(عکس) آخرین بازمانده از ما، روایت همه‌گیری قارچی؛ از سریال HBO تا حقیقت قارچ زامبی ساز!

از بسیاری جهات، سریال جدید شبکه اچ‌بی‌او (HBO) به نام "آخرین بازمانده از ما" (The Last of Us) یک نمونه آخرالزمانی کلاسیک با حضور زامبی‌ها محسوب می‌شود.

یک روز صبح، مردم در حال انجام فعالیت‌های عادی روزانه خود هستند. در رادیو به خبری درباره آشوب در شهر جاکارتا، اندونزی اشاره می‌شود؛ و تا شب، انسان‌های تسخیر شده در پی شکار شخصیت اصلی سریال به سرعت می‌دوند.

اما این بار یک قارچ عامل تبدیل شدن انسان‌ها به زامبی محسوب می‌شود.

این سناریو جدید برای نخستین بار در یک بازی ویدیویی به نام آخرین بازمانده از ما که سریال بر اساس آن ساخته شده است، ارائه شد و بینندگان را به این فکر می‌اندازد که آیا یک بیماری همه‌گیر قارچی می‌تواند در دنیای واقعی نیز رخ دهد.

به گفته نورمن ون راین، قارچ‌شناس در دانشگاه منچستر که در مورد عفونت‌های قارچی پژوهش می‌کند، مواجهه با یک بیماری همه‌گیر قارچی امکان‌پذیر است.

البته، هیچ گونه قارچی-که در حال حاضر برای علم شناخته شده است- خطر یک همه‌گیری فوری را برای انسان‌ها ایجاد نمی‌کند، مخصوصا نه آن گونه که در سریال آخرین بازمانده از ما به تصویر کشیده شده است. با این وجود، عفونت‌های قارچی در سراسر جهان در حال افزایش است و پژوهشگران نگران هستند که افراد بیشتری در معرض خطر قرار بگیرند.

برخی حتی نگران هستند که ابرپاتوژن‌های جدید از قلمرو قارچ‌ها ظهور کنند.

به گفته تام چیلر، رئیس بخش بیماری‌های قارچی مراکر کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا، پتانسیل برای آنچه می‌تواند ظهور کند و به یک پاتوژن (عامل بیماری‌زا) تبدیل شود، بسیار زیاد است. این که قارچ‌های بیشتری به عنوان پاتوژن‌های انسانی ظاهر شوند، موجب شگفتی نیست. این در شرایطی است که درمان آن‌ها چالش برانگیزتر بوده و عفونی‌تر هستند.

در ادامه برخی واقعیت‌های علمی و موارد علمی‌تخیلی در پس سریال آخرین بازمانده از ما و تهدیداتی که قارچ‌ها ایجاد می‌کنند، ارائه شده اند.

حقیقت: یک قارچ زامبی‌ساز وجود دارد، اما در مورچه‌ها

زامبی‌هایی که در سریال آخرین بازمانده از ما وجود دارند با قارچی به نام "کوردیسپس" (Cordyceps) در ارتباط هستند که از سر و دهان جوانه زده و به سراغ قربانیان تازه می‌رود.

کوردیسپس واقعی است، اما فقط بر مغز و بدن حشرات که شناخته شده‌ترین مورد مورچه‌ها هستند، غلبه می‌کند.

رشد قارچ درون بدن مورچه موجب می‌شود تا به سمت بالا حرکت کرده و سپس از سر حیوان جوانه زده و هاگ‌های خود را آزاد کند تا به دوردست‌ها پخش شوند.

کوردیسپس نمی‌تواند در دمای بدن انسان زنده بماند، از این رو، توانایی آلوده کردن ما را ندارد. اما گونه‌های دیگر قارچ‌ها موادی با ویژگی‌های تغییردهنده ذهن تولید می‌کنند که می‌تواند بر رفتار انسان تاثیرگذار باشد.

حقیقت: برخی قارچ‌ها می‌توانند بر مغز و رفتار انسان تاثیر بگذارند

شاید بارزترین نمونه، سیلوسایبین (Psilocybin)، ترکیبی توهم‌زا در قارچ جادویی باشد. قارچ ارگوت (Ergot) نیز به تغییر شرایط ذهنی انسان شهرت دارد. ماده روان‌گردان ال‌اس‌دی (LSD) از قارچ ارگوت گرفته می‌شود.

همچنین، قارچ کریپتوکوکوس (Cryptococcus) می‌تواند از ریه‌ها به مغز گسترش یافته و موجب مننژیت شود که می‌تواند رفتار انسان را تغییر دهد.

برخلاف سریال آخرین بازمانده از ما، قارچ‌های تغییردهنده ذهن به بدن انسان حمله ناگهانی نکرده و موجب رفتاری نمی‌شوند که امکان انتقال به فردی دیگر را فراهم می‌کند.

تخیلی: قارچ زامبی‌ساز کنترل کننده ذهن می‌تواند با حمله ناگهانی وارد بدن انسان شود

بیماری‌های قارچی می‌توانند از حیوانات به انسان منتقل شوند. اما این ایده که قارچی مانند کوردیسپس می‌تواند با حمله‌ای ناگهانی از حشرات به انسان منتقل شده و همچنان توانایی خود برای دستکاری موثر رفتار را حفظ کند، دور از ذهن است.

به گفته تام چیلر، اگرچه در دنیای بیماری عفونی "هرگز نباید گفت هرگز"، اما باید اشاره داشت که موانع بسیار زیادی وجود دارند که باید بر آن‌ها غلبه کرد. یک مورچه با یک انسان به طور قابل توجهی تفاوت دارد. ما دارای سیستم ایمنی هستیم، در دما‌های مختلف زندگی می‌کنیم، و دمای بدن ما بسیار بالاتر است. از این رو، مسائلی اساسی وجود دارند که غلبه بر آن‌ها برای آن قارچ خاص بسیار دشوار خواهد بود.

حقیقت: هیچ واکسنی برای قارچ کشنده وجود ندارد

در سریال آخرین بازمانده از ما، نخستین موارد تخیلی کوردیسپس انسانی در جاکارتا، اندونزی ظاهر می‌شوند، جایی که دولت از یک قارچ‌شناس برجسته می‌خواهد تا شرایط یک قربانی را بررسی و نوع قارچ را مشخص کند. این کارشناس متوجه می‌شود که ۱۴ نفر دیگر با فرد قربانی کار می‌کردند که ناپدید شده اند.

این کارشناس با ناراحتی به یکی از مقامات دولتی می‌گوید که هیچ دارو و واکسنی برای مقابله با این شرایط وجود ندارد و بمباران کل شهر را برای مهار قارچ توصیه می‌کند.

در دنیای واقعی نیز هیچ واکسنی در حال حاضر برای عفونت‌های قارچی کشنده وجود ندارد، اگرچه کارشناسان بمباران را نیز به عنوان گزینه جایگزین توصیه نمی‌کنند. فقط چند دسته از دارو‌ها برای درمان عفونت‌های قارچی وجود دارند و همواره نیز درمانی قابل اعتماد نیستند.

در واقع، از آنجایی که قارچ‌ها در سطح سلولی بسیار شبیه به انسان‌ها هستند، بسیاری از دارو‌هایی که با آن‌ها مبارزه می‌کنند برای بدن انسان نیز سمی هستند.

به گفته اقدام جهانی برای عفونت‌های قارچی (Global Action for Fungal Infections)، قارچ‌ها بیش از مالاریا موجب مرگ افراد می‌شوند.

مشکلی که با قارچ‌ها داریم این است که ابزار‌های چندانی برای کنترل و مقابله با آن‌ها نداریم. برخی قارچ‌های کشنده مانند کاندیدا اوریس (Candida auris) که در سال ۲۰۰۹ ظهور کرد، حتی مقاومت قدرتمندی در برابر دارو‌های ضد قارچی که در اختیار داریم، ایجاد کرده اند. به گفته سازمان بهداشت جهانی، در شیوع‌های بیمارستانی، کاندیدا اوریس بین ۲۹ درصد تا ۵۳ درصد از قربانیان خود را کشته است.

بیشتر پاتوژن‌های قارچی فرصت طلب هستند و فقط در افراد مبتلا به نقص ایمنی موجب بیماری شدید می‌شوند. اما اکنون قارچ‌هایی وجود دارند که فرصت طلب نیستند و می‌توانند هر یک از ما را آلوده کنند؛ و اگر این قارچ‌ها عفونی‌تر شوند، اگر مقاوم‌تر شوند، این به واقع جای نگرانی دارد.

تخیلی: گاز زامبی و تندریل‌ها موجب پخش شدن قارچ‌های قاتل می‌شوند

در سریال آخرین بازمانده از ما، زامبی‌ها باید قربانیان خود را گاز گرفته یا شاخه‌های قارچ را وارد بدن قربانی کنند تا بیماری گسترش یابد.

انتقال قارچ‌ها در دنیای واقعی این گونه صورت نمی‌گیرد. عفونت‌های قارچی تا حد زیادی از طریق تماس یا سطوح گسترش می‌یابند. به عنوان نمونه، بیماری پای ورزشکار یا کرم حلقوی را مد نظر قرار دهید.

بر همین اساس است که کارشناسان فکر نمی‌کنند در حال حاضر قارچ‌ها ما را با ایجاد یک همه‌گیری تهدید کنند.

بیشتر پاتوژن‌های قارچی از محیط سرچشمه می‌گیرند، به جای این که با تماس انسان با انسان دیگر مرتبط باشند. شما همواره در حال استنشاق هاگ‌های قارچ‌ها هستید. به طور معمول، سیستم ایمنی بدن به آن‌ها رسیدگی می‌کند. اما اگر فردی دارای سیستم ایمنی ضعیف باشد - به واسطه بیماری یا مصرف دارو - قارچ می‌تواند درون بدن وی رشد کند.

بر همین اساس است که بیمارستان‌ها و زندان‌ها در معرض خطر بیشتری برای شیوع بیماری قرار دارند. بیشتر قارچ‌های آلوده کننده زمانی که افراد دارای نقص ایمنی در کنار یکدیگر هستند یا زمانی که در تماس نزدیک بوده و از سطوح مشترک استفاده می‌کنند، بهتر گسترش می‌یابند.

برخی از بیماری‌های قارچی خطرناک‌تر مانند تب دره (Valley Fever)، از هاگ‌های موجود در هوا ناشی می‌شوند و می‌توانند حتی افراد سالم را نیز بیمار کنند.

سناریوی کابوس‌وار واقعی این است که قارچ‌هایی مانند این آسیب بیشتری وارد کرده و از عفونت‌های نسبتا خفیف به عفونت‌های تهدیدکننده زندگی تبدیل شوند.

حقیقت: افزایش دما می‌تواند خطر پاتوژن‌های قارچی را افزایش دهد

به طرز مرموزی، شیوع کاندیدا اوریس به طور مستقل در سه قاره مختلف و به طور همزمان در دهه ۲۰۱۰ شکل گرفت. هیچ ارتباط یا تماس روشنی بین موارد شیوع وجود نداشت.

برخی دانشمندان معتقدند که رشته اتصال، تغییرات آب و هوایی است. با افزایش دمای سیاره زمین، قارچ‌ها نیز مانند هر چیز دیگری باید خود را با شرایط سازگار کنند. همانطور که قارچ‌های بیشتری خود را با دما‌های بالاتر سازگار می‌کنند، تعداد بیشتری از آن‌ها ممکن است قادر به بقا و تکثیر در دمای بدن انسان باشند - حتی زمانی که بدن انسان تلاش می‌کند آن‌ها را با تب از بین ببرد.

در صحنه آغازین سریال آخرین بازمانده از ما نیز به این موضوع اشاره می‌شود و دانشمندی طی یک مصاحبه تلویزیونی در سال ۱۹۶۸ به مجری می‌گوید که گرمایش جهانی می‌تواند موجب ایجاد ابرپاتوژن‌های قارچی جدید شود.

در کنار کریپتوکوکوس، سازمان بهداشت جهانی کاندیدا اوریس را به عنوان یکی از چهار مورد نخست در اولین رده بندی پاتوژن‌های قارچی که اکتبر سال گذشته منتشر شد، قرار داد.

تغییرات آب و هوایی تنها یکی از عواملی است که می‌تواند تلفات ناشی از قارچ‌ها را برای بشریت افزایش دهد.

همه‌گیری کووید-۱۹، همانند بیماری‌های ویروسی پیشین مانند اچ‌آی‌وی/ایدز، افراد بیشتری را مستعد ابتلا به عفونت‌های قارچی کرده است.

عامل خطر دیگر از بهبود فناوری پزشکی سرچشمه می‌گیرد که به افراد بیشتری اجازه می‌دهد تا به بهای مصرف دارو‌هایی که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کنند و آن‌ها را در برابر عفونت‌های دیگر مانند قارچ‌ها آسیب پذیرتر می‌کند، عمل‌های جراحی نجات‌بخش را انجام دهند.

سریال آخرین بازمانده از ما به واقع قصد دارد تا توجه مردم را به سوی خود جلب کرده و از برخی احتمالات علمی‌تخیلی جالب توجه در همین راستا استفاده می‌کند، که البته این خوب است. ما باید درباره قارچ‌ها به ویژه تاثیری که بر افراد مبتلا به نقص ایمنی یا بستری در بیمارستان دارند، فکر کنیم. تشخیص و درمان زودهنگام بهترین روش برای نجات جان انسان‌ها است.