واکنشها و تأثیرات صلح نوبل ٢٠١٧
کشورهای سراسر جهان در رابطه با ساخت سلاحهای هستهای سالانه مبلغ ١٠٥میلیارد دلار صرف میکنند
کد خبر :
۴۴۲۵۶
بازدید :
۱۲۹۹
دو دهه پس از اهدای جایزه صلح نوبل به کمپین بینالمللی برای ممنوعیت مینهای زمینی، گروهی مشابه و این بار با محوریت ممنوعیت سلاحهای هستهای برنده این جایزه شد: «یک گروه خلع سلاحهای هستهای به علت یک دهه کمپین تلاش برای ایجاد جهانی بدون بمب اتم، جایزه صلح نوبل سال ٢٠١٧ را دریافت کرد.»
بهگزارش تلگراف؛ درحالیکه بحرانهای مرتبط با موضوعات هستهای پیرامون کرهشمالی و ایران در جریان است، کمپین بینالمللی برای حذف سلاحهای هستهای (ICAN) جمعه گذشته برنده این جایزه شد.
بریت رایس اندرسون، مدیر نروژی کمیته نوبل درباره اهدای جایزه گفت که این گروه به دلیل تلاشهایش برای جلبتوجه جامعه جهانی به پیامدهای فاجعهبار انسانی در استفاده از سلاحهای هستهای و دستیابی به معاهدهای جهت منع استفاده از چنین سلاحهایی، این جایزه را دریافت میکند.
با گذشت بیش از ۷۰سال از بکارگیری بمب اتمی در شهرهای هیروشیما و ناکازاکی، تنشهای موجود در ارتباط با برنامههای هستهای کرهشمالی رو به افزایش است و به همین دلیل کمیته نوبل با اعطای این جایزه، سعی در برجسته کردن تلاشهای این گروه در پاکسازی جهان از سلاحهای هستهای داشته است.
کمپین بینالمللی برای از بین بردن سلاحهای هستهای چیست؟
این کمپین ١٠سال پیش در حاشیه کنفرانس بینالمللی عدمتکثیر سلاحهای هستهای در ژنو شکل گرفت. هدف این گروه تحکیم جنبشهای ضدهستهای و ایجاد یک ممنوعیت جهانی علیه این تسلیحات همانند ممنوعیت سلاحهای شیمیایی و مینهای زمینی بود. این گروه بهطور ویژه برنامههای خود را از کمپین بینالمللی ممنوعیت مینهای زمینی الهام گرفته است که در سال ١٩٩٧ به علت فعالیتهایش در این حوزه برنده جایزه صلح نوبل شد.
دنی بویل، نویسنده انگلیسی در نشریه تلگراف درباره این گروه مینویسد که ICAN از سال ٢٠٠٧ با سازماندهی راهپیماییها و جلبتوجه مقامات جهانی، آغاز به کار کرد. بهتدریج شخصیتهای برجستهای چون دالایی لاما، دزموند توتو، یوکو اونو و حتی دبیرکل سازمان ملل، بانکیمون از فعالیتهای این گروه حمایت کردند. دبیرکل وقت سازمان ملل معتقد است ICAN «در تاریخ، در جبهه حق» قرار گرفته است.
ICAN با مدیریت ائتلافی از ٤٦٨ سازمان غیردولتی و از ١٠١کشور جهان کمپینی ایجاد کردند و خواستار جلوگیری از «سرمایهگذاری روی بمب» از سوی بانکها شدند. تلاشهای گروه در سال ٢٠٠٩ با همکاری و توجه سازمان ملل به نتیجه رسید و جولای امسال پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای در نیویورک به امضا رسید.
ICAN تلاش میکند این پیمان را گسترش دهد و بئاتریس فین مدیر مجموعه، آن را تنها «یک نقطه آغاز» خوانده است. تاکنون تنها ١٢٢کشور این معاهده را امضا کردهاند و کشورهایی که دارای سلاح هستهای هستند و اعضای ناتو (به جز هلند) در رأیگیری آن شرکت نکردند.
یکی دیگر از نتایج چشمگیر اقدامات این گروه جلبتوجه جهانی به میزان پولی است که کشورهای سراسر جهان در رابطه با ساخت سلاحهای هستهای صرف میکنند. این مبلغ سالانه ١٠٥میلیارد دلار است.
فرصتی برای توقف مسابقه هستهای
اهدای جایزه صلح به سازمان و گروهی مخالف گسترش و حتی نگهداری تسلیحات هستهای در شرایطی است که بسیاری از کشورهای دنیا همچنان به تولید و انبار این سلاحهای کشتار جمعی ادامه میدهند و حتی گاهوبیگاه نیز یکدیگر را به استفاده از آن تهدید میکنند.
کرهشمالی هر روز آزمایش جدیدی را انجام میدهد، برنامه انگلستان برای توسعه سلاحهای هستهای توقفناپذیر است و آمریکا همچنان هستهایترین کشور جهان است. هند و پاکستان NPT را نپذیرفتهاند، تعداد کلاهکهای هستهای اسراییل مشخص نیست و وقتی صحبت از بمب هستهای میشود، نمیتوان از روسیه چشمپوشی کرد.
کارولین لوکاس از رهبران حزب سبز انگلستان و ولز در یادداشتی در ایندیپندنت اهدای جایزه به کمپین بینالمللی برای از بینبردن سلاحهای هستهای را یک فرصت برای دولت ترزا میداند: «بریتانیا باید از اهدای این جایزه برای تغییر در برنامههای خود و حمایت از ممنوعیت سلاحهای هستهای استفاده کند. تنها یک خلع سلاح هوشمندانه میتواند این چرخه تکثیر را پایان دهد، توسعههای هستهای را متوقف کند و همانطور که باراک اوباما در سال٢٠٠٩ اشاره کرد،
شرایط را به سمت صلح و امنیت جهانی بدون سلاح هستهای تغییر دهد. در غیر این صورت، خطر چرخه اشاعه سلاحهای هستهای و تنش میان قدتهای هستهای افزایش مییابد. برای آینده ما، ترزا می، باید پیمان [منع سلاحهای هستهای] را امضا و سیستم [هستهای بریتانیا]، تریدنت، را حذف و این سلاحهای هیولایی را به تاریخ تبدیل کند.»
بهگفته لوکاس هزینه سیستم جدید هستهای بریتانیا موسوم به تریدنت ١٠٠میلیارد پوند هزینه خواهد داشت که میتوان این پول را صرف مدارس و بیمارستانها کرد؛ علاوه بر اینکه سلاحهای هستهای میتوانند خطرات بالقوهای برای کشور به همراه داشته باشند: «جابهجایی این تسلیحات در جادههای ما نهتنها ممکن است مورد هدف تروریستها قرار بگیرد که علاوه بر آن در برابر اشتباهات انسانی و اتفاقات فنی نیز میتواند یک خطر باشد.»
ویندای شانکار آیار تحلیلگر و فعال رسانهای هندی با تجلیل از اهدای جایزه صلح به گروه «کمتر شناختهشده» کمپین بینالمللی برای از بردن سلاحهای هستهای در هندوستان تایمز از میزان تاثیرگذاری این گروهها بر خلع سلاح جهانی مینویسد: «باید بر تاثیرات انسانی سلاحهای هستهای تمرکز کرد و به همین دلیل است که ICAN کمکهای دولتی و سازمانی زیادی دریافت کرده است.
مراسمهای مهمی در سالهای ٢٠١٣ و ٢٠١٤ در اسلو، نایاریت مکزیک و وین برگزار شد و نشان داد که جهان ظرفیت مقابله با گردوغبار یک جنگ هستهای را ندارد. چنین گردوغباری بدون درنظر گرفتن محل رخداد آن، سراسری و فاجعهآمیز خواهد بود.»
آیار که خود از فعالان ضدسلاحهای هستهای و عضو گروه خلع سلاح هستهای هندوستان است در انتها با اشاره به باز شدن معاهده خلع سلاح برای امضای کشورها در ٢٠ سپتامبر مینویسد: «نه، سلاحهای هستهای به این زودی نابود نخواهند شد اما مانند سایر معاهدهها به آن فرصت دهید.
هیچ کشور هستهای نمیتواند مدعی ضرورت وجود سلاح هستهای برای امنیت خود شود. چنین کاری [در صورت امضای معاهده] نقض قانون جدید خواهد بود و منجر به تحریک و گسترش سلاحها میشود. این همان منطقی است که کیم جونگ اون را به مقابله با آمریکای دونالد ترامپ تحریک کرده است. افراد کوچک را دستکم نگیرید. آنها تاکنون منتقدان را خلع سلاح کردهاند و حالا نوبت موشکهای هستهای است.»
پیام کمیته نوبل برای جلوگیری از یک فاجعه اتمی
تد آنتونی، مدیر بخش آسیا پاسیفیک خبرگزاری آسوشیتدپرس، علت اهدای جایزه صلح نوبل به ICAN را جلوگیری از یک فاجعه اتمی میداند: «شبهجزیره کره درگیر یک جنگ لفظی درباره سلاحهای هستهای است، باید به این مسأله توجه کرد و پیمانهایی باید به امضا برسند. این کارها را باید به شکل پیشگیرانه و با سرعتی زیاد انجام داد، پیش از آنکه اتفاقی رخدهد که نتوان آن را جبران کرد.»
آنتونی که سفرهای زیادی به پیونگیانگ داشته، در ادامه به درگیریها و جنجالهای میان «رهبر نسل سومی کرهشمالی» و «رئیسجمهوری حراف آمریکا» اشاره میکند: «حتی کمیته نوبل هم زبانا به این نکته اشاره دارد.
صحبتهای نوبل مانند یک فریاد حزنانگیز است که دو طرف را به پای میز مذاکره دعوت و تلاش میکند شکاف ایجادشده را پیش از فروپاشی غیرقابل بازگشت اصلاح کند. مدیر ICAN که دو روز پیش از دریافت جایزه صلح نوبل در توییتر خود ترامپ را «کودن» خوانده بود، پیش از سخنرانی خود پس از دریافت این جایزه به مجموعهای از کشورهای دارای سلاح هستهای اشاره میکند. اما بهراحتی میشد حدس زد که بئاتریس فین بهطور ویژه دو کشور خاص را مدنظر دارد و اسم آنها را پیش از بقیه ذکر میکند: کرهشمالی و ایالاتمتحده.»
در ماههای گذشته، پیونگیانگ رویکرد خصمانه دولت ترامپ یا دستکم رویکرد خود ترامپ را با کلماتی خصمانه پاسخ داده است. رئیسجمهوری آمریکا تردیدی در زیر پا گذاشتن اصول دیپلماتیک ندارد و کرهشمالی را به نابودی تهدید میکند.»
تحلیلگر آسوشیتدپرس، مستقر در بانکوک ادامه میدهد: «ترامپ، کیم را مرد موشکی کوچک نامیده و گفته که حکومتش چندان دوامی نخواهد داشت. از طرف دیگر، ایالت متحده حتی پس از کاهش چشمگیر سلاحهای هستهای خود پس از جنگ سرد همچنان یکی از بزرگترین زرادخانههای هستهای جهان را در اختیار دارد و همچنان تنها کشوری در جهان است که از این سلاح در خلال جنگ استفاده کرده است.
تنها در چهار هفته گذشته، ترامپ در توییتهای خود از چنین واژههایی استفاده کرده است: «اخیرا شنیدم که وزیر امور خارجه کرهشمالی در سازمان ملل سخنرانی کرده است، اگر صحبتهای او انعکاس افکار مرد موشکی کوچک باشد، چندان دوامی نخواهند داشت.»
کیم هم در پاسخ با استفاده از واژگانی نادر، ترامپ را «خرفت» خواند.» به عقیده آنتونی، این صحبتها درحالی مطرح میشود که «شرق آسیا تنها منطقه در جهان است که علیه مردمان آن از سلاح هستهای استفاده شده، هدف نوبل ارسال پیام به کیم جونگ و دونالد ترامپ است و به آنها میگوید که ما مراقب شما هستیم و جهان باید نگاه دقیقتری به شما داشته باشد.»
مسکو: هیچ جایگزینی برای توازن هستهای وجود ندارد
هرگاه صحبت از سلاحهای هستهای و منع گسترش آنها میشود، ناخودآگاه ذهن به سمت روسیه و در شکل تاریخیتر خود به شوروی کشیده میشود. درحالیکه برای سیاستمداران و رسانههای بینالمللی موضوعات هستهای ایران همچنان در صدر فهرست اظهارنظرها قرار دارد و لفاظیهای میان پیونگیانگ و واشنگتن در سالهای اخیر افزایش یافته است اما نباید فراموش کرد که روسیه و آمریکا جنگ سرد مهیبی را بر پایه سلاحهای هستهای پشت سر گذاشتهاند و روسیه همچنان یکی از مهمترین قدرتهای هستهای در جهان است.
پس از اعطای جایزه صلح نوبل به کمپین بینالمللی برای از بین بردن سلاحهای هستهای، رویکرد «شرق» به این اتفاق میتواند به اندازه پیام کمیته نوبل به ترامپ جذاب باشد.
بهگزارش خبرگزاری فرانسه سخنگوی ولادیمیر پوتین، رئیسجمهوری روسیه پس از اهدای جایزه به ICAN تاکید کرده که برای پوتین حذف سلاحهای هستهای امکانپذیر نخواهد بود: «رئیسجمهوری پوتین بارها درباره توازن قدرت هستهای صحبت کرده و به همین علت از نظر امنیت و ثبات بینالمللی جایگزینی برای این توازن وجود ندارد.»
بهگزارش خبرگزاری فرانسه سخنگوی ولادیمیر پوتین، رئیسجمهوری روسیه پس از اهدای جایزه به ICAN تاکید کرده که برای پوتین حذف سلاحهای هستهای امکانپذیر نخواهد بود: «رئیسجمهوری پوتین بارها درباره توازن قدرت هستهای صحبت کرده و به همین علت از نظر امنیت و ثبات بینالمللی جایگزینی برای این توازن وجود ندارد.»
به گفته پسکوفِ سخنگو «روسیه عضو مسئولیتپذیر کلوپ هستهای» است و از منع گسترش سلاحهای هستهای حمایت میکند، پسکوف اضافه میکند که باید به تصمیم کمیته نوبل احترام گذاشت.
در همین رابطه اسپوتنیک، رسانه دولتی روسیه همین نشست را با تیتر عجیب «کرملین: ما از اهدا نکردن جایزه به پوتین ناراحت نیستیم» منتشر کرده است. همین رسانه ساعاتی پیش از اعلام برنده جایزه صلح نوبل امسال در گزارشی به شایعه نامزدی دونالد ترامپ برای دریافت این جایزه اشاره میکند و مینویسد که آدولف هیتلر و موسلینی هم از نامزدهای دریافت این جایزه بودهاند!
نوبل٢٠٣٧
٢٠سال پیش کمپین بینالمللی ممنوعیت مینهای زمینی با توجه به تاثیرات انسانی استفاده از سلاحها توانست جایزه صلح نوبل را دریافت کند. امروزه هر کجا خبری از انفجار مینی بازمانده از جنگی شنیده میشود،
به ارزش شگفتی و نادر بودن آن به یک خبر رسانهای تبدیل میشود، در غیر این صورت کمتر کسی توجهی به این مینهای کاشتهشده دارد. شاید یکی از دلایل آن توان و تاثیرگذاری همان سازمان برنده جایزه نوبل باشد. امسال کمپین بینالمللی برای از بین بردن سلاحهای هستهای، برنده جایزه نوبل شده است. آیا ٢٠سال آینده صحبت درباره بمبهای هستهای تنها یک خاطره تاریخی خواهد شد یا سلاحهای جدیدی متولد خواهند شد و کمپین مقابله با آن نوبل صلح ٢٠٣٧ را دریافت خواهد کرد؟
١. برگرفته از فیلمی با عنوان دکتر استرنج لاو یا: چگونه یاد گرفتم دست از هراس بردارم و به بمب عشق بورزم ساخته استنلی کوبریک.
٥دلیل اهدای جایزه صلح نوبل به ICAN
به گفته کمیته نروژی نوبل، جایزه صلح نوبل به کمپین بینالمللی حذف سلاحهای هستهای (ICAN) برای جلبتوجه به «عواقب فاجعهآمیز انسانی» استفاده از سلاحهای هستهای و تلاش برای ایجاد یک معاهده هستهای به این گروه تعلق گرفت.
ICAN که در استرالیا تاسیس شده است، درحال حاضر در دفاتر شورای جهانی کلیساها در ژنو مستقر است. این گروه همانند یک چتر برای ٤٦٨ سازمان غیردولتی شامل گروههای صلح، حقوق و توسعه عمل میکند که همه آنها تلاش میکنند جهان را به سوی خلع سلاح هستهای سوق دهند.
این گروه که در سال ٢٠٠٧ و توسط برنده پیشین نوبل، پزشکان بینالمللی برای پیشگیری از جنگ هستهای تاسیس شد، یک دهه گذشته را به مبارزه در جهت ممنوعیت جهانی تسلیحات هستهای گذرانده است.
در اینجا ٥ دلیل اهدای جایزه صلح نوبل به این گروه را بررسی میکنیم:
١- تلاشهای گروه برای نخستین معاهده بینالمللی ممنوعیت استفاده از تسلیحات هستهای
ICAN
در سال جاری نخستین معاهده بینالمللی حقوقی و الزامآور برای ممنوعیت سراسری سلاحهای هستهای را رهبری کرده است.در ماه ژوئن، بیش از ١٢٠ عضو سازمان ملل، معاهده منع استفاده از سلاحهای هستهای را پذیرفتند. اما این رأیگیری تا اندازه زیادی نمادین بود، چراکه ٩ کشور برجسته دارای سلاح هستهای ازجمله آمریکا، روسیه، بریتانیا و چین گفتوگوها را تحریم کرده بودند. این رأی برای تبدیلشدن به قانون بینالمللی نیازمند ٥٠امضاست.
بهگفته کمیته نوبل: «کمیته نروژی نوبل آگاه است که منع قانونی بینالمللی بهخودیخود حتی یک سلاح هستهای را هم نابود نخواهد کرد و تاکنون نه کشورهای دارای سلاح هستهای و نه متحدان نزدیک آن از معاهده ممنوعیت سلاحهای هستهای حمایت نکردهاند. مرحله بعدی برای دستیابی به جهانی عاری از سلاح هستهای باید با مشارکت کشورهای هستهای باشد. جایزه صلح نوبل امسال فراخوانی برای این دولتهاست تا آغازگر مذاکراتی جدی برای حذف تدریجی، متوازن و بشدت کنترلشده حدود ١٥هزار سلاح هستهای موجود در جهان باشند.
٢- تهدید هستهای از سوی کرهشمالی
این جایزه درحالی اهدا شد که چند هفته پیش آزمایش سلاح هستهای کرهشمالی منجر به مجموعهای از آزمایشهای خصمانه موشکی شده است. رفتار خصمانه کیم، خود باعث شد جنگی لفظی میان دولت او و دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا دربگیرد.
ترامپ در نخستین سخنرانی خود در ماه سپتامبر در سازمان ملل تهدید کرد در صورتی که ایالات متحده مجبور به دفاع از خود و متحدانش باشد، کرهشمالی را «به طور کامل» نابود خواهد کرد. گزارشهایی به دست آمده است که پیونگیانگ موفق شده است در مقیاس بسیار کوچک اسلحهای هستهای تولید کند که میتوان آن را در موشکهای قارهپیما قرار داد.
موضوعی که ژاپن، کرهجنوبی و آمریکا از گذشته از آن ترس داشتهاند. به گفته کمیته نوبل: «ما در جهانی زندگی میکنیم که خطر استفاده از سلاحهای هستهای مدتهاست به این اندازه نبوده است. برخی دولتها درحال بهروزرسانی زرادخانههای هستهای خود هستند و اینکه کشورهای دیگری نیز در تلاش برای تهیه سلاحهای هستهای هستند، خود خطری جدی است.»
٣- آینده توافق هستهای با ایران
این جایزه در زمانی اهدا شد که تفاهم میان ایران و کشورهای ١+٥ در وضع حساسی قرار دارد. دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا فکر میکند این تفاهم کافی نیست و بارها اشاره کرده است که در ١٥ اکتبر قرارداد را تایید نخواهد کرد. این اقدام خلاف عقیده برخی از افراد درون دولت ترامپ و امضاکنندگان اروپایی تفاهم ازجمله آلمان، فرانسه و بریتانیاست که در تلاش بودند ترامپ را از این تصمیم منصرف کنند.
در سال ٢٠١٥ و براساس این تفاهم تحریمهای اقتصادی مرتبط با برنامه هستهای علیه ایران در ازای محدودسازی برنامههای هستهای این کشور متوقف میشد. این اتفاق دستاورد دیپلماتیک بزرگی در عرصه عدماشاعه هستهای و بهترین تلاش جهان برای کاهش تنش رو به رشد میان ایران و اسراییل بود.
٤- قریبالوقوع بودن «پایان جهان»
بر اساس بیانیه دانشمندان اتمی، تهدید جنگ هستهای در بالاترین سطح خود در چند دهه اخیر قرار دارد. این گروه در ژانویه هشدار داد که تنها ٢ ½ دقیقه تا «نیمهشب» باقیمانده است. این زمان نزدیکترین زمان به پایان جهان از سال ١٩٥٣ تاکنون است. در آن زمان به دلیل آزمایش نخستین وسیله هستهای حرارتی آمریکا و سپس آزمایشهای مشابه شوروی، دو دقیقه به نیمهشب باقی مانده بود.
از سال ١٩٤٧، ساعت پایان جهان احتمال نابودی جهان به دست فجایع انسانی مانند تغییرات آبوهوایی و جنگ هستهای را به دقت رصد میکند. گروهی از کارشناسان هستهای و دانشمندان بهطور منظم در جلساتی شرکت میکنند تا این زمان را روی ساعتی نمادین تعیین کنند. از زمان آغاز به کار این ساعت، زمان میان ٢ تا ١٧ دقیقه به پایان جهان متغیر بوده است.
با انجام آزمایشهای جدید قدرتهای هستهای، یعنی روسیه و آمریکا، در جهت دستیابی به تسلیحات هستهای مدرن، ساعت به نیمهشب نزدیک شده است. روسیه زرادخانه هستهای خود را در سالهای اخیر قدرتمندتر کرده است.
سایمون شوستر، نویسنده اروپایی تایم در سال ٢٠١٦ مینویسند: «بهروزسازی برنامه هستهای روسیه تا پایان این دهه طول خواهد کشید. اما روسیه برای یک شروع قدرتمند کارها را متوقف کرده است. مسکو درحال ساخت نسل جدیدی از موشکهای هستهای دور بُرد، کامیونهای مجهز به موشکهای بالستیک و زیردریاییهای هستهای است.»ترامپ بلافاصله بعد از انتخاب شدنش مدعی شد که به دنبال «قدرتمندسازی و توسعه توان هستهای آمریکا»ست.
٥- تاریخچه کمیته نوبل در توجه به کمپینهای ضدهستهای
داوران نوبل از زمان ظهور بمبهای هیدروژنی، به تناوب به تلاشهای توقف سلاحهای هستهای جایزه دادهاند. لینوس پائولینگ شیمیدان برجسته جهانی، از نخستین فعالان ضدهستهای بود که جایزه صلح نوبل را در سال ١٩٦٢ و «برای فعالیت علیه آزمایش سلاحهای هستهای» دریافت کرد.
از آن زمان تاکنون، حداقل چهار گروه یا شخصیت به علت فعالیتهای خود علیه سلاحهای هستهای این جایزه را دریافت کردهاند. ایساکو ساتو، نخستوزیر سابق ژاپن، جوزف راتبلات، فیزیکدان لهستانی و کنفرانس علوم و روابط جهانی پوگواش که توسط راتبلات و فیلسوف بریتانیایی برتراند راسل تاسیس شده است، از این موارد بودهاند.
در سال ١٩٨٥ زمانی که مسابقه تسلیحاتی میان آمریکا و اتحادیه جماهیر شوروی در بالاترین سطح خود بود، کمیته نوبل، جایزه را به گروه پزشکان بینالمللی برای پیشگیری از جنگ هستهای اهدا کرد، گروهی که خود مؤسس ICAN بودهاند.
منبع: تایم
مترجم: عماد پورشهریاری
۰