه کرده باشیم؛ پاپوش‌های پشمی یا همان جوراب‌های پشمی آن‌ها را دیده‌ایم که معمولا با نواری پشمی یا پاتاوه تا زیر زانوی آن‌ها می‌رسید. این خود گواه کاربرد فراوان جوراب پشمی بین گیلانی‌ها است.

زنان در دیگر مناطق ییلاقی و کوهستانی گیلان نیز جوراب پشمی می‌بافند.

مانند آبچالکی در لنگرود یا ملومه از روستا‌های استان گیلان که در شهرستان سیاهکل و بخش دیلمان قرار دارد. چنانچه سری به این روستا‌ها بزنید برخی زنان را مشغول بافت و فروش جوراب پشمی خواهید دید.

جوراب دستبافت در شهسوار مازندران نیز همچنان رونق دارد. زیرا این شهر که در منطقه سه هزار قرار دارد، زمستان‌های بسیار سختی دارد، به همین دلیل پوشیدن جوراب پشمی بین مردم این منطقه کاربرد بسیاری دارد که با طرح‌ها و رنگ‌های بسیار زیبا توسط زنان این منطقه بافته می‌شود.

جوراب بافی از صنایع دستی روستای آلاشت از توابع سواد کوه نیز است. هنوز زنان آلاشتی برای بافت جوراب از پشم گوسفند استفاده می‌کنند. زیرا با توجه به آب و هوای سرد و کوهستانی آلاشت جوراب‌های دستباف بهترین پاپوش گرم برای فصول سرد است.

اگر شما به آلاشت سفر کنید در نزدیکی موزه آلاشت با یک کارگاه جوراب بافی و جاجیم بافی مواجه می‌شوید که زنان روستایی در کارگاه موزه مشغول بافتن جوراب هستند. جوراب‌های چکمه‌ای یا ساق بلند مخصوص این منطقه است که با نقش‌های متفاوتی با اسم‌های محلی مختلف عرضه می‌شوند. برخی نقوش حیوانی این جوراب‌ها با نام‌های غازگَلی، کوتری، مهر خفته، پاپلی و بلبلک شناخته می‌شوند؛ نقوش گیاهی نیز با طرح‌هایی مانند برگ دار نامیده می‌شوند.

جوراب بافی سنتی در کامیاران کردستان نیز رواج دارد. کردستان پراز مناطق کوهستانی است که سرمای طاقت فرسایی دارند، برای همین بافت جوراب پشمی در آنجا هم رایج است. از طرفی، چون مردم این مناطق دامدار هستند تهیه پشم گوسفند و بز برای بافت جوراب پشمی آسان است. از نقش‌های خاصی در بافت این نوع جوراب‌ها استفاده می‌شود؛ مانند شمامه، حیوانات منطقه و اشکال هندسی مختص به گذشته‌های دور.

جوراب‌های پشمی در دیگر مناطقی مانند آذربایجان، خراسان، زنجان و همدان نیز در طرح‌ها و نقوش بسیار زیبایی بافته می‌شود.

جالب اینجاست که امروزه جوراب‌های پشمی آنقدر خواهان پیدا کرده است که در فروشگاه‌های آنلاین و بسیاری از جوراب فروشی‌های مدرن نیز با قیمت‌های مختلف تا مثلا ۳۰۰ هزار تومان هم به فروش می‌رسد. این قیمت‌ها به نسبت مواد اولیه و طبیعی این جوراب‌ها نه تنها گران نیست، بلکه برای حفظ این صنایع دستی ضرورت هم است.

منبع: همشهری