سه دقیقه تا پایان جهان باقی است!

«ساعت پایان جهان» (Doomsday Clock) طرح نمادین یک ساعت است که شمارش معکوس به سمت یک فاجعه احتمالی جهانی را نشان می‌دهند (برای مثال جنگ هسته‌ای یا تغییرات آب‌وهوایی).

این ساعت از سال 1974 توسط اعضای هیأت علوم و امنیت «بولتن دانشمندان اتمی» ایجاد شده است. این هیأت از مشورت شورای مدیریتی و شورای حامیان، که شامل 18 برنده جایزه نوبل است، بهره می‌برد. هرچقدر این ساعت به نیمه‌شب نزدیک‌تر باشد، یعنی دانشمندان اعتقاد دارند جهان به یک فاجعه نزدیک‌تر است.

این ساعت که در دیوار دفتر بولتن در دانشگاه شیکاگو آویزان است، در ابتدا نشان دهنده تهدید جنگ هسته‌ای در جهان بود اما از سال 2007 منعکس کننده تغییرات آب‌و‌هوایی، و تحولات جدید در علوم و تکنولوژی که می‌توانند آسیب غیرقابل جبرانی به بشریت بزنند، نیز است. آخرین تنظیم ساعت - سه دقیقه مانده به نیمه‌شب - در ژانویه 2015 و با در نظر گرفتن «تغییرات آب‌وهوایی مهارنشده، مدرن‌سازی تجهیرات هسته‌ای،‌ و زرادخانه‌های بزرگ تسلیحات هسته‌ای» انجام گرفت. ساعت در ژانویه 2016 تغییری نکرده و سه دقیقه به نیمه‌شب باقی ماند.
منشأ این ساعت را می‌توان در فعالیت‌های یک گروه بین‌المللی محققین به نام «دانشمندان اتمی شیکاگو» یافت، گروهی که در پروژه منهتن (برنامه ساخت تسلیحات هسته‌ای آمریکا) مشارکت داشتند. پس از بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی، این دانشمندان شروع به انتشار روزنامه و سپس یک نشریه به نام «بولتن دانشمندان اتمی» کردند که از همان آغاز در سال 1947 ساعتی بر روی جلد آن طراحی شده بود.

در سال 2009، بولتن انتشار چاپی را پایان داده و تبدیل به اولین مجله‌ در آمریکا شد که تنها به صورت آنلاین منتشر می‌شد؛ هم اکنون ساعت به عنوان بخشی از لوگوی بولتن در وب‌سایت مجله به چشم می‌خورد.

ساعت پایان جهان از سال 1947 تاکنون، 21 بار بر اساس کم و زیاد شدن بحران‌های پیش روی بشریت تنظیم مجدد شده است. در سال 1947 ساعت بر روی هفت دقیقه مانده به نیمه شب تنظیم شد.

تغییرات ساعت پایان جهان از آغاز تاکنون

1974؛ هفت دقیقه تا پایان جهان

آغاز به کار ساعت پایان جهان

1949؛ سه دقیقه تا پایان جهان (4-)

اتحاد جماهیر شوری اولین بمب اتمی خود را آزمایش کرده و مسابقه هسته‌ای به صورت رسمی آغاز شد.

1953؛ دو دقیقه تا پایان جهان (2-)

آمریکا و اتحاد شوروی در فاصله نه ماه از یکدیگر بمب‌های هسته‌‌ای حرارتی آزمایش کردند. بر اساس ساعت بولتن دانشمندان هسته‌ای این سال خطرناک‌ترین سال بشریت بود.

1960؛ هفت دقیقه تا پایان جهان (5+)

آمریکا و شوروی در واکنش به نگرانی‌های عمومی از خطرات تسلیحات هسته‌ای از رویارویی مستقیم در حوادثی چون بحران کانال سوئز (1956) اجتناب ورزیدند. همکاری‌های علمی بین دانشمندان جهان بالاخص دانشمندان آمریکا و شوروی افزایش یافت.

1963؛ دوازده دقیقه تا پایان جهان (5+)

آمریکا و شوروی «معاهده منع محدود آزمایش هسته‌ای»‌ را که تنها انفجار در زیر زمین را مجاز می‌شمرد،‌ امضاء کردند.

1968؛ هفته دقیقه تا پایان جهان (5-)

دخالت آمریکا در جنگ ویتنام افزایش می‌یابد، هند و پاکستان در سال 1965 وارد جنگ می‌شوند، و در سال 1967 جنگ شش روزه اسرائیل و اعراب رخ می‌دهد. فرانسه و چین، دو کشوری که معاهده منع محدود آزمایش هسته‌ای، را امضاء نکرده‌اند، اولین بمب هسته‌ای خود را آزمایش می‌کنند.

1969؛ ده دقیقه تا پایان جهان (3+)

تمام کشورهای جهان به غیر از هند،‌ رژیم صهیونیستی و پاکستان «پیمان منع اشاعه هسته‌ای» را امضاء می‌کنند.

1972؛ دوازده دقیقه تا پایان جهان (2+)

آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی اولین معاهده محدودیت تسلیحات استراتژیک (سالت 1) و پیمان ضد موشک‌های بالستیک را امضاء می‌کنند.

1974؛ نه دقیقه تا پایان جهان (3+)

هند یک آزمایش هسته‌ای انجام داده و مذاکرات مرتبط با دومین معاهده محدودیت تسلیحات استراتژیک (سالت 2) دچار بن‌بست می‌شود. آمریکا و شوروی تسلیحات خود را مدرن‌سازی می‌کنند.

1980؛ هفت دقیقه تا پایان جهان (2-)

با شروع جنگ شوروی و افغانستان، سنای آمریکا از تصویب پیمان سالت 2 اجتناب می‌ورزد.

1981؛ چهار دقیقه تا پایان جهان (3-)

ساعت بار دیگر در اوایل سال 1981 تغییر کرد. ادامه تهاجم شوروی به افغانستان موضعگیری‌های آمریکا را شدیدتر می‌کند. جیمی ‌کارتر آمریکا را از المپیک 1980 در مسکو بیرون می‌آورد. دولت کارتر راه‌های پیروزی آمریکا در یک جنگ هسته‌ای را بررسی می‌کند. رونالد ریگان رئیس‌جمهور می‌شود و اعلام می‌کند که تنها راه پایان جنگ سرد پیروزی در آن است. تنش‌ها بین آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی خطر نابودی هسته‌ای را افزایش می‌دهد.

1984؛ سه دقیقه تا پایان جهان (1-)

تشدید تنش‌ها بین آمریکا و شوروی با تداوم جنگ افغانستان به شدیدتر شدن جنگ سرد می‌انجامد. موشک‌های بالستیک میان‌برد و موشک‌های کروز آمریکا به اروپای غربی اعزام می‌شوند. رونالد ریگان سعی می‌کند با تشدید رقابت تسلیحاتی بین ابرقدرت‌ها در جنگ سرد پیروز شود. شوروی و متحدین آن (به غیر از رومانی) المپیک 1984 لس‌آنجلس را در واکنش به بایکوت المپیک 1980 توسط آمریکا، تحریم می‌کنند.

1988؛ شش دقیقه تا پایان جهان (3+)

در دسامبر 1987 ساعت سه دقیقه به عقب بازگشت زیرا آمریکا و شوروی معاهده نیروهای هسته‌ای میان‌برد را برای نابودی موشک‌های میان‌برد امضاء کردند و روابط‌شان رو به بهبودی گذاشت.

1990؛ ده دقیقه تا پایان جهان (3+)

فروپاشی دیوار برلین و پرده آهنین، به همراه اتحاد دوباره آلمان،‌ به این معنا بود که جنگ سرد به پایان نزدیک می‌شود.

1991؛ هفده دقیقه تا پایان جهان (7+)

آمریکا و شوروی اولین معاهده کاهش تسلیحات استراتژیک (استارت 1) را امضاء کرده و اتحاد جماهیر شوروی در 26 دسامبر دچار فروپاشی شد. در این سال عقربه‌های ساعت از زمانی که در سال 1947 به دیوار آویخته شده بود،‌ بیشترین فاصله را از نیمه‌شب داشت.

1995؛ چهارده دقیقه تا پایان جهان (3-)

در بحبوحه نگرانی‌ها از اشاعه هسته‌ای پس از فروپاشی شوروی،‌ هزینه‌های نظامی جهانی نیز به همان اندازه دوران جنگ سرد باقی مانده‌اند.

1998؛ نه دقیقه تا پایان جهان (5-)

هند و پاکستان دست به آزمایش هسته‌ای می‌زنند؛ آمریکا و روسیه در کاهش بیشتر ذخایرشان دچار مشکل می‌شوند.

2002؛ هفت دقیقه تا پایان جهان (2-)

پیشرفت کمی در خلع سلاح هسته‌ای انجام گرفته است. آمریکا مجموعه از معاهدات کنترل تسلیحات را رد کرده و اعلام کرد که قصد دارد از معاهده موشک‌های ضد بالستیک نیز خارج شود. در این میان، نگرانی‌ها از احتمال یک حمله تروریستی هسته‌ای با توجه به مقادیر زیاد مواد هسته‌ای سطح تسلیحاتی غیر ایمن و نامشخص افزایش یافت.

2007؛ پنج دقیقه تا پایان جهان (2-)

کره شمالی در اکتبر 2006 یک بمب هسته‌ای را آزمایش می‌کند. آمریکا ادعا می‌کند که برنامه هسته‌ای ایران دارای ابعاد نظامی است. ایمن‌سازی مواد هسته‌ای با شکست مواجه شده و هنوز در حدود 26 هزار بمب هسته‌ای در آمریکا و روسیه وجود دارند. تغییرات آب‌وهوایی پس از ارزیابی خطراتی که برای تمدن بشری دارد در کنار نابودی هسته‌ای به عنوان بزرگترین تهدیدات پیش روی بشریت در نظر گرفته شدند.

2010؛ شش دقیقه تا پایان جهان (1+)

همکاری جهانی برای کاهش زرادخانه هسته‌ای و محدود کردن تغییرات آب‌وهوایی. توافق استارت جدید توسط آمریکا و روسیه تصویب شد، مذاکرات بیشتری برای کاهش زرادخانه هسته‌ای آمریکا و شوروی برنامه‌ریزی شده‌اند. کشورهای در حال توسعه و پیشرفته در کنفرانس تغییرات آب‌وهوایی سازمان ملل در کپنهاک، دانمارک (2009) توافق کردند که مسئولیت انتشار گاز دی‌اکسید کربن را بر عهده گرفته و افزایش دمای جهانی را محدود به دو درجه سازند.

2012؛ پنج دقیقه تا پایان جهان (1-)

کمبود اقدامات سیاسی جهانی برای پرداختن به تغییرات آب‌وهوایی، ذخایر تسلیحات هسته‌ای، احتمال یک مناقشه هسته‌ای منطقه‌ای، و امنیت نیروگاه‌های هسته‌ای.

2015؛ سه دقیقه تا پایان جهان (2-)

نگرانی‌ها درباره نبود اقدامات سیاسی کافی برای پرداختن به مسأله تغییرات آب‌وهوایی، مدرن‌سازی تسلیحات هسته‌ای در آمریکا و روسیه و نیز مسأله زباله‌های هسته‌ای.

بولتن دانشمندان هسته‌ای در سال 2016 نیز ساعت را سه دقیقه مانده به نیمه‌شب اعلام کرد.

منبع: تابناک