سرنوشت غم‌انگیز مریخ‌نورد چینی که از خواب بیدار نمی‌شود!

ماموریت تیان‌ون ۱ (Tianwen ۱) اولین ماموریت بین سیاره‌ای چین، دومین سالگرد خود را در مدار مریخ در ۱۰ فوریه جشن گرفت، اما مدت‌ها است که هیچ به‌روزرسانی در مورد وضعیت مریخ‌نورد ژورونگ (Zhurong) که توسط این ماموریت بر روی مریخ فرود آورده شد، منتشر نشده است.

تیان‌ون ۱ یک مأموریت میان‌سیاره‌ای از سوی سازمان ملی فضایی چین (CNSA) به مریخ با ارسال یک فضاپیمای رباتیک است که شامل یک مدارگرد، دوربین قابل نصب، یک سطح‌نشین و یک مریخ‌نورد بنام ژورونگ است. این فضاپیما با جرمی نزدیک به پنج تن یکی از سنگین‌ترین کاوشگر‌هایی است که به مریخ پرتاب شده و ۱۳ ابزار علمی را با خود حمل می‌کند.

این مأموریت با موفقیت از پایگاه پرتاب‌های فضاپیمای مرکز راه‌اندازی فضایی ون‌چانگ در ۲۳ ژوئیه سال ۲۰۲۰ با یک موشک پرتاب سنگین «چانگ ژنگ ۵» از مرکز راه‌اندازی فضایی ون‌چانگ آغاز شد و در مسیر مریخ قرار گرفت.

این کاوشگر در ۱۰ فوریه ۲۰۲۱ به سیاره مریخ رسید و در مدار این سیاره قرار گرفت. در حالی که اهداف بیان شده آن جستجوی شواهدی از زندگی کنونی و گذشته در مریخ و ارزیابی محیط این سیاره ذکر شده است.

اکنون اولین ماموریت بین سیاره‌ای چین در تاریخ ۱۰ فوریه ۲۰۲۳ دومین سالگرد خود را در مدار مریخ جشن گرفته است، اما هیچ به‌روزرسانی در مورد وضعیت مریخ‌نورد ژورونگ ارائه نشده است. مریخ نورد ژورونگ توسط ماموریت تیان‌ون ۱ در ماه مه ۲۰۲۲ به دلیل کاهش انرژی خورشیدی در دسترس خود در طول زمستان در نیم‌کره شمالی مریخ وارد حالت خواب زمستانی شد.

انتظار می‌رفت ژورونگ در ماه دسامبر، یعنی در حوالی زمان اعتدال بهاری مریخ از خواب بیدار شود، اما هنوز خبری نشده است و چین و مقامات فضایی آن در مورد وضعیت این مریخ‌نورد سکوت کرده‌اند. رسانه‌های دولتی چین نیز دومین سالگرد این ماموریت را با مقالات کوتاهی که دستاورد‌های مدارگرد مریخی تیان‌ون ۱ را با ذکر مختصری از شرح حال ژورونگ برجسته می‌کردند، جشن گرفتند، در حالی که هیچ تصویر جدیدی از این مدارگرد و مریخ‌نورد منتشر نکردند.

انتظار می‌رفت که ژورونگ زمانی که دو شرط برآورده شد، از خواب بیدار شود. یکی اینکه اجزای کلیدی آن به دمای به بیش از ۵ درجه فارنهایت (منفی ۱۵ درجه سانتیگراد) برسند و تولید انرژی آن به بیشتر از ۱۴۰ وات برسد. پیش‌بینی می‌شد که هر دوی این شرایط در ماه دسامبر محقق شود. این مریخ‌نورد برخلاف سایر کاوشگر‌ها از جمله کاوشگر یوتو (Yutu) متعلق به چین، فاقد واحد گرمکن رادیوایزوتوپی است، اما در عوض دارای یک جفت پنجره است که به یک ماده شیمیایی به نام n-undecane اجازه می‌دهد انرژی گرمایی را ذخیره کند. این ماده گرما را جذب می‌کند و در طول روز ذوب می‌شود و در شب دوباره جامد می‌شود و گرما را آزاد می‌کند.

طوفان‌های گرد و غبار در منطقه Utopia Planitia در مریخ ممکن است بر توانایی این مریخ‌نورد برای تولید گرما و نور تأثیر گذاشته باشند. این موضوع به طور بالقوه می‌تواند موضوعی باشد که سکوت ژورونگ را توضیح می‌دهد. البته این امید وجود دارد که ژورونگ در شرایط گرم‌تر یا زمانی که باد‌های مریخی آرایه‌های خورشیدی آن را از گرد و غبار پاک می‌کنند، دوباره فعال شود.

ماموریت تیان‌ون ۱ برخلاف مشکل آشکار در ادامه عملیات ژورونگ، موفقیت بزرگی کسب کرده است. این ماموریت اولین اکتشاف بین سیاره‌ای مستقل چین است و این کشور را پس از ایالات متحده به دومین کشوری تبدیل کرد که با موفقیت یک مریخ‌نورد را بر روی مریخ فرود می‌آورد و به کار می‌اندازد.

هر دو مدارگرد تیان‌ون ۱ و کاوشگر ژورونگ ماموریت‌های اولیه خود را به پایان رسانده‌اند. زمانی که ماه‌نورد یوتو در اوایل سال ۲۰۱۴ دچار شکست‌های پیاپی شد، به‌روزرسانی‌هایی منتشر شد، اما اکنون چین در مورد سرنوشت ژورونگ سکوت پیشه کرده است. تیان‌ون ۱ یکی از سه ماموریتی بود که همراه با مریخ‌نورد استقامت (Perseverance) ناسا و مدارگرد امید (Hope) امارات متحده عربی در فوریه ۲۰۲۱ به مریخ رسید.

مریخ‌نورد استقامت که از انرژی هسته‌ای بهره می‌برد، در ۱۸ فوریه ۲۰۲۱ روی سیاره سرخ فرود آمد و این ماموریت از آن زمان تاکنون فعال بوده است و صفحه مربوط به این مأموریت ناسا به طور مرتب به‌روز می‌شود. امارات متحده عربی نیز در دومین سالگرد قرارگیری مدارگرد امید در مدار مریخ اعلام کرد که این فضاپیما مدار خود را برای مطالعه دقیق قمر کوچک سیاره سرخ موسوم به دیموس (Deimos) تنظیم خواهد کرد.

گفتنی است که چین در حال برنامه‌ریزی یک ماموریت بازگشت نمونه از مریخ به نام تیان‌ون ۳ (Tianwen ۳) است که قرار است در سال ۲۰۲۸ پرتاب شود.