چهار زن مطرح سینمای ایران که به شدت جایشان خالی‌ست

جشنواره فجر امسال کلی چهره تازه نفس دارد و البته کلی غایب بزرگ. درباره بازیگران زن سینمای ایران حرف می‌زنیم؛ و چهار چهره اول آن‌ها

هدیه تهرانی

یکی از عجیب‌ترین انتخابات بازیگری جشنواره فجر به سال ۱۳۷۸ بر می‌گردد. وقتی بازی درخشان نیکی کریمی در فیلم دو زن را رد کردند و لجوجانه جایزه را به هدیه تهرانی برای فیلم قرمز دادند. یکی از معمولی‌ترین نقش آفرینی‌های کارنامه هدیه تهرانی در فیلم جنجالی و عامه‌پسند فریدون جیرانی که به سختی می‌توان در هیچ لحظه‌ای از آن بارقه‌هایی از هنر خاص بازیگری را پیدا کرد.

یک نمایش تیپیک مرسوم از خانم تهرانی با شلوار جین و پولیور سفید. او یک سال بعد با فیلم شوکران نشان داد که تازه به یک بازیگر تبدیل شده است. سیر پیشرفت او در فیلم سخت کاغذ بی‌خط هم قابل ردیابی است. در نقشی که سویه‌های کمیک و درام و سوررئال در کنار هم قرار داده شده‌اند. هدیه تهرانی در سال ۱۳۸۲ با شایســتگی و به خاطر بازی کم نظیرش در فیلم چهارشنبه سوری سیمرغ بلورین جشــنواره فجر را برای دومین بار به دســت آورد.

تهرانی در دهه نود هم یکی دو درخشش ویژه بازیگری را تجربه کرد که مهمترین آن نقش بسیار سخت او در فیلم روز‌های نارنجی بود که نشان از توان بالای او به عنوان یک بازیگر کهنه‌کار داشت.

نیکی کریمی

نیکی کریمی در همــان دوران اولیه بازیگری‌اش یک بازی فوق‌العاده حســاس و ظریف در فیلم سارا انجام داد، اما جشــنواره فجر درخشــش او را ندید. همان درخششی که موجب شد برای همین فیلم در جشنواره‌های سن سباستین و جشــنواره نانت جوایز بازیگری را به دســت بیاورد. یک ســال ممنوع‌الکاری او به خاطر شکایتی عجیب و پرونده‌ای عجیب‌تر در ارزشیابی معاونت سینمایی، او را کمی از تک و تا و درخشش دور کرد.

پرونده سال‌های ابتدایی بازیگری او شامل عروس، سارا، بوی پیراهن یوسف، برج مینو، ردپای گرگ و همین‌طور پری در یک کلام خیره کننده هســتند. بازی او در فیلم دو زن به خاطر لجاجت یکی از اعضای هیات داوران نادیده انگاشته شد. مشهور است که این کارگردان نقشی را به او پیشنهاد کرد که کریمی جواب رد داد و در نهایت نقش به میترا حجار رسیده بود و حالا آقای کارگردان در هیات داوران انتقام خود از نیکی کریمی را گرفته بود. نیکی کریمی در سال ۱۳۸۰ هم یکی از بهترین بازی‌هایش را در فیلم نیمه پنهان به نمایش گذاشت که باز هم از سوی داوران دیده نشد.

این اتفاقات موجب شد تا نیکی کریمی به سمت فیلم‌سازی روی بیاورد و بازیگری به دغدغه دوم او بدل شود تا این که بالاخره برای فیلم دیوانه از قفس پرید یک جایزه دیرهنگام بازیگری را به دست آورد. نیکی کریمی در سال‌های اخیر بازی درخشانی در چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت را در کارنامه خود دارد و البته با موفقیت فیلم آتابای به نظر می‌رســد او بیشــتر در حال کارگردانی باشد و گاه بازی در سریال‌های نمایش خانگی.

لیلا حاتمی

لیلا حاتمی خیلی آرام در ســینمای ایــران بالا آمد. بازی احساسی، بیان موثر و چهره خاص او در سال‌های اولیه تحت‌الشــعاع پدر مرحومش علی حاتمی قرار داشت. بعد از موفقیت فیلم لیـلا، او با نقش‌آفرینی‌اش در فیلم شــیدا نظر‌ها را به خود جلــب کرد؛ و بعد ارتفاع پســت از ابراهیم حاتمی‌کیا و تلاش جالب لیلا حاتمــی برای غوطه خوردن در کاراکتر یک زن خوزســتانی. با این حال گرفتاری‌های خانوادگی، لیلا حاتمی را در اوایل دهه هشتاد به بازیگری نه چندان جدی در سینمای ایران بدل ساخته بود تا این که از میانه دهه هشتاد او دوباره تلاش کرد به سطح اول سینمای ایران بازگردد.

درخشش در فیلم هرشب تنهایی و بعد بازی متفاوت و تاثیرگــذارش در درام اجتماعی حمید نعمت‌الله یعنی فیلم بی‌پولی موجب شد تا حاتمی اولین سیمرغ خود را به دست بیاورد. او در دوره‌ای بیشتر توان خود را در فیلم‌های همسر (سابق؟) و دوستانش یعنی فردین صاحب‌الزمانی و صفی یزدانیان گذاشت و فیلم‌هایی مثل پله آخر و چیز‌هایی هست که نمیدانی و در دنیای تو ساعت چند است. بازی در فیلم تحسین شده فروشنده هرچند نقش مهمی در کارنامه او نبود، اما به شناخته شدن بیشــتر او در میان افکار عمومی جهان کمک کرد.

در این میان بازی خاص او در فیلم من او را به لب خط قرمز نقش زنان در سینمای جمهوری اسلامی برد. او در اوایل دهه هشتاد هم یک بار حضور در لب مرز این خطوط قرمز را با بازی در نقش یک دختر زیبای خیابانی در تهران (که قلب و ذهنی حساس و روشــن دارد) به نمایش گذاشــته بود. در فیلم آب و آتش ساخته فریدون جیرانی. با این حال باز هم حمید نعمت‌الله بود که لیلا حاتمی را به یک جایزه بزرگ بازیگری رســاند.

بازی در فیلم رگ خواب که یکی از ســخت‌ترین چالش‌های دوران بازیگری حاتمی بود و او با قدرت تمام از پس آن برآمد. در سال‌های اخیر و بعد از چند تجربه ناموفق او در سینمای خانگی (نهنگ آبی و شبکه مخفی زنان) و چند فیلم تجاری (مرد بدون سایه و ما همه با هم هستیم) همه منتظر دیدن بازی او در فیلم قاتل و وحشی هستند که شاید برای سومین بار لیلا را در لبه خطوط قرمز بازیگری زنان به نمایش بگذارد.

بازیگر ۵۰ ســاله سینمای ایران هنوز هم توان درخشــش در بالاترین سطح سینمای ایران را دارد. او همین حالا فیلم‌های پیر پسر ساخته اکتای براهنی، قاتل و وحشــی ســاخته حمید نعمت‌الله و نبودن ســاخته علی مصفا را آماده نمایش دارد و همین‌طور فیلم تصور ساخته علی بهراد.

ترانه علیدوستی

ترانه علیدوستی ۱۸ ساله بود که در فیلم من ترانه ۱۵ سال دارم درخشید و آن قدر خوب بود که هیات داوران با کمال میل جایزه بازیگری جشنواره فجر را به او اختصاص دادند. آن هم در حالی که هدیه تهرانی به خاطر فیلم کاغذ بی خط و لیلا حاتمی برای فیلم ایستگاه متروک رقبای او بودند. بعد ازآن ترانه علیدوستی نقش‌های مهمی ایفا نکرد. در شهر زیبا و کنعان و چهارشــنبه‌سوری او زیر خط توان و انتظاری بود که در مورد او وجود داشت.

این انتخاب‌های نامناسب او را به بازیگری در سطح دوم سینمای ایران بدل ساخته بود. حتی نقش آفرینی خوبش در فیلم تردید که او را نامزد سیمرغ بلورین جشنواره فجر کرد، در افکار عمومی تاثیر چندانی نداشــت. تا این که یک نقــش دوم در فیلم پرســتاره درباره الی و یک نقش اول تاثیرگذار و سخت در فیلم پذیرایی ساده او را از نردبان بازیگران سینمای ایران بالا کشید.

ترانه برای فیلم پذیرایی ساده باز هم نامزد جایزه جشنواره فجر شد و سپس فیلم آسمان زرد کم عمق و بعد هم درخشش در سریال شهرزاد و فیلم فروشنده. در واقع بخش مهمی از درخشش ترانه علیدوستی در فیلم‌های اصغر فرهادی و مانی حقیقی بوده است.

ترانه امسال می‌توانست با دو فیلم برادران لیال (سعید روستایی) و تفریق (مانی حقیقی) مدعی بزرگ کسب سیمرغ بلورین باشد که درگیری‌اش در اعتراضات پاییز ۱۴۰۱ و قبلش هم شیوه حضور پرآب و تابش در جشــنواره کن با فیلم برادران لیلا موجب شد تا او به عنوان یک متهم شناخته شود و بقیه داستان را که خودتان می‌دانید. ترانه علیدوستی مهم‌ترین دریغ بازیگران سینمای ایران در سال آینده خواهد بود؛ و همین طور در جشنواره فجر امسال.

منبع: روزنامه هفت صبح