تخم‌مرغ‌های‌قدیمی‌ خودروسازان‌در‌سبد صادراتی

آمار صادرات خودرو در پنج‌ماهه نخست سال جاری نشان از افت 25 درصدی دارد و این در حالی است که قراردادهای جدید تولید خودرو با تأکید بر صادرات 30 درصدی در کنار اهداف سند چشم‌انداز به امضا رسیده، برخی کارشناسان بر این باورند این افت صادرات به دلیل سبد قدیمی صادرات خودرو از سوی ایران است و محصولات جدید هنوز به این سبد وارد نشده‌اند.

به گزارش خودروکار، اقتصاد ایران دارای چند صنعت محرک، که یکی از آن‌ها صنعت خودروسازی کشور است، این صنعت اگر در شرایط بسیار خوبی باشد می‌تواند صنایع دیگر همچون قطعه‌سازی، صنعت آهن، حمل‌ونقل و صادرات کشور را به حرکت در بیاورد زیرا به‌طور خاص یک خودرو به‌طور متوسط از 30 هزار قطعه فلزی، پلاستیکی، شیشه‌ای و ... تشکیل‌شده که ساخت هرکدام از این قطعات چندین صنف و صنعت را درگیر می‌کند.

این صنعت خاص در هر جای این کره خاکی، دو برنامه مهم تأمین نیاز داخلی و حضور در بازارهای جهانی و هدف را دنبال می‌کند و دولتمردان هر کشور در برنامه‌های صادرات محور خود نیم‌نگاهی به صنعت خودروسازی دارند.

هدف از صادرات خودرو چیست؟
ایران درزمینه اقتصاد دو سند بالادستی سند چشم‌انداز بیست‌ساله در افق 1404 و سند راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت را در کنار دیگر اسناد و اهداف مهم پیگیری می‌کند؛ در سند راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت که ویرایش دومی برای آن تهیه‌شده مقرر شده تا در پایان سال 1404 مجموعاً 21 میلیارد دلار صادرات قطعه و خودرو از ایران انجام شود که سهم خودرو در این برنامه‌ریزی 15 میلیارد دلار تعیین‌شده است.

این برنامه‌ریزی در حالی انجام‌شده که پیش‌بینی بر آن بوده تا در سال جاری 2.2 میلیارد دلار صادرات خودرو از ایران انجام شود. میزان تولید خودرو در همین سال یک‌میلیون و 400 هزار دستگاه خودرو سبک و 40 هزار دستگاه خودرو سنگین پیش‌بینی‌شده است.

برنامه صادراتی سال جاری محقق می‌شود؟
در برنامه‌ریزی‌های این سند آمده است که باید سالیانه 33 درصد از تولیدات گروه سبک و 25 درصد گروه سنگین صادر شود و این در حالی است که مجتبی خسروتاج هفته گذشته اعلام کرد، صادرات خودرو در پنج‌ماهه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه با افت 25 درصدی مواجه بوده است.

چه خودروهایی از ایران صادرشده است؟
بررسی‌های خودروکار نشان از آن دارد که در پنج‌ماهه نخست سال جاری بیش از یک هزار و 193 دستگاه خودرو از ایران صادرشده که بسته صادراتی خودرو ایران را محصولاتی همچون پراید، سمند، پژو پارس، کوئیک و ساینا تشکیل داده است لازم به ذکر است که در این بین یک خودرو لکسوس NX300h نیز از ایران صادرشده است.

بازار صادراتی خودرو ایرانی کجاست؟
کشورهای هدف صادراتی خودرو ایران، عراق، هند، چین، جمهوری چک، گینه، رومانی، فرانسه، ایتالیا، امارات، آذربایجان، آلمان و بلژیک بوده که یک دستگاه کوئیک به چین و یک دستگاه از این خودرو به بلژیک صادرشده است، به نظر می‌آید خودرو کوئیک صادراتی به بلژیک، به دست شرکت پانچ رسیده تا گیربکس‌های بلژیکی را روی این خودرو تست کند.

صادرات بخش خصوصی در خواب تابستانه
افت صادرات خودرو در این مدت در حالی رقم خورده است که به غیر از ایران‌خودرو و سایپا که قراردادهای جدیدی را با اروپایی‌ها به امضا رسانده‌اند، شرکت‌های خصوصی که به عنوان نماینده‌های چین و کره در ایران شناخته می‌شود، در دل قراردادهای خود که محصولات جدیدی را به ایران آورده‌اند، هیچ صادراتی را به ثبت نرسانده‌اند.

حال با این تفاسیر جای سؤال دارد که چرا با افزایش تنوع محصولات مونتاژی در ایران و تأکید وزارت صنعت، مبنی بر تولید صادرات محور این افت صادرات به ثبت رسیده و آیا امیدی برای دستیابی به اهداف صادراتی خودرو و قطعات در پایان سال 1404 وجود دارد؟

در این رابطه امیرحسن کاکایی در گفت‌وگو با خبرنگار خودروکار، اظهار می‌کند: اهداف 1404 وزارت صنعت، معدن و تجارت در قراردادهای جدید خودرویی دیده‌شده و حتی برخی از اخبار حکایت از آن دارد که اگر 30 درصد از میزان تولید، در قالب قراردادهای جدید صادر نشود، طرف خارجی قرارداد جریمه خواهد شد.

او تصریح می‌کند: در سال جاری تنها بخشی از تفاهم‌نامه‌های خودرویی به قرارداد تبدیل‌شده و همچنان در مسیر امضا و به ثمر رسیدن قراردادهای جدید خودرویی راهی نسبتاً طولانی باقی‌مانده است، با این تفاسیر می‌توان گفت که خودروهای خروجی از قراردادهای اخیر خودرویی به بازار صادراتی سال جاری نمی‌رسند.

این کارشناس صنعت خودروسازی، می‌گوید: اعلام آمار صادرات خودرو از سوی خسروتاج-معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت مربوط به تولیدات فعلی و شرایط حاضر خودروسازی‌های کشور است و داشته‌های فعلی صنعت خودروسازی کشور خودروهای 10 تا 15 سال گذشته است که حتی ایرانی‌ها دیگر علاقه‌ای به تولید و خرید این خودروها ندارند.

کاکایی به اشاره به مطالب ارائه‌شده، کاهش صادرات را منطقی و طبیعی می‌داند و یادآور می‌شود: خودروسازان در حال حاضر به فکر ارتقا کیفیت تولید و ساخت محصولات هستند تا استانداردهای 82 گانه را پاس کنند.

او تأکید می‌کند: بازارهای صادراتی خودرو ایران، ونزوئلا، عراق و آذربایجان هستند که دو بازار ابتدایی در حال حاضر با مشکلات داخلی درگیر بوده و این موضوع بر صادرات خودرو تأثیرگذار است.

این کارشناس صنعت خودروسازی می‌افزاید: درزمینه صادرات محصولات قراردادهای اخیر خودرویی وظیفه بر عهده طرف خارجی است و باید توجه ویژه از سوی طرف ایرانی باشد تا صادرات به درستی و حداقل به میزان تصویب‌شده در قرارداد انجام شود.

او خاطرنشان می‌کند: بخشی از درآمدهای صادراتی حوزه خودرو مرتبط با تولید خودروهای مشترک در ایران است و بخشی دیگر ارتباط تنگاتنگی با طراحی و ساخت خودروهای جدید در ایران دارد و به نظر می‌رسد نتیجه برنامه‌های فعلی در سه سال آینده نمایان می‌شود.

کاکایی تأکید می‌کند: صادرات تنها نیازمند محصول نیست و این اقدام نیازمند مجموعه‌ای از فرآیندها بوده و مهم‌ترین پیش‌شرط صادرات روابط سیاسی و تجاری قابل‌قبول است، به‌طور مثال در سال‌های اخیر کشورها گروه‌های مختلفی را تشکیل داده‌اند تا در چارچوب روابط سیاسی بده بستان‌های اقتصادی نیز صورت گیرد.

این کارشناس صنعت خودروسازی می‌گوید: نکته قابل‌توجه در بازارهای هدف، حکم‌فرمایی فضای رقابتی در این بازارها است و این در شرایطی است که تولیدکنندگان بزرگ ایرانی فروشندگان و بازاریابان خوبی نیستند و باید مهارت بازاریابی در بین خودروسازان و قطعه سازان ایرانی در بازار داخلی و به‌تبع آن در بازارهای هدف صادراتی تقویت شود.

همکاری بانکی راه تقویت خودروسازان در بازارهای هدف/ خارجی‌ها نقدی خرید نمی‌کنند
او می‌افزاید: در سطح جهان خرید خودرو به‌صورت لیزینگ و با استفاده از سیستم بانکی صورت می‌گیرد، ازاین‌رو اگر خودروساز ایرانی بخواهد در بازار هدف جایگاه مناسبی را از آن خود کند باید با همکاری یک بانک در کشور مقصد شرایط مناسبی را برای خریدار ایجاد کند.

کاکایی در رابطه با صادرات قطعات به بازارهای هدف با بیان اینکه شرایط فروش خودرو با قطعه در بازارهای هدف متفاوت است، تأکید می‌کند: صادرات و فروش قطعه در بازارهای صادراتی نیازمند بازاریابی صنعتی است و باید دست به حرکت‌های بزرگ زد، زیرا قطعه‌سازی در سطح جهانی دگرگون شده است.

این کارشناس صنعت خودروسازی یادآور می‌شود: فروش قطعه دارای دو دسته است که دسته اول خودروسازان و دسته دوم بازار لوازم یدکی است که دسته اول نیاز به فناوری، توان چانه زنی بالا و سرمایه گذاری دارد.

کاکایی یادآور می‌شد: تولید، فروش و صادرات بستگی به آن دارد که در بازار رقابتی توان رقابت برای محصول وجود داشته باشد و زمانی یک محصول رقابتی می‌شود که قیمت تمام شده کالا برای بازار هدف منطقی باشد و این موضوع تنها با دستیابی به تیراژ اقتصادی میسر می‌شود.

با این تفاسیر و تکیه بر آمار منتشر از سوی گمرک تنها صادرات خودرو از ایران معطوف به محصولات ایران‌خودرو و سایپا است که در شرایط فعلی ایرانی‌ها آنچنان علاقه‌ای به خرید آن‌ها ندارند و با توجه به اجرای استانداردهای 82 گانه تا پایان سال آینده بسیاری از خودروهای از چرخه تولید خارج می‌شوند و از سوی دیگر با توجه به مراحل امضای تفاهم نامه و قراردادهای خودرویی جدید در یکی دو سال اخیر آنچنان نمی‌توان امید به رشد صادرات خودرو از کشور داشت و تنها باید امید داشت که شرکت‌های خودرویی بخش خصوصی که برخی از محصولات چینی و کره‌ای را در ایران تولید می‌کنند به سمت صادرات خودرو حرکت کنند.