۱۰ فیلمی که مرزهای ژانر علمی تخیلی را جابه جا کردند

ژانر علمی تخیلی مدت هاست که به یکی از ژانر‌های اصلی و غالب هالیوود تبدیل شده است و بخش زیادی از این محبوبیت به فیلم‌های ماندگار و نمادینی باز می‌گردد که استاندارد‌های این دسته از دنیای سرگرمی را تعیین کردند. بسیاری از بلاک باستر‌های مدرن، چه در ژانر علمی تخیلی و چه خارج از آن، ریشه در ماجراجویی‌های فضایی و زمانی دارند که در یک قرن اخیر روی پرده سینما دیده شده اند.

با هر فیلم، تکنولوژی‌های جدیدی برای حیرت زده کردن مخاطبان خلق شده، مفاهیم باشکوهی مورد بررسی قرار گرفته و مرز‌های واقعیت جابجا شده اند به طوری که اکنون پایانی برای احتمالات در دنیای علمی تخیلی وجود ندارد.

فیلم بسیار مورد انتظار Avatar: The Way of Water بالاخره از راه رسید و یک بار دیگر به طرفداران سینما یادآور شد که ژانر علمی تخیلی چه راه درازی را طی کرده است. با موفقیت قابل توجه این فیلم، دنباله آواتار ثابت کرده که مخاطبان سینما همواره مشتاق غافلگیر و سرگرم شدن با جلوه‌های ویژه دائماً در حال تغییر و تکامل هستند. با این وجود، ساخت و نمایش چنین فیلم‌های باشکوهی بدون نیاکان علمی تخیلی مهم خود امکانپذیر نمی‌بود، فیلم‌هایی که هر کدام چیزی جدید را وارد عرصه فیلمسازی کردند تا تکرار شده و مخاطبان را سرگرم نمایند. در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با ۱۰ مورد از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین فیلم‌های علمی تخیلی تاریخ سینما آشنا کنیم.

۱۰- A Trip To The Moon (۱۹۰۲)

فیلم فرانسوی Le Voyage Dans La Lune که با نام A Trip To The Moon شناخته می‌شود و بیش از یک قرن از ساخت آن می‌گذرد، به عنوان اولین فیلم علمی تخیلی تاریخ سینما به یاد آورده می‌شود. وقتی این فیلم ۱۵ دقیقه‌ای ساخته شد، بشریت هنوز به ماه سفر نکرده بود. از این رو کارگردان و بازیگر این فیلم، ژرژ می‌لیس تصور کرد که فضانوردان با یک راکت شبیه توپ می‌توانند به مقصد خود در ماه رسیده و وقتی به آنجا رسیدند، می‌توانند ساکنان کمیک ماه را پیدا کنند که در کسری از ثانیه می‌توانند از دردسر فرار کنند.

اصول علمی تخیلیِ سفر در فضا و موجودات فضایی که در فیلم A Trip To The Moon وجود دارد توسط مخاطبان امروزی کاملاً پذیرفته شده و مسلم هستند، اما در سال ۱۹۰۲، این اصول بسیار ایده‌های جدیدی به شمار می‌رفتند. می‌لیس به شکلی تصادفی کشف کرد که چطور می‌تواند از این جامپ کات‌ها برای غیب کردن مردان ماه استفاده کند و از تکنیک‌های جدیدی برای به نمایش درآوردن ایده‌های خود استفاده کرد که هنوز هم در سینمای علمی تخیلی به کار گرفته می‌شوند.

۹- Metropolis (۱۹۲۷)

اگر چه A Trip to the Moon به عنوان اولین فیلم علمی تخیلی تاریخ سینما شناخته می‌شود، Metropolis به عنوان فیلمی در نظر گرفته می‌شود که برای اولین بار مفاهیمی را به سینما معرفی کرد که هنوز هم فرهنگ عامه مدرن آن‌ها را مترادف با جنبه‌های زیبایی شناختی آینده نگرانه می‌داند. شهر مشهور فیلم (متروپولیس) یکی از بزرگ‌ترین شهر‌های سینمایی بود که در آن ساختمان‌ها با نوک‌های تیز و سطوح الاکلنگی منحصربفرد و باجزییاتی طراحی شده بود.

خودرو‌های پرنده و دیگر تکنولوژی‌های دیوانه کننده نیز باعث ایجاد فاکتور حیرت در داستان می‌شدند، در حالی که فاکتور خشونت مفرط داستان نیز به خوبی با یک فیلم سینمایی بلند و پیشبرد آن همراه بود. این فیلم در واقع اثری با کالیبر کاملاً متفاوت بود.

تلاش‌های فریتز لانگ در این فیلم را حتی با استاندارد‌های امروزی نیز جاه طلبانه تلقی می‌شوند، زیرا وی با موفقیت توانست یک فیلم علمی تخیلی صامت را تنها با استفاده از تکنیک‌های فیلمسازی عملی بسازد که کار بسیار دشواری بود، در دورانی که جلوه‌های ویژه تقریباً وجود نداشت. او سبک فیلمسازی را معرفی کرد که با عنوان فرآیند شوفتان (Schüfftan) شناخته می‌شود، فرآیندی که از زوایای دوربین و آینه‌ها برای قرار دادن بازیگران در داخل دکور‌های کوچک استفاده می‌کند تا وانمود شود که آن‌ها در یک شهر بزرگ قرار دارند. این سبک فیلمسازی خلاقانه و نورآورانه باعث شد که Metropolis یک فیلم ماندگار و نمادین در کلیت سینما باشد، جدای از ژانر علمی تخیلی.

۸- Forbidden Planet (۱۹۵۶)

با فرا رسیدن سال ۹۵۶، هم مخاطبان سینما و هم فیلمسازان آماده سفر به جا‌هایی فراتر از ماه بودند. در سال‌های قبل فیلم‌های علمی تخیلی متعددی ساخته شده بود که موجودات فضایی را به زمین آورده بودند، اما فرد ام ویلکاکس آماده می‌شد تا بشریت را به جایی فراتر از منظومه شمسی خود ببرد. او این کار را به شکلی موفقیت آمیز با فیلم Forbidden Planet انجام داد که یک دنیای جدید و نامحدود را به شکل رنگی کاملاً تکنی کالر و سینمااسکوپ به مخاطب نشان می‌داد.

برای سفری به چنین دوردست و در فاصله‌ای فراوان از زمین، Forbidden Planet باید مفهومی را معرفی می‌کرد که هر طرفدار ژانر علمی تخیلی اکنون با آن آشناست: سفر با سرعت مافوق صوت. تصویرسازی‌های ویلکاکس از دنیای فرازمینی، فرانچایز‌های سینمایی مشهور آینده مانند Star Wars و Star Trek را تحت تاثیر قرار داد و به نظر نمی‌رسد که به این زودی‌ها از فرهنگ عامه حذف شود. علاوه بر این، این فیلم اولین فیلمی بود که دارای یک موسیقی متن کاملاً الکترونیک بود، چیزی که در دهه‌های بعد مترادف با ژانر علمی تخیلی شد.

۷- ۲۰۰۱: A Space Odyssey (۱۹۶۸)

فیلم ۲۰۰۱: A Space Odyssey امروزه یکی از بهترین فیلم‌های تاریخ سینما به شمار می‌آید، حتی خارج از ژانر علمی تخیلی. شاهکار استنلی کوبریک اولین فیلم در مورد داستانی فضایی بود که به شکلی واقعی وسعت نامحدود فضا را به تصویر می‌کشید. دکور‌های تجسمی استنلی کوبریک و فضاپیمای پیچیده او حتی با استاندارد‌های امروزی نیز بسیار واقعی به نظر می‌رسند و به همین خاطر است که ۲۰۰۱: A Space Odyssey یکی از معدود فیلم‌هایی است که با دقت نسبتاً بالایی آینده را پیش بینی کرده بود.

استنلی کوبریک از یک دکور چرخان برای ۲۰۰۱: A Space Odyssey استفاده کرد که نقش مهمی در حرکات سیال، سوررئال و کاملاً فضایی-شکل فیلم دارد. اگر چه این سبک فیلمسازی در فیلم‌های علمی تخیلی مدرن تری مانند Inception مورد تقلید قرار گرفته، اما این مفهوم کلی فیلم کوبریک بود که جایگاه آن را در فرهنگ عامه تثبیت نمود. طراحی ساده نور قرمز ربات HAL که هوش مصنوعی شورشی داستان بود، نسل هاست که در ژانر علمی تخیلی بازسازی می‌شود و هنوز هم تاثیرگذاری خود را حفظ کرده است.

۶- Star Wars (۱۹۷۷)

تکرار موفقیت فیلم ۲۰۰۱: A Space Odyssey بسیار دشوار به نظر می‌رسید و برای مدتی به نظر می‌رسید که حاکمیت ژانر علمی تخیلی از هالیوود رخت بربسته است. اما این موضوع در سال ۱۹۷۷ برای همیشه تغییر کرد و البته با انتشار Star Wars که آغاز یکی از ماندگارترین و مشهورترین فرانچایز‌های علمی تخیلی تاریخ سینما بود. این فیلم دارای ویژگی‌هایی است که فیلم‌های قبلی خلق کرده بودند: یک فضای کهکشانی بسیار بسیار دور، ربات‌های متالیک و سفر‌هایی با سرعت مافوق صوت. اما چیزی که Star Wars را از دیگر فیلم‌های علمی تخیلی مشابه قبلی متفاوت می‌ساخت اکشن و داستان آن بود که مخاطبین در تمام سنین می‌توانستند از آن لذت ببرند.

این بدان معنا بود که Star Wars به یک فیلم محبوب در میان بزرگسالان و کودکان، به یک اندازه، شد و یکی از اولین فیلم‌هایی بود که صنعتی بسیار موفق را برای اسباب بازی‌ها و اقلام یادگاری الهام گرفته شده از این دنیای بزرگ خلق کرد. جلوه‌های اکشن این فیلم بدان معنا بود که شخصیت‌هایی مانند هان سولو، لوک اسکای واکر، پرنسس لیا و دارث ویدر به بخشی از فرهنگ عامه تبدیل شدند که همه جا اسمشان آشنا بود. این فیلم با بازتعریف بلاک باستر تابستانه توانسته جایگاه خود را در تاریخ سینما تثبیت کند.

۵- Blade Runner (۱۹۸۲)

در حالی که بسیاری از فیلم‌های علمی تخیلی تصویری مثبت و دوست داشتنی از تکنولوژی‌های آینده را ارائه می‌دهند، فیلم Blade Runner بیشتر به سمت فضای تاریک و ناخوشایند ژانر نئونوآر می‌رود و یک آینده پادآرمانشهری را به مخاطب معرفی می‌کند که هم مخاطبان را حیرت زده کرده و هم حس ناخوشایندی به آن‌ها تزریق می‌کرد. ریدلی اسکات در این فیلم یک دنیای بصری بسیار حیرت انگیز و مجذوب کننده خلق کرد که مملو از تارکی و جنایت به شکلی بود که باعث شد همگان به این فکر بروند که آیا بشریت در مسیری خطرناک و رو به نابودی قدم بر می‌دارد؟

جلوه‌های بصری زیبا، اما تکان دهنده فیلم باعث شد که Blade Runner در کنار توانایی بی مثال هریسون فورد در به نمایش گذاشتن یک قهرمان بی نقص متفاوت از دیگر فیلم‌های علمی تخیلی مباشه باشد، اما این سوالات مطرح شده توسط داستان بود که عصر جدیدی در دنیای سینما ایجاد کرد. برای نسل‌های متوالی، داستان‌های علمی تخیلی به این مضووع می‌پرداختند که چطور تکنولوژی‌های جدید توسعه می‌یابند، اما این فیلم تاثیر تکنولوژی‌های پیشرفته و جدید در ذهن اشتراکی جامعه را به تصویر می‌کشید و اینکه چطور این ذهنیت می‌توانست در ترکیب با تکنولوژی از کنترل بشریت خارج شود. این سوالات شناختی باعث شد که Blade Runner در جایگاهی بسیار بالاتر از فیلم‌های مشابهش در ژانر علمی تخیلی قرار گیرد.

۴- Back to the Future (۱۹۸۵)

سفر در زمان در فیلم‌های علمی تخیلی همواره مفهوم جذابی بوده است، اما فیلم Back to the Future به شکلی خلاقانه این کار را می‌کرد که تضمین کننده جذابیت تماشای این فیلم برای دهه‌ها شده بود. اولین فیلم این فرانچایز در واقع در ژانر علمی تخیلی بسیار منحصربفرد بود، زیرا تصویرسازی اندکی از تکنولوژی آینده انجام می‌داد. با بازگشت به دهه ۱۹۵۰ و شوخی کردن با تکنولوژی‌های قدیمی از طریق مقایسه آن با ترند‌های دهه ۸۰ و فرهنگ عامه این زمان، فیلم Back to the Future کمدی را خلق کرد که هر گروه سنی می‌توانست با آن ارتباط برقرار کند.

البته که Back to the Future می‌تواند به عنوان یک فیلم مجزا و واحد بسیار مورد احترام و محبوب در ژانر علمی تخیلی مورد توجه قرار گیرد، اما سبک روایی هوشمندانه آن در طی سه قسمت باعث شد فیلمی تاثیرگذار و ماندگار در ژانر علمی تخیلی باشد. قسمت دوم Back to the Future با رفتن به آینده مارتی و پرداختن به تمام آن عناصر معمول آینده نگرانه، بسیار بیشتر به سنت فیلم‌های علمی تخیلی نزدیک شد.

اما با تکرار یک فرمول روایی مشابه قسمت اول، همیشه با عناصر یکسانی ارتباط برقرار می‌کرد. با تکرار این روند در Back to the Future III و این بار رفتن به دهه ۱۸۸۰، این فرانچایز داستان خود را به یک ماجراجویی بسیار هیجان انگیز و بی نقص تبدیل کرد.

۳- Akira (۱۹۸۸)

Akira یکی از غیرمنتظره‌ترین فیلم‌های تاثیرگذار بر ژانر وسترن علمی تخیلی است. این فیلم نماد ژانر انیمه و علاقه طرفداران این ژانر جذاب است، زیرا تا حدود زیادی این فیلم بود که باعث ظهور انیمیشن ژاپنی و محبوبیت آن در ایالات متحده بود. اما در حوزه فیلم‌ها و سریال‌های علمی تخیلی، Akira بسیار تاثیرگذار بود. اول اینکه این فیلم نشان داد که انیمه تنها فیلم‌هایی کودکانه و برای کودکان نیست. همچنین این فیلم امکان‌های بی پایانی را برای آنچه فیلم‌ها می‌توانستند به تصویر بکشند فراهم کرد، بدون این که نیازی به خلق جلوه‌های ویژه بسیار گرانقیمت باشد.

البته ژاپن دهه هاست که فیلم‌های انیمه جذاب و بسیار محبوبی برای بزرگسالان ساخته است، اما اتفاقی نبود که Akira در میان مخاطبان خارج از ژاپن پرطرفدار شد. فضای پادآرمانشهری شهری که داستان در آن روایت می‌شود بسیار شبیه آن چیزی است که با فیلم بلید رانر محبوب شد. اما همچنان این فیلم انیمه توانست نکته‌های داستانی منحصربفردی را معرفی کند که به کلیشه‌های ژانر علمی تخیلی تبدیل شدند.

برای مثال، همانند شخصیت الون در سریال Stranger Thing یک کودک دارای قدرت‌های ماوراءالطبیعه است که از دست آزمایشات و شکنجه‌های دولت فرار می‌کند، در اینجا نیز شخصیت تتسو که قهرمان داستان است شرایط مشابهی دارد.

۲- The Matrix (۱۹۹۹)

در آستانه ورود به قرن جدید، جامعه با مفاهیم علمی تخیلی متفاوتی روبرو می‌شد که از پیشرفت فزآینده تکنولوژی ناشی می‌شدند. البته هر فیلمی با داستانی هشدار دهنده که شبیه ۲۰۰۱: The Space Odyssey بود در این زمینه هشدار می‌داد که وقتی ماشین‌ها از انسان‌ها باهوش‌تر شوند چه اتفاقی رخ خواهد داد و بدین ترتیب اضطراب و نگرانی در مخاطب تشدید میش د. این حالت در یک فیلم علمی تخیلی پادآرمانشهری دیگر به خوبی به نمایش گذاشته می‌شد، فیلم The Matrix که یک ژانر فرعی دیگر در داخل ژانر علمی تخیلی راه اندازی کرد.

فیلم‌های The Matrix یک حس تاریک، پرتنش و کمی ناخوشایند دارند که شبیه بلید رانر است، اما با پیچش‌های داستانی که باعث می‌شود شخصیت‌ها گاهی اوقات به یک دنیای واقعی بسیار زیباتر فرار کنند که البته توهم است. نتیجه این ترکیب تریلر روانشناختی شبیه Twilight Zone با یک فیلم علمی تخیلی کونگ فویی باعث شد که مخاطبان به سرعت جذب این فیلم شوند. اما برخلاف Blade Runner که به مخاطبان خود می‌گفت نسبت به آینده محتاط باشند، ماتریکس به آن‌ها می‌آموخت که به واقعیت کنونی شان اعتماد نداشته باشند و این موضوع فکر به شدت ویرانگر و اضطراب آوری بود.

۱- Avatar (۲۰۰۹)

در حالی که فیلم‌های ماندگار و نمادین علمی تخیلی که تاکنون به آن‌ها اشاره کردیم معرفی کننده مفاهیم داستانی جدیدی بودند، فیلم Avatar داستانی بسیار قدیمی را گرفته و آن را در سیاره‌ای جدید پیاده می‌کرد. خط روایی فیلم آواتار به این موضوع می‌پردازد که چطور انسان بار‌ها و بار‌ها کشتار‌ها و استعمارهایش را برای بدست آوردن منابع جدید تکرار می‌کند تا نه تنها زیبایی دنیایمان را از بین می‌برد بلکه زیبایی دنیا‌های دیگران را نیز از آن‌ها می‌گیرد. این روایت بسیار تاثیرگذار و هولناک بود. اما برای اینکه این مفهوم که انسان‌ها همه چیز، هر چقدر زیبا، را نابود می‌کنند را قابل درک‌تر سازد، آواتار باید معنایی جدید از زیبایی را به مخاطب معرفی می‌کرد.

فیلم Avatar ماهیت انیمیشنی «هر چیزی ممکن است» را با توانمندی‌های تاثیرگذار لایو اکشن ترکیب کرد تا چیزی خلق کند که دیگر شبیه داستان و ساختگی بودن نباشد. جیمز کامرون از تکنیک motion capture (ردیابی حرکت) بسیار موثرتر از هر زمان دیگری استفاده کرد که به یک بنچمارک کاملاً جدید برای جلوه‌های ویژه تبدیل شد. از زمان انتشار فیلم آواتار، چندین فیلم دیگر تلاش کرده اند کار مشابهی انجام دهند و شکست خورده اند که ثابت می‌کند زمان و فضای خاصی برای این نوع از تکنولوژی در فیلم‌ها وجود دارد و یک سیاره دیگر مملو از حیات وحش علمی تخیلی متوازن همان تفاوت است.

منبع: روزیاتو