آیا جورچین با اتاق تزریق تکمیل می‌شود؟
روشن‌پژوه: اتاق تزریق پایلوت تا ٢ ماه دیگر! دیلمی‌زاده: صحبت درباره اتاق تزریق زود است سرانه مراکز کاهش آسیب ثابت مانده است!
کد خبر :
۲۵۸۳۳
بازدید :
۱۳۴۴
سه ماه پیش با خط درشت در صفحه نخست یکی از روزنامه‌ها نوشته شد، «اتاق تزریق برای معتادان».
بحث اتاق تزریق چیز تازه‌ای نیست. سال‌هاست که مسئولان دولتی و کارشناسان حوزه اعتیاد درباره‌اش حرف می‌زنند اما چه علتی آن را به صفحه نخست یکی از روزنامه‌های پرتیراژ رساند؟
محسن روشن‌پژوه، معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی از اجرای طرحی خبر داده بود که براساس آن قرار است به‌زودی سه استان پرخطر کشور به اتاق تزریق برای معتادان تزریقی مجهز شوند.
او گفته بود پیشنهاد راه‌اندازی اتاق‌های تزریق در جلسه کمیته درمان ستاد مبارزه با موادمخدر از سوی وزارت رفاه مطرح شده و چنانچه این طرح نتایج مؤثری داشته باشد و رویکرد و اثربخشی آن تأیید شود به کل کشور تسری پیدا خواهد کرد.
دقیقا در روز انتشار این خبر [١٩ خردادماه]، پرویز افشار، سخنگوی ستاد مبارزه با موادمخدر وجود هرگونه برنامه‌ای برای ایجاد اتاق تزریق در استانی خاص را رد کرد و گفت بحث اتاق تزریق فقط در حد یک ایده است.
اما یک ماه و نیم بعد [٦ مردادماه] خود او خبر داد که قرار است اتاق‌های امن تزریق در دو استان خوزستان و کرمان پایلوت شود. افشار این طرح را در راستای تأکیدات بند ٥٧ سیاست‌های کلان برنامه ششم دانست و گفت که این طرح در جلسه قبلی ستاد، مطرح و مصوب شده است.
یک ماه بعد [٩ شهریورماه] سردار علی مؤیدی، قائم‌مقام دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر دوباره پایلوت شدن این برنامه را تکذیب کرد و گفت که پیشنهاد اتاق‌های امن تزریق تنها در حد یک پروژه مطالعاتی در ستاد مبارزه با موادمخدر مطرح شده است.
او توضیح داد که درحال حاضر تنها درصدد مطالعه و بررسی معایب و مزایای آن هستند و قرار نیست ستاد مبارزه با موادمخدر آن را اجرایی کند، ضمن این‌که باید دید این پیشنهاد با قوانین و مقررات هم‌راستاست یا خیر.
با فاصله یک روز از این خبر روزبه کردونی، مدیرکل دفتر امور آسیب‌های اجتماعی وزارت رفاه یادداشتی نوشت و با قدردانی از تصمیم اخیر مسئولان در راه‌اندازی مراکز مدیریت مصرف موادمخدر و اتاق‌های تزریق امن، ایجاد این مراکز را عاقلانه‌ترین تصمیم در شرایط فعلی دانست و گفت با توجه به این‌که مطالعات اولیه درخصوص اتاق‌های امن تزریق در معاونت رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی صورت گرفته و پیشنهاد اولیه به ستاد مبارزه با موادمخدر از سوی این معاونت ارسال شده، ضروری است مطلبی در این مورد بنویسد!
اینها بخشی از اظهارنظرهای مسئولان حوزه اعتیاد در مورد راه‌اندازی اتاق تزریق امن در سه ماه گذشته است اما با این داده‌ها هنوز نمی‌توان به این سوال پاسخ داد که بالاخره اتاق تزریق امن پایلوت می‌شود یا نمی‌شود!
اتاق تزریق پایلوت تا ٢ ماه دیگر
دکتر محسن روشن‌پژوه، معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی در گفت‌وگو با روزنامه شهروند پاسخ می‌دهد: «پایلوت می‌شود! ما کاری را که فکر می‌کنیم درست است انجام می‌دهیم. الگوهای مختلف اتاق‌های مصرف مدیریت‌شده را در سطح دنیا بررسی کرده‌ایم و هم‌اکنون هم درحال آماده‌سازی شرایط هستیم.
از مدیران کل بهزیستی استان‌هایی که قرار است طرح در آن‌جاها اجرایی شود، خواسته‌ایم بررسی کنند که با توجه به ملاحظات اجتماعی، فرهنگی، حقوقی، اقتصادی و انتظامی که استان‌هایشان دارد، امکان راه‌اندازی اتاق تزریق امن در آن‌جا وجود دارد یا خیر.» او حدس می‌زند که تا دو ماه آینده برنامه پایلوت اجرایی شود و می‌گوید: «نمی‌خواهیم وارد حاشيه شويم.»
بی‌توجهی به بهره‌وری سیستمی
عباس دیلمی‌زاده، مدیرعامل جمعیت خیریه «تولد دوباره» با پایلوت‌کردن اتاق‌های تزریق امن موافق نیست و با توجه به شرایط آن را کمی فانتزی می‌داند: «وقتی ما با یک انسان گرسنه که شدیدا نیاز به غذا و امکانات اولیه دارد مواجه هستیم، شکلات دادن به او باعث تعجب است.
راه‌اندازی اتاق تزریق برای معتادان هم حکایت شکلات دادن به آدم گرسنه را دارد. درحالی‌که دی‌ای‌سی‌ها با ٨٠میلیون تومان و شلترها با ٤٥میلیون تومان هزینه در‌سال به تعداد زیادی از معتادان خدمات‌رسانی می‌کنند، راه‌اندازی اتاق تزریق با حداقل ٢٥میلیون تومان هزینه در‌سال برای تعداد بسیار محدودی از معتادان اصلا قابل توجیه نیست.»
این کارشناس اعتیاد می‌گوید اگر بهزیستی این‌قدر پول دارد که بتواند برای تعداد اندکی از بیماران اتاق تزریق راه بیندازد، چرا بودجه کافی در اختیار مراکز کاهش آسیب قرار نمی‌دهد که مانع تعطیل شدن آنها شود: «ما باید اول بتوانیم، غذا، سرنگ، سوزن، کاندوم و خدمات اولیه بهداشتی را برای کارتن‌خواب‌ها فراهم کنیم و این خدمات را آن‌قدر گسترش دهیم که مطمئن باشیم مثلا در شهری مثل تهران هر معتادی در هر نقطه‌ای به این خدمات دسترسی دارد، بعد به این فکر کنیم که بیماران تزریقی، کجا و چطور تزریق می‌کنند و برای آنها اتاق تزریق راه‌اندازی کنیم.»
او بر این اعتقاد است تفکری که به فکر راه‌اندازی اتاق تزریق امن است، معنای برنامه‌ریزی و بهره‌وری سیستمی را درک نکرده است. تا وقتی‌که عده‌ای در کوچه و کنار شهرها به خدمات اولیه کاهش آسیب دسترسی ندارند و شلتر و سرپناهی برای خواب آنها فراهم نشده است، صحبت از راه‌اندازی اتاق تزریق قابل‌قبول نیست: «در همین منطقه فرحزاد تهران، چند‌سال است که به دی‌ای‌سی و شلتر زنان نیاز داریم اما هنوز هزینه راه‌اندازی آنها فراهم نشده است.»
تکمیل جورچین برنامه‌های کاهش آسیب
اما معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی بر این اعتقاد است که جورچین برنامه‌های کاهش آسیب باید کامل شود تا نتیجه‌بخش باشد: «بر اساس آنچه در منابع علمی و بین‌المللی آمده است، برنامه‌های کاهش آسیب باید به‌صورت کامل و با پوشش مناسب به اجرا دربیاید تا اثربخش باشد، برنامه ناقص با پوشش نامناسب و محدود به جمعیتی خاص، ممکن است حتی هدف را برعکس کند.»
اما دیلمی‌زاده این اظهارنظر را هم نقد می‌کند: «این استدلال که باید اتاق تزریق راه بیندازیم تا جورچین کاهش آسیب کامل شود، از یک تفکر ایده‌آل‌گرایانه نشأت گرفته است. کسانی که می‌گویند باید این جورچین را کامل کرد، باید اعتبار کافی برای بخش کاهش آسیب داشته باشند تا جورچین‌شان کامل شود. کسی که تفکر سیستمی دارد برای بودجه‌ای که دارد برنامه‌ریزی می‌کند و با آن امکانات، بهره‌وری را بالا می‌برد. وقتی کسی پول به‌قدر کافی نداشته باشد نمی‌تواند هر چیزی که دوست دارد بخرد، مجبور است نیازها و خواسته‌هایش را اولویت‌بندی کند و براساس اهمیت نیازهایش هزینه کند.»
نیاز به اتاق تزریق امن سیار
روشن‌پژوه می‌گوید مراجعان مراکز دی‌ای‌سی کم شده است و این را نشانه‌ای از وجود مشکل در برنامه‌های کاهش آسیب تعبیر می‌کند: «پاتوق‌ها گسترش پیدا کرده‌اند اما مراکز کاهش آسیب خلوت شده است و حتی به میزان ظرفیت‌شان بیمار به آنها مراجعه نمی‌کند. با مشاهده این تغییر گروه‌های موبایل‌سنتر را فعال کردیم که در پاتوق‌ها به بیماران خدمات‌رسانی کنند. شاید حتی به اتاق تزریق امن سیار هم در پاتوق‌ها نیاز پیدا کنیم.»
معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی بر این اعتقاد است با توجه به شرایط شهری مانند تهران که محل تجمع مصرف‌کننده‌های مواد با فاصله زیادی از هم قرار دارد، راه‌اندازی مکانی ثابت برای خدمات‌رسانی به آنها مقرون‌به‌صرفه نیست، درحالی‌که یک واحد سیار موبایل‌سنتر می‌تواند در یک روز به چندین پاتوق سر بزند و به معتادان سخت در دسترس خدمات‌رسانی کند: «معتادانی که در پاتوق‌ها هستند معمولا انگیزه‌ای قوی برای تغییر رفتار و درمان اعتیادشان ندارند، حتی ممکن است لباس مناسب یا کرایه ماشین نداشته باشند که بتوانند برای دریافت خدمات، خودشان را به دی‌ای‌سی‌ها برسانند. برای خدمات‌رسانی به چنین معتادانی ما باید سراغ آنها برویم.»
توسعه متوازن خدمات کاهش آسیب
مدیرعامل جمعیت خیریه تولد دوباره، نظر دیگری دارد. او قبول ندارد که مراکز کاهش آسیب خلوت شده‌اند: «ممکن است در زمان‌هایی که طرح‌های ضربتی اجرا می‌شود، به علت دستگیری یا پنهان شدن بیماران تعداد خدمات‌گیرندگان کاهش پیدا کند اما به‌طورکلی نمی‌توان گفت تعداد بیماران دی‌ای‌سی‌ها و شلترها نسبت به گذشته کمتر شده است.»
او بر این اعتقاد است که چون موبایل‌سنترها بیماران بیشتری را نسبت به بقیه روش‌ها خدمات‌رسانی می‌کنند و هزینه کمتری هم دارند، یک مدل اقتصادی خوب در برنامه خدمات کاهش آسیب هستند اما درعین‌حال توضیح می‌دهد که اقتصادی بودن این مدل نباید باعث شود راه‌اندازی دی‌ای‌سی‌ها و شلترها را متوقف کنیم: «ما باید توسعه متوازن داشته باشیم. عدم‌توسعه متوازن و عدم‌شناخت دقیق نسبت به این‌که ما به چند مرکز و با چه الگویی نیاز داریم باعث سردرگمی می‌شود و شکل افراط‌وتفریطی پیدا می‌کند، به‌طوری‌که به‌یک‌باره تعداد دی‌ای‌سی‌ها را در یک منطقه افزایش می‌دهیم بدون این‌که شلتری در آن منطقه راه‌اندازی کرده باشیم و بعد فکر می‌کنیم چون بیماران این منطقه به دی‌ای‌سی‌ها مراجعه نمی‌کنند باید موبایل‌سنتر را گسترش دهیم، بنابراین تمام نظام مدل کاهش آسیب که شامل تیم‌های آتریج، موبایل‌سنترها، دی‌ای‌سی‌ها، مراکز سرپناه و ام‌ام تی‌ها می‌شود، باید به شکل متوازن و دقیق، براساس یک مدل ریاضی و مهندسی طراحی شود تا پاسخگوی نیازها باشد.»
روشن‌پژوه می‌پذیرد که راه‌اندازی اتاق تزریق خدمت گران‌قیمتی است اما درعین‌حال بر این گفته خود پافشاری می‌کند که جورچین خدمات کاهش آسیب باید در کشور کامل شود و نمی‌توان به اين دليل از خدمات‌رسانی به گروهی از بیماران صرف‌نظر کرد. به گفته او درصورتی‌که قرار باشد اتاق‌های تزریق راه‌اندازی شوند، محلی در دی‌ای‌سی‌ها برایشان در نظر گرفته خواهد شد تا در هزینه‌ها صرفه‌جویی شود: «با اتاقی در دی‌ای‌سی که به امکانات اورژانس مجهز باشد به اضافه یک پرستار آموزش‌دیده می‌توان اتاق تزریق راه‌اندازی کرد.»
سرانه مراکز کاهش آسیب تقریبا ثابت مانده
دیلمی‌زاده متعجب است از این‌که وقتی بودجه کاهش آسیب آن‌قدر کم است که در سه‌سال گذشته سرانه مراکز تغییر چندانی نکرده، بر اثر تورم هزینه‌ها به‌طور معناداری افزایش یافته است، چطور از اتاق تزریقی حرفی زده می‌شود؟ «وزارت رفاه و سازمان بهزیستی با میزان بودجه‌ای که دارند بهتر است برای توسعه کمی و کیفی خدمات کاهش آسیب و درمان نگهدارنده برنامه‌ریزی کنند. هنوز دی‌ای‌سی‌ها، شلترها و خدمات موبایل‌سنتر به حد کفایت فراهم نشده است. اگر پولی هست بهتر است در این بخش هزینه شود.»
مدیرعامل جمعیت خیریه «تولد دوباره» از این‌که تصمیم‌گیری‌ها در مورد راه‌اندازی مراکز کاهش آسیب در جلساتی با حضور نمایندگان دستگاه‌های مختلف و بدون در نظر گرفتن شواهد و داده‌های تجربی صورت می‌گیرد، گلایه دارد، همچنین از وضع بودجه این مراکز انتقاد می‌کند: «وضعیت کاهش آسیب، بسیار بغرنج است و مقصر اصلی این مسأله، دستگاه‌های دولتی هستند که امکانات و بودجه کافی به این بخش اختصاص نمی‌دهند. بودجه‌های مراکز کاهش آسیب یا افزایش پیدا نکرده یا رشد بسیار کندی در ٧سال اخیر داشته، درحالی‌که هزینه‌های ارایه خدمات، رشد چشمگیری داشته است، به‌طوری‌که دی‌ای‌سی‌ها با درآمدی که در اختیار آنها گذاشته می‌شود نمی‌توانند هزینه‌های خود را پوشش دهند، به همین دلیل کمیت و کیفیت خدمات آنها کاهش پیدا کرده است.»
او بر این اعتقاد است که سازمان‌ها و نهادها برای این‌که می‌خواهند بگویند خدمت جدیدی را در حوزه کاهش آسیب در ایران پایه‌ریزی کرده‌اند به دنبال راه‌اندازی اتاق تزریق امن هستند: «می‌خواهند در محافل بین‌المللی از موفقیت‌های ایران بگویند، درحالی‌که این واقعا نیاز فعلی کشور نیست. کشورهایی که اتاق تزریق راه‌اندازی کرده‌اند، پول خیلی زیاد و معتاد کم دارند.»
هدفمند کردن پژوهش خدمات کاهش آسیب
روشن‌پژوه می‌گوید مسئولان سازمان بهزیستی و بدنه کارشناسی آن بر این اعتقادند که برنامه‌های کاهش آسیب باید مبتنی بر شواهد گسترش پیدا کند به همین دلیل برآورد و ارزیابی سریع [ARA(Rapid Assessment and Response)] وضع معتادان با رفتارهای پرخطر در دستور کار این سازمان قرار گرفته است: «الگوی اعتیاد در کشور تغییر کرده است، بنابراین باید الگوی ارایه خدمات کاهش آسیب در کشور را بازبینی کنیم. درحال حاضر ما درک دقيق و درستی از وضع معتادان پرخطر که نیازمند خدمات کاهش آسیب هستند، نداریم، نمی‌دانیم که تعداد آنها چقدر است، نسبت سنی و جنسی‌شان چگونه است، چه موادی مصرف می‌کنند، نوع مصرف‌شان چگونه است و... اغلب براساس برداشت‌ها و برآوردهای نه‌چندان دقيق عمل کرده‌ایم، بنابراین نمی‌توانیم برنامه‌ریزی دقيق و درستی انجام دهیم.»
به گفته او علاوه بر این برآورد و ارزیابی سریع قرار است میزان اثربخشی برنامه‌های کاهش آسیب در کشور هم ارزشیابی شود تا با کنار هم قرار دادن اطلاعات این دو پژوهش، برنامه‌ریزی مبتنی‌بر شواهد در حوزه کاهش آسیب انجام شود. روشن‌پژوه امیدوار است در‌سال ١٣٩٦ براساس اطلاعات دقیق‌تر و نزدیک‌تر به واقعيت از گروه‌های هدف، برنامه‌های کاهش آسیب مؤثرتری داشته باشند و دیگر ارایه خدمات براساس گمانه‌زنی‌ها، برداشت‌ها و تخمین‌ها نباشد.
چه کنیم که مصرف‌کننده مواد متجاهر نشود
اما دیلمی‌زاده به مسأله جور دیگری نگاه می‌کند. او می‌گوید چرا به‌جای هزینه‌کرد در بخش اتاق‌های تزریق، پول‌مان را جای دیگری هزینه نکنیم، چرا به این فکر نکنیم که برنامه‌ریزی به‌گونه‌ای باشد که مانع از آن شویم که مصرف‌کننده مواد به معتاد متجاهر تبدیل شود؟ وزارت رفاه و سازمان بهزیستی به‌عنوان متولیان رفاه اجتماعی باید قبل از این‌که معتاد به اتاق تزریق نیاز پیدا کند به داد او برسند.
این کارشناس اعتیاد با تأکید بر این‌که باید مشکل و مسأله را درست فهم و مداخله را به‌موقع آغاز کرد، می‌گوید: «معتادی که امروز درآمدهایش با هزینه‌های خانوارش برابری می‌کند ممکن است هفته، ماه یا سال آینده، هزینه‌های موادش افزایش پیدا کند و از طرفی توانش کاهش یابد و دخل‌وخرجش با هم نخواند.
این نقطه‌ای است که از آن ممکن است تجاهر به اعتیاد و کارتن‌خوابی آغاز شود. حال سوال این است که سازمان‌ها و نهادها برای چنین فردی و خانواده‌اش چه برنامه حمایتی دارند؟ سازمان بهزیستی و وزارت رفاه اگر پولی دارند باید در این نقطه سرمایه‌گذاری کنند. سال‌هاست که بحث بیمه معتادان به‌عنوان تکلیف مطرح شده اما هنوز که هنوز است به‌طور کامل محقق نشده است.
هنوز هم معتاد متجاهر خیابانی که پولی ندارد برای تهیه متادون از مراکز کاهش آسیب باید ماهانه ٣٠هزار تومان پرداخت کند، وقتی هنوز این‌قدر بودجه ندارند که بتوانند متادون رایگان در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهند، صحبت درباره اتاق تزریق زود است، خیلی زود.»
بعضی از مصرف‌کننده‌های مواد به‌دلیل وابستگی بیش‌ازحد به مواد یا هر دلیل دیگری دوست ندارند بیماری‌شان را درمان کنند. اعتیاد یک بیماری برگشت‌پذیر است و همیشه امکان عود وجود دارد، بنابراین اگر مصرف‌کننده تمایلی به ترک نداشته باشد احتمال این‌که پاک بماند بسیار کم است.
برای چنین افرادی برنامه‌های کاهش آسیب مناسب‌تر است. اساس برنامه‌های کاهش آسیب، پذیرش سوءمصرف مواد به‌عنوان یک واقعیت اجتماعی است. پذیرش این اصل که هر انسانی می‌تواند هرگونه که می‌خواهد زندگی کند. انتخاب زندگی با سوءمصرف مواد یا بدون آن با خود فرد است، اما مصرف مواد به هرحال براي خود فرد و اطرافيان عوارضي خواهد داشت. براي آن‌كه پيامدهاي مصرف مواد كمتر شود، خدمات كاهش آسيب به فرد ارايه مي شود. در این روش نیازی نیست که فرد قطع مصرف کند، بلکه تلاش می‌شود با خدمات‌رسانی به او عواقب و عوارض بهداشتی ناشی از مصرف موادمخدر کاهش پیدا کند.
در این روش فرد را از خطراتی که مصرف مواد می‌تواند برای او ایجاد کند، آگاه می‌کنند و اگر باز هم اصرار به مصرف داشت، ابزارهای مناسبی برای کاهش عوارض این خطرات در اختیارش قرار می‌دهند. در برنامه‌های کاهش آسیب روش‌های تزریق سالم و رفتار سالم جنسی، جایگزینی مواد پرخطر با مواد کم‌خطرتر به فرد آموزش داده می‌شود و همچنین، سوزن و سرنگ، مواد ضدعفونی‌کننده، کاندوم و... در اختیارش قرار داده می‌شود. برنامه‌های کاهش آسیب از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که به‌نوعی مکمل هم هستند. اگر در جامعه‌ای همه این امکانات فراهم شود، خطرات ناشی از مصرف موادمخدر در آن جامعه به‌شدت کاهش می‌یابد.
مراکز گذری کاهش آسیب یا Drop-in center( DIC) :این مراکز برای کنترل آسیب‌های اجتماعی اعتیاد به وجود آمده و معتادان پرخطر و در معرض ابتلا به بیماری‌های عفونی نظیر ایدز، با مراجعه به این مراکز، از امکانات رایگان مثل سرنگ و برنامه‌های آموزشی این مراکز استفاده می‌کنند. مصاحبه انگیزشی، تأمین بهداشت جسمی، تأمین یک وعده غذا و پوشاک و ارجاع به کلینیک‌های مثلثی برای انجام تست هپاتیت و ایدز ازجمله وظایف مراکز گذری است.
تیم امداد رسان سیار یا outreach: تیمی است حداقل دو نفره که به معتادانی که به مراکز مراجعه نمی‌کنند خدمات کاهش آسیب ارایه می‌کند.
مراکز سرپناه شبانه یا Shelter: مکانی است که به‌منظور کاهش آسیب و برای اسکان موقت و شبانه افراد وابسته به مواد با رفتارهای پرخطر و بی‌خانمان راه‌اندازی می‌شود.
درمان نگهدارنده با متادون یا ( Methadone maintenance therapy(MMT جایگزین مخدرهای کم‌خطرتر (متادون و بوپرونورفین) به‌جای مواد پرخطر مثل هرویین که تحت نظر پزشک انجام می‌شود. این داروها در برخی از مراکز کاهش آسیب در اختیار بیماران قرار داده می‌شود.
مرکز سیار یا Mobile Center: یک تیم چهار نفره است که با استفاده از یک خودرو ون تجهیزشده به کسانی که در پاتوق‌های سخت در دسترس حاشیه بزرگراه‌ها هستند غذا، خدمات بهداشتی و خدمات کاهش آسیب ارایه می‌کنند.
از آن‌جایی که تیم‌های outreach نمی‌توانند فاصله‌های طولانی را بدون استفاده از وسیله نقلیه مناسب پوشش دهند یا بار زیادی را با خود حمل کنند (مثل غذا و لوازم بهداشتی)، برای دسترسی به مصرف‌کنندگان در حاشیه بزرگراه‌ها و حاشیه شهر از موبایل ون استفاده شد. این خودرو درعین‌حال فضای امن و خصوصی برای ارایه مشاوره و انجام مصاحبه‌های انگیزشی، انجام تست سریع اچ‌آی‌وی و ارایه خدمات بهداشتی مثل پانسمان فراهم می‌آورد. با استفاده از خودرو امکان انتقال موارد اورژانس به بیمارستان و انتقال افراد به مراکز درمان و کاهش آسیب نیز وجود دارد.
اتاق تزریق امن یا Safe injection room: وقتی مصرف مواد در محیط و شرایط نامناسب پاتوق‌ها انجام شود - مثلا در هوای سرد، فضای ناایمن، عدم دسترسی به امکانات درمانی و امدادی یا بدون حضور اشخاص دیگری که در صورت بروز مشکل کمک برسانند- مشکلات بیشتری برای مصرف‌کننده ایجاد می‌شود و حتی ممکن است در اثر مسمومیت حاد و اوردوز یا بیش‌مصرفی، فرد جانش را هم از دست بدهد.
از طرف دیگر حضور معتادان با ظاهر نامناسب در معابر و مصرف مواد در محیط‌های عمومی نیز پیامدهای اجتماعی به دنبال دارد، بنابراین در برخی از کشورها برای کنترل این مشکلات محل‌هایی را معمولا در کنار مراکز گذری در نظر گرفته‌اند که فرد بتواند در شرایط محیطی مناسب‌تر و با ابزار ایمن‌تر موادش را مصرف و درصورت نیاز خدمات درمانی و حمایتی نیز دریافت کند.
بحث اتاق تزریق چیز تازه‌ای نیست. سال‌هاست که مسئولان دولتی و کارشناسان حوزه اعتیاد درباره‌اش حرف می‌زنند اما چه علتی آن را به صفحه نخست یکی از روزنامه‌های پرتیراژ رساند؟
محسن روشن‌پژوه، معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی از اجرای طرحی خبر داده بود که براساس آن قرار است به‌زودی سه استان پرخطر کشور به اتاق تزریق برای معتادان تزریقی مجهز شوند.
او گفته بود پیشنهاد راه‌اندازی اتاق‌های تزریق در جلسه کمیته درمان ستاد مبارزه با موادمخدر از سوی وزارت رفاه مطرح شده و چنانچه این طرح نتایج مؤثری داشته باشد و رویکرد و اثربخشی آن تأیید شود به کل کشور تسری پیدا خواهد کرد.
دقیقا در روز انتشار این خبر [١٩ خردادماه]، پرویز افشار، سخنگوی ستاد مبارزه با موادمخدر وجود هرگونه برنامه‌ای برای ایجاد اتاق تزریق در استانی خاص را رد کرد و گفت بحث اتاق تزریق فقط در حد یک ایده است.
اما یک ماه و نیم بعد [٦ مردادماه] خود او خبر داد که قرار است اتاق‌های امن تزریق در دو استان خوزستان و کرمان پایلوت شود. افشار این طرح را در راستای تأکیدات بند ٥٧ سیاست‌های کلان برنامه ششم دانست و گفت که این طرح در جلسه قبلی ستاد، مطرح و مصوب شده است.
یک ماه بعد [٩ شهریورماه] سردار علی مؤیدی، قائم‌مقام دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر دوباره پایلوت شدن این برنامه را تکذیب کرد و گفت که پیشنهاد اتاق‌های امن تزریق تنها در حد یک پروژه مطالعاتی در ستاد مبارزه با موادمخدر مطرح شده است.
او توضیح داد که درحال حاضر تنها درصدد مطالعه و بررسی معایب و مزایای آن هستند و قرار نیست ستاد مبارزه با موادمخدر آن را اجرایی کند، ضمن این‌که باید دید این پیشنهاد با قوانین و مقررات هم‌راستاست یا خیر.
با فاصله یک روز از این خبر روزبه کردونی، مدیرکل دفتر امور آسیب‌های اجتماعی وزارت رفاه یادداشتی نوشت و با قدردانی از تصمیم اخیر مسئولان در راه‌اندازی مراکز مدیریت مصرف موادمخدر و اتاق‌های تزریق امن، ایجاد این مراکز را عاقلانه‌ترین تصمیم در شرایط فعلی دانست و گفت با توجه به این‌که مطالعات اولیه درخصوص اتاق‌های امن تزریق در معاونت رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی صورت گرفته و پیشنهاد اولیه به ستاد مبارزه با موادمخدر از سوی این معاونت ارسال شده، ضروری است مطلبی در این مورد بنویسد!
اینها بخشی از اظهارنظرهای مسئولان حوزه اعتیاد در مورد راه‌اندازی اتاق تزریق امن در سه ماه گذشته است اما با این داده‌ها هنوز نمی‌توان به این سوال پاسخ داد که بالاخره اتاق تزریق امن پایلوت می‌شود یا نمی‌شود!
اتاق تزریق پایلوت تا ٢ ماه دیگر
دکتر محسن روشن‌پژوه، معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی در گفت‌وگو با روزنامه شهروند پاسخ می‌دهد: «پایلوت می‌شود! ما کاری را که فکر می‌کنیم درست است انجام می‌دهیم. الگوهای مختلف اتاق‌های مصرف مدیریت‌شده را در سطح دنیا بررسی کرده‌ایم و هم‌اکنون هم درحال آماده‌سازی شرایط هستیم.
از مدیران کل بهزیستی استان‌هایی که قرار است طرح در آن‌جاها اجرایی شود، خواسته‌ایم بررسی کنند که با توجه به ملاحظات اجتماعی، فرهنگی، حقوقی، اقتصادی و انتظامی که استان‌هایشان دارد، امکان راه‌اندازی اتاق تزریق امن در آن‌جا وجود دارد یا خیر.» او حدس می‌زند که تا دو ماه آینده برنامه پایلوت اجرایی شود و می‌گوید: «نمی‌خواهیم وارد حاشيه شويم.»
بی‌توجهی به بهره‌وری سیستمی
عباس دیلمی‌زاده، مدیرعامل جمعیت خیریه «تولد دوباره» با پایلوت‌کردن اتاق‌های تزریق امن موافق نیست و با توجه به شرایط آن را کمی فانتزی می‌داند: «وقتی ما با یک انسان گرسنه که شدیدا نیاز به غذا و امکانات اولیه دارد مواجه هستیم، شکلات دادن به او باعث تعجب است.
راه‌اندازی اتاق تزریق برای معتادان هم حکایت شکلات دادن به آدم گرسنه را دارد. درحالی‌که دی‌ای‌سی‌ها با ٨٠میلیون تومان و شلترها با ٤٥میلیون تومان هزینه در‌سال به تعداد زیادی از معتادان خدمات‌رسانی می‌کنند، راه‌اندازی اتاق تزریق با حداقل ٢٥میلیون تومان هزینه در‌سال برای تعداد بسیار محدودی از معتادان اصلا قابل توجیه نیست.»
این کارشناس اعتیاد می‌گوید اگر بهزیستی این‌قدر پول دارد که بتواند برای تعداد اندکی از بیماران اتاق تزریق راه بیندازد، چرا بودجه کافی در اختیار مراکز کاهش آسیب قرار نمی‌دهد که مانع تعطیل شدن آنها شود: «ما باید اول بتوانیم، غذا، سرنگ، سوزن، کاندوم و خدمات اولیه بهداشتی را برای کارتن‌خواب‌ها فراهم کنیم و این خدمات را آن‌قدر گسترش دهیم که مطمئن باشیم مثلا در شهری مثل تهران هر معتادی در هر نقطه‌ای به این خدمات دسترسی دارد، بعد به این فکر کنیم که بیماران تزریقی، کجا و چطور تزریق می‌کنند و برای آنها اتاق تزریق راه‌اندازی کنیم.»
او بر این اعتقاد است تفکری که به فکر راه‌اندازی اتاق تزریق امن است، معنای برنامه‌ریزی و بهره‌وری سیستمی را درک نکرده است. تا وقتی‌که عده‌ای در کوچه و کنار شهرها به خدمات اولیه کاهش آسیب دسترسی ندارند و شلتر و سرپناهی برای خواب آنها فراهم نشده است، صحبت از راه‌اندازی اتاق تزریق قابل‌قبول نیست: «در همین منطقه فرحزاد تهران، چند‌سال است که به دی‌ای‌سی و شلتر زنان نیاز داریم اما هنوز هزینه راه‌اندازی آنها فراهم نشده است.»
تکمیل جورچین برنامه‌های کاهش آسیب
اما معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی بر این اعتقاد است که جورچین برنامه‌های کاهش آسیب باید کامل شود تا نتیجه‌بخش باشد: «بر اساس آنچه در منابع علمی و بین‌المللی آمده است، برنامه‌های کاهش آسیب باید به‌صورت کامل و با پوشش مناسب به اجرا دربیاید تا اثربخش باشد، برنامه ناقص با پوشش نامناسب و محدود به جمعیتی خاص، ممکن است حتی هدف را برعکس کند.»
اما دیلمی‌زاده این اظهارنظر را هم نقد می‌کند: «این استدلال که باید اتاق تزریق راه بیندازیم تا جورچین کاهش آسیب کامل شود، از یک تفکر ایده‌آل‌گرایانه نشأت گرفته است. کسانی که می‌گویند باید این جورچین را کامل کرد، باید اعتبار کافی برای بخش کاهش آسیب داشته باشند تا جورچین‌شان کامل شود. کسی که تفکر سیستمی دارد برای بودجه‌ای که دارد برنامه‌ریزی می‌کند و با آن امکانات، بهره‌وری را بالا می‌برد. وقتی کسی پول به‌قدر کافی نداشته باشد نمی‌تواند هر چیزی که دوست دارد بخرد، مجبور است نیازها و خواسته‌هایش را اولویت‌بندی کند و براساس اهمیت نیازهایش هزینه کند.»
نیاز به اتاق تزریق امن سیار
روشن‌پژوه می‌گوید مراجعان مراکز دی‌ای‌سی کم شده است و این را نشانه‌ای از وجود مشکل در برنامه‌های کاهش آسیب تعبیر می‌کند: «پاتوق‌ها گسترش پیدا کرده‌اند اما مراکز کاهش آسیب خلوت شده است و حتی به میزان ظرفیت‌شان بیمار به آنها مراجعه نمی‌کند. با مشاهده این تغییر گروه‌های موبایل‌سنتر را فعال کردیم که در پاتوق‌ها به بیماران خدمات‌رسانی کنند. شاید حتی به اتاق تزریق امن سیار هم در پاتوق‌ها نیاز پیدا کنیم.»
معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی بر این اعتقاد است با توجه به شرایط شهری مانند تهران که محل تجمع مصرف‌کننده‌های مواد با فاصله زیادی از هم قرار دارد، راه‌اندازی مکانی ثابت برای خدمات‌رسانی به آنها مقرون‌به‌صرفه نیست، درحالی‌که یک واحد سیار موبایل‌سنتر می‌تواند در یک روز به چندین پاتوق سر بزند و به معتادان سخت در دسترس خدمات‌رسانی کند: «معتادانی که در پاتوق‌ها هستند معمولا انگیزه‌ای قوی برای تغییر رفتار و درمان اعتیادشان ندارند، حتی ممکن است لباس مناسب یا کرایه ماشین نداشته باشند که بتوانند برای دریافت خدمات، خودشان را به دی‌ای‌سی‌ها برسانند. برای خدمات‌رسانی به چنین معتادانی ما باید سراغ آنها برویم.»
توسعه متوازن خدمات کاهش آسیب
مدیرعامل جمعیت خیریه تولد دوباره، نظر دیگری دارد. او قبول ندارد که مراکز کاهش آسیب خلوت شده‌اند: «ممکن است در زمان‌هایی که طرح‌های ضربتی اجرا می‌شود، به علت دستگیری یا پنهان شدن بیماران تعداد خدمات‌گیرندگان کاهش پیدا کند اما به‌طورکلی نمی‌توان گفت تعداد بیماران دی‌ای‌سی‌ها و شلترها نسبت به گذشته کمتر شده است.»
او بر این اعتقاد است که چون موبایل‌سنترها بیماران بیشتری را نسبت به بقیه روش‌ها خدمات‌رسانی می‌کنند و هزینه کمتری هم دارند، یک مدل اقتصادی خوب در برنامه خدمات کاهش آسیب هستند اما درعین‌حال توضیح می‌دهد که اقتصادی بودن این مدل نباید باعث شود راه‌اندازی دی‌ای‌سی‌ها و شلترها را متوقف کنیم: «ما باید توسعه متوازن داشته باشیم. عدم‌توسعه متوازن و عدم‌شناخت دقیق نسبت به این‌که ما به چند مرکز و با چه الگویی نیاز داریم باعث سردرگمی می‌شود و شکل افراط‌وتفریطی پیدا می‌کند، به‌طوری‌که به‌یک‌باره تعداد دی‌ای‌سی‌ها را در یک منطقه افزایش می‌دهیم بدون این‌که شلتری در آن منطقه راه‌اندازی کرده باشیم و بعد فکر می‌کنیم چون بیماران این منطقه به دی‌ای‌سی‌ها مراجعه نمی‌کنند باید موبایل‌سنتر را گسترش دهیم، بنابراین تمام نظام مدل کاهش آسیب که شامل تیم‌های آتریج، موبایل‌سنترها، دی‌ای‌سی‌ها، مراکز سرپناه و ام‌ام تی‌ها می‌شود، باید به شکل متوازن و دقیق، براساس یک مدل ریاضی و مهندسی طراحی شود تا پاسخگوی نیازها باشد.»
روشن‌پژوه می‌پذیرد که راه‌اندازی اتاق تزریق خدمت گران‌قیمتی است اما درعین‌حال بر این گفته خود پافشاری می‌کند که جورچین خدمات کاهش آسیب باید در کشور کامل شود و نمی‌توان به اين دليل از خدمات‌رسانی به گروهی از بیماران صرف‌نظر کرد. به گفته او درصورتی‌که قرار باشد اتاق‌های تزریق راه‌اندازی شوند، محلی در دی‌ای‌سی‌ها برایشان در نظر گرفته خواهد شد تا در هزینه‌ها صرفه‌جویی شود: «با اتاقی در دی‌ای‌سی که به امکانات اورژانس مجهز باشد به اضافه یک پرستار آموزش‌دیده می‌توان اتاق تزریق راه‌اندازی کرد.»
سرانه مراکز کاهش آسیب تقریبا ثابت مانده
دیلمی‌زاده متعجب است از این‌که وقتی بودجه کاهش آسیب آن‌قدر کم است که در سه‌سال گذشته سرانه مراکز تغییر چندانی نکرده، بر اثر تورم هزینه‌ها به‌طور معناداری افزایش یافته است، چطور از اتاق تزریقی حرفی زده می‌شود؟ «وزارت رفاه و سازمان بهزیستی با میزان بودجه‌ای که دارند بهتر است برای توسعه کمی و کیفی خدمات کاهش آسیب و درمان نگهدارنده برنامه‌ریزی کنند. هنوز دی‌ای‌سی‌ها، شلترها و خدمات موبایل‌سنتر به حد کفایت فراهم نشده است. اگر پولی هست بهتر است در این بخش هزینه شود.»
مدیرعامل جمعیت خیریه «تولد دوباره» از این‌که تصمیم‌گیری‌ها در مورد راه‌اندازی مراکز کاهش آسیب در جلساتی با حضور نمایندگان دستگاه‌های مختلف و بدون در نظر گرفتن شواهد و داده‌های تجربی صورت می‌گیرد، گلایه دارد، همچنین از وضع بودجه این مراکز انتقاد می‌کند: «وضعیت کاهش آسیب، بسیار بغرنج است و مقصر اصلی این مسأله، دستگاه‌های دولتی هستند که امکانات و بودجه کافی به این بخش اختصاص نمی‌دهند. بودجه‌های مراکز کاهش آسیب یا افزایش پیدا نکرده یا رشد بسیار کندی در ٧سال اخیر داشته، درحالی‌که هزینه‌های ارایه خدمات، رشد چشمگیری داشته است، به‌طوری‌که دی‌ای‌سی‌ها با درآمدی که در اختیار آنها گذاشته می‌شود نمی‌توانند هزینه‌های خود را پوشش دهند، به همین دلیل کمیت و کیفیت خدمات آنها کاهش پیدا کرده است.»
او بر این اعتقاد است که سازمان‌ها و نهادها برای این‌که می‌خواهند بگویند خدمت جدیدی را در حوزه کاهش آسیب در ایران پایه‌ریزی کرده‌اند به دنبال راه‌اندازی اتاق تزریق امن هستند: «می‌خواهند در محافل بین‌المللی از موفقیت‌های ایران بگویند، درحالی‌که این واقعا نیاز فعلی کشور نیست. کشورهایی که اتاق تزریق راه‌اندازی کرده‌اند، پول خیلی زیاد و معتاد کم دارند.»
هدفمند کردن پژوهش خدمات کاهش آسیب
روشن‌پژوه می‌گوید مسئولان سازمان بهزیستی و بدنه کارشناسی آن بر این اعتقادند که برنامه‌های کاهش آسیب باید مبتنی بر شواهد گسترش پیدا کند به همین دلیل برآورد و ارزیابی سریع [ARA(Rapid Assessment and Response)] وضع معتادان با رفتارهای پرخطر در دستور کار این سازمان قرار گرفته است: «الگوی اعتیاد در کشور تغییر کرده است، بنابراین باید الگوی ارایه خدمات کاهش آسیب در کشور را بازبینی کنیم. درحال حاضر ما درک دقيق و درستی از وضع معتادان پرخطر که نیازمند خدمات کاهش آسیب هستند، نداریم، نمی‌دانیم که تعداد آنها چقدر است، نسبت سنی و جنسی‌شان چگونه است، چه موادی مصرف می‌کنند، نوع مصرف‌شان چگونه است و... اغلب براساس برداشت‌ها و برآوردهای نه‌چندان دقيق عمل کرده‌ایم، بنابراین نمی‌توانیم برنامه‌ریزی دقيق و درستی انجام دهیم.»
به گفته او علاوه بر این برآورد و ارزیابی سریع قرار است میزان اثربخشی برنامه‌های کاهش آسیب در کشور هم ارزشیابی شود تا با کنار هم قرار دادن اطلاعات این دو پژوهش، برنامه‌ریزی مبتنی‌بر شواهد در حوزه کاهش آسیب انجام شود. روشن‌پژوه امیدوار است در‌سال ١٣٩٦ براساس اطلاعات دقیق‌تر و نزدیک‌تر به واقعيت از گروه‌های هدف، برنامه‌های کاهش آسیب مؤثرتری داشته باشند و دیگر ارایه خدمات براساس گمانه‌زنی‌ها، برداشت‌ها و تخمین‌ها نباشد.
چه کنیم که مصرف‌کننده مواد متجاهر نشود
اما دیلمی‌زاده به مسأله جور دیگری نگاه می‌کند. او می‌گوید چرا به‌جای هزینه‌کرد در بخش اتاق‌های تزریق، پول‌مان را جای دیگری هزینه نکنیم، چرا به این فکر نکنیم که برنامه‌ریزی به‌گونه‌ای باشد که مانع از آن شویم که مصرف‌کننده مواد به معتاد متجاهر تبدیل شود؟ وزارت رفاه و سازمان بهزیستی به‌عنوان متولیان رفاه اجتماعی باید قبل از این‌که معتاد به اتاق تزریق نیاز پیدا کند به داد او برسند.
این کارشناس اعتیاد با تأکید بر این‌که باید مشکل و مسأله را درست فهم و مداخله را به‌موقع آغاز کرد، می‌گوید: «معتادی که امروز درآمدهایش با هزینه‌های خانوارش برابری می‌کند ممکن است هفته، ماه یا سال آینده، هزینه‌های موادش افزایش پیدا کند و از طرفی توانش کاهش یابد و دخل‌وخرجش با هم نخواند.
این نقطه‌ای است که از آن ممکن است تجاهر به اعتیاد و کارتن‌خوابی آغاز شود. حال سوال این است که سازمان‌ها و نهادها برای چنین فردی و خانواده‌اش چه برنامه حمایتی دارند؟ سازمان بهزیستی و وزارت رفاه اگر پولی دارند باید در این نقطه سرمایه‌گذاری کنند. سال‌هاست که بحث بیمه معتادان به‌عنوان تکلیف مطرح شده اما هنوز که هنوز است به‌طور کامل محقق نشده است.
هنوز هم معتاد متجاهر خیابانی که پولی ندارد برای تهیه متادون از مراکز کاهش آسیب باید ماهانه ٣٠هزار تومان پرداخت کند، وقتی هنوز این‌قدر بودجه ندارند که بتوانند متادون رایگان در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهند، صحبت درباره اتاق تزریق زود است، خیلی زود.»
بعضی از مصرف‌کننده‌های مواد به‌دلیل وابستگی بیش‌ازحد به مواد یا هر دلیل دیگری دوست ندارند بیماری‌شان را درمان کنند. اعتیاد یک بیماری برگشت‌پذیر است و همیشه امکان عود وجود دارد، بنابراین اگر مصرف‌کننده تمایلی به ترک نداشته باشد احتمال این‌که پاک بماند بسیار کم است.
برای چنین افرادی برنامه‌های کاهش آسیب مناسب‌تر است. اساس برنامه‌های کاهش آسیب، پذیرش سوءمصرف مواد به‌عنوان یک واقعیت اجتماعی است. پذیرش این اصل که هر انسانی می‌تواند هرگونه که می‌خواهد زندگی کند. انتخاب زندگی با سوءمصرف مواد یا بدون آن با خود فرد است، اما مصرف مواد به هرحال براي خود فرد و اطرافيان عوارضي خواهد داشت. براي آن‌كه پيامدهاي مصرف مواد كمتر شود، خدمات كاهش آسيب به فرد ارايه مي شود. در این روش نیازی نیست که فرد قطع مصرف کند، بلکه تلاش می‌شود با خدمات‌رسانی به او عواقب و عوارض بهداشتی ناشی از مصرف موادمخدر کاهش پیدا کند.
در این روش فرد را از خطراتی که مصرف مواد می‌تواند برای او ایجاد کند، آگاه می‌کنند و اگر باز هم اصرار به مصرف داشت، ابزارهای مناسبی برای کاهش عوارض این خطرات در اختیارش قرار می‌دهند. در برنامه‌های کاهش آسیب روش‌های تزریق سالم و رفتار سالم جنسی، جایگزینی مواد پرخطر با مواد کم‌خطرتر به فرد آموزش داده می‌شود و همچنین، سوزن و سرنگ، مواد ضدعفونی‌کننده، کاندوم و... در اختیارش قرار داده می‌شود. برنامه‌های کاهش آسیب از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که به‌نوعی مکمل هم هستند. اگر در جامعه‌ای همه این امکانات فراهم شود، خطرات ناشی از مصرف موادمخدر در آن جامعه به‌شدت کاهش می‌یابد.
مراکز گذری کاهش آسیب یا Drop-in center( DIC) :این مراکز برای کنترل آسیب‌های اجتماعی اعتیاد به وجود آمده و معتادان پرخطر و در معرض ابتلا به بیماری‌های عفونی نظیر ایدز، با مراجعه به این مراکز، از امکانات رایگان مثل سرنگ و برنامه‌های آموزشی این مراکز استفاده می‌کنند. مصاحبه انگیزشی، تأمین بهداشت جسمی، تأمین یک وعده غذا و پوشاک و ارجاع به کلینیک‌های مثلثی برای انجام تست هپاتیت و ایدز ازجمله وظایف مراکز گذری است.
تیم امداد رسان سیار یا outreach: تیمی است حداقل دو نفره که به معتادانی که به مراکز مراجعه نمی‌کنند خدمات کاهش آسیب ارایه می‌کند.
مراکز سرپناه شبانه یا Shelter: مکانی است که به‌منظور کاهش آسیب و برای اسکان موقت و شبانه افراد وابسته به مواد با رفتارهای پرخطر و بی‌خانمان راه‌اندازی می‌شود.
درمان نگهدارنده با متادون یا ( Methadone maintenance therapy(MMT جایگزین مخدرهای کم‌خطرتر (متادون و بوپرونورفین) به‌جای مواد پرخطر مثل هرویین که تحت نظر پزشک انجام می‌شود. این داروها در برخی از مراکز کاهش آسیب در اختیار بیماران قرار داده می‌شود.
مرکز سیار یا Mobile Center: یک تیم چهار نفره است که با استفاده از یک خودرو ون تجهیزشده به کسانی که در پاتوق‌های سخت در دسترس حاشیه بزرگراه‌ها هستند غذا، خدمات بهداشتی و خدمات کاهش آسیب ارایه می‌کنند.
از آن‌جایی که تیم‌های outreach نمی‌توانند فاصله‌های طولانی را بدون استفاده از وسیله نقلیه مناسب پوشش دهند یا بار زیادی را با خود حمل کنند (مثل غذا و لوازم بهداشتی)، برای دسترسی به مصرف‌کنندگان در حاشیه بزرگراه‌ها و حاشیه شهر از موبایل ون استفاده شد. این خودرو درعین‌حال فضای امن و خصوصی برای ارایه مشاوره و انجام مصاحبه‌های انگیزشی، انجام تست سریع اچ‌آی‌وی و ارایه خدمات بهداشتی مثل پانسمان فراهم می‌آورد. با استفاده از خودرو امکان انتقال موارد اورژانس به بیمارستان و انتقال افراد به مراکز درمان و کاهش آسیب نیز وجود دارد.
اتاق تزریق امن یا Safe injection room: وقتی مصرف مواد در محیط و شرایط نامناسب پاتوق‌ها انجام شود - مثلا در هوای سرد، فضای ناایمن، عدم دسترسی به امکانات درمانی و امدادی یا بدون حضور اشخاص دیگری که در صورت بروز مشکل کمک برسانند- مشکلات بیشتری برای مصرف‌کننده ایجاد می‌شود و حتی ممکن است در اثر مسمومیت حاد و اوردوز یا بیش‌مصرفی، فرد جانش را هم از دست بدهد.
از طرف دیگر حضور معتادان با ظاهر نامناسب در معابر و مصرف مواد در محیط‌های عمومی نیز پیامدهای اجتماعی به دنبال دارد، بنابراین در برخی از کشورها برای کنترل این مشکلات محل‌هایی را معمولا در کنار مراکز گذری در نظر گرفته‌اند که فرد بتواند در شرایط محیطی مناسب‌تر و با ابزار ایمن‌تر موادش را مصرف و درصورت نیاز خدمات درمانی و حمایتی نیز دریافت کند.
۰
