کاخی در تهران با تونل‌های مخفی در زیر زمین

قرارمان سر کاخ سنگی. این نشانی است که هنوز بسیاری از ساکنان محله‌های شهرآرا و تهران‌ویلا وقت گذاشتن قرار به هم می‌دهند. کاخ سنگی یا همان خرم که این روز‌ها در سکوتی مرموز فرورفته، در دوران انقلاب اسلامی یکی از مکان‌های پر جنب‌وجوش و فعال بود و روایت‌های خواندنی زیادی دارد.

دیوار‌های سنگی و بلند نخستین نمایی است که رهگذران خیابان‌های شهرآرا و پاتریس لومومبا هنگام گذر از مجموعه کاخ سنگی با آن مواجه می‌شوند. گفته می‌شود عملیات ساخت این کاخ در زمینی به وسعت ۱۲ هزارمترمربع، به درخواست «رحیم علی خرم» از افراد سرمایه‌دار حکومت پهلوی دوم و صاحب نفوذ در دربار بوده شروع شد.

عبور تونل‌هایی از زیر کاخ

عمارت اصلی کاخ از چهار ساختمان داخل هم به شکل دایره و پره‌های گل تشکیل شده است. «جواد خزری» از ساکنان قدیمی محله می‌گوید: «آن زمان شنیدیم که طراحی کاخ را معمار فرانسوی که طراح زندان‌های فرانسه بوده انجام می‌دهد. یادم هست می‌گفتند سه تونل در زیر زمین‌های کاخ وجود دارد که یکی به باغ جلالیه (دانشگاه تهران امروز، برای عبور و مرور امنیتی افراد علمی و نخبه)، دیگری به پادگان جمشیدآباد (ساختمان دژبان مرکزی امروز، برای تردد زندانی‌های سیاسی) و دیگری به موزه علوم پزشکی امیرآباد برای انتقال بیماران ایجاد شد. چون قراربود این کاخ علاوه بر کاربرد پذیرایی از مهمانان ویژه سیاسی، خارجی، چهره‌های شاخص و... مرکز امنیتی هم باشد.»

البته در برخی از اسناد هم آمده که خرم در نظر داشت پس از پایان مراحل ساخت کاخ آن را به ولیعهد اهدا کند، اما با بی‌میلی دربار مواجه شد. در هر حال سال ۱۳۵۲بیشتر بخش‌های کاخ خرم به بهره‌برداری رسید. «مهدی امیری» از ساکنان محله شهرآرا می‌گوید: «مراسم و جشن‌های مختلفی در کاخ بر پا می‌شد. حتی نخستین سالن بیلیارد در همین کاخ افتتاح شد.»

دیوار‌های سنگی باعث شده کاخ خرم به کاخ سنگی شهرت پیدا کند

پایگاه انقلابیون در کاخ

هنوز چند سالی از عمر کاخ سنگی نگذشته بود که انقلاب شد. یکی از روز‌های بهمن ۱۳۵۷، مردم معترض به کاخ سنگی هجوم بردند و آن را آتش زدند. اوایل سال ۱۳۵۸ رهبر انقلاب اعلام کرد که کاخ سنگی به بنیاد انقلاب فرهنگی واگذار شود. البته این روز‌ها نه از تونل‌ها خبری هست و نه سازه‌ای مانند گذشته. چون تونل‌ها به دلیل ساخت بزرگراه چمران و تونل توحید بسته شدند و عمارت هم در گذر زمان فرسوده و تنها از محوطه حیاط به‌عنوان پارکینگ کارکنان بیمارستان رسول اکرم (ص) استفاده می‌شود.

منبع: همشهری آنلاین