ملاک انتخاب بانک‌های خوب

دکتر مرتضی الله داد | هر سال نشریات معتبر اقتصادی و مالی جهان، طی فرآیندهای تحلیلی متفاوت، شرکت‌ها، موسسات مالی و اعتباری و بانک‌ها را براساس شاخص‌های مختلفی مورد ارزیابی قرار می‌دهند. از جمله این نشریات می‌توان به فهرست رتبه‌بندی پانصد شرکت برتر جهان ازسوی مجله فورچون (Fortune ۵۰۰)، لیست جهانی فوربس ۲۰۰۰ (Forbes Global ۲۰۰۰)، رتبه‌بندی هزار بانک برتر جهان ازسوی مجله بنکر (The Banker) و... اشاره کرد.

در رتبه‌بندی‌های مورد اشاره از معیارهای خاصی استفاده می‌شود؛ به‌عنوان نمونه، فورچون ۵۰۰ (Fortune ۵۰۰) لیستی از پانصد شرکت‌ برتر دنیا را از نظر «درآمدزایی» ارائه می‌کند. علاوه‌بر آن درصد تغییر درآمد سالانه، میزان سود و درصد تغییر سالانه آن، میزان دارایی‌ها، تعداد کارکنان و ارزش بازار شرکت‌های موجود در این لیست نیز از سوی فورچون اعلام می‌شود.

به طریقی مشابه، مجله فوربز فهرستی از برترین شرکت‌های جهان بر پایه چند شاخص عمده اقتصادی شامل میزان فروش، سود خالص، مجموع دارایی‌ها و ارزش بازار ارائه می‌دهد؛ هرچند که اینها تنها فهرست‌های منتشرشده از سوی مجلات مزبور نیستند و این رده‌بندی‌ها در گروه‌های مختلفی انجام می‌پذیرد. انتخاب «برترین بانک‌ها» ازسوی موسسات ارزشیابی‌کننده، همواره این پرسش را تداعی می‌کند که معیارها و شاخص‌های ارزیابی و اعطای عناوین مربوطه چیست؟

همان‌طور که مشخص است نه‌تنها فعالان در صنعت بانکداری بلکه در تمامی بخش‌های اقتصادی، می‌توانند ادعای دارا بودن صفاتی همانند «بهترین»، «بزرگ‌ترین»، «پیشرفته ترین» یا... را داشته باشند؛ این امکان نیز وجود دارد که این چنین ادعاهایی از صحت کافی برخوردار باشند لکن تشخیص ملاک چنین نتیجه‌گیری‌هایی حائز اهمیت است.

در صنعت بانکداری معیارهای زیادی برای ارزیابی به کار می‌رود از آن جمله می‌توان به مواردی همچون «سودآوری»، «مجموع درآمد»، «گردش مالی»،« سپرده‌ها»، «سرمایه»، «تعداد شعبه‌ها» و... اشاره کرد. بر این اساس نشریه‌های معتبر جهانی همانند یورومانی (Euromoney)، بنکر (The Banker)، گلوبال فرانس (Global Finance)، فوربس (Forbes) و... هر سال با توجه به معیارهای از پیش تعیین شده خود و با لحاظ کردن فرمول‌های استاندارد و موزون شده، تعدادی از بانک‌ها را به‌عنوان «بهترین بانک» یا «بانک برتر» در سطوح جهانی، کشوری یا منطقه‌ای انتخاب و جوایزی را به ایشان اهدا می‌کنند.

از آنجا که طی سال‌های گذشته، عملکرد صنعت بانکداری کشور از آنچه در تغییرات این صنعت در جهان، خاصه پس از بحران مالی ۲۰۰۷ به‌وجود آمد متفاوت و شرایط پسابرجام این فاصله را نمایان و عدم‌تطبیق در مبادلات پولی مشکلات زیادی را بر تجارت تحمیل و هزینه‌های مبادله را نیز افزایش داده است. بسیاری از بانک‌های کشورهای جنوب خلیج فارس در بانکداری بین‌الملل گوی سبقت را از رقبای ایرانی در اخذ رتبه‌های برتر بانکی ربوده و در شاخص‌های مرتبط عرضه‌شده توسط نشریه‌های معتبر نظیر یورومانی و بنکر عملکرد بهتری را نمایش داده‌اند که

در ادامه به بررسی شاخص‌های مورد استفاده این نشریات در رتبه‌بندی بانک‌ها در سطح جهانی می‌پردازیم:

۱- نشریه یورومانی: جایزه برترین بانک‌ها
(Euromoney Awards For Excellence)
گروه یورومانی به‌عنوان یکی از معتبرترین منابع اطلاعاتی برای بسیاری از بازارهای جهانی از سال ۱۹۶۹ فعالیت خود را آغاز کرد و قریب به ۵۰ سال است که منتشر‌کننده یکی از نشریات پیشرو در زمینه پوشش اطلاعاتی آخرین تحولات در بازارهای سرمایه، بانکداری، سرمایه‌گذاری، مبادلات ارزی و نیز بازارهای منطقه‌ای همانند آسیا، آمریکای لاتین، اروپا، خاورمیانه و آفریقا است. مرکز اصلی این موسسه در لندن واقع شده و دفاتر دیگری نیز در منهتن، مونترال، هنگ‌کنگ، سنگاپور و شانگهای دارد؛ به‌طوری‌که گروه یورومانی مجموعا در ۲۰ دفتر منطقه‌ای فعالیت می‌کند. حسن شهرت یورومانی ازسوی بسیاری از بانک‌های معتبر جهان همانند UBS، UniCredit Group و ABN Amro مورد تاکید قرار گرفته است.

شرکت Euromoney Institutional Investors PLC. یکی از گروه‌های اطلاعات تجاری بین‌المللی است که در بورس لندن به ثبت رسیده است. بیش از ۲۰۰۰ کارمند در سراسر جهان در گروه یورومانی مشغول به کار هستند و پرتفوی یورومانی شامل بیش از ۳۰ کسب‌و‌کار همانند گزارشگری قیمت، تحقیقات سرمایه‌گذاری، اخبار و تحلیل بازار و برگزاری رویدادهای مهم همانند سمینار، کنفرانس و دوره‌های آموزشی با بهره‌گیری از استادان متخصص و حرفه‌ای است. این پرتفولیو دربرگیرنده برندهایی همانند یورومانی (Euromoney)، موسسات سرمایه‌گذاری (Institutional Investor)، موسسه تحقیقاتی BCA(BCA Research)، موسسه تحقیقاتی ند دیویس (Ned Davis Research)، بولتن فلزات (Metal Bulletin)، بازار فلزات آمریکا (American Metal Market) ، پایگاه اطلاعاتی CEIC (CEIC Data)، EMIS، بیمه ناظر (Insurance Insider)، معدن INDABA (Mining INDABA) وIJ Global است.

علاوه‌بر اینها یورومانی در سال ۲۰۰۴ اولین کتاب جامع درباره سرمایه‌گذاری در صکوک و اوراق قرضه اسلامی را منتشر کرد.

استراتژی گروه یورومانی مدیریت پرتفویی از کسب‌و‌کارها در بازارهایی است که در آن داده‌ها، اطلاعات و شرکت‌کنندگان ارزیابی می‌شوند. به این منظور انتخاب برترین بانک‌ها از دیدگاه موسسه یورومانی از سال ۱۹۹۲ پایه‌ریزی شد و از آن زمان تلاش برای کسب این جایزه زمینه‌ساز رقابت بین بانک‌های بزرگ و معتبر جهان به‌شمار می‌رود.

تصمیم برای ارزیابی‌هایی که درباره شرکت‌‌کنندگان در رقابت مزبور صورت می‌پذیرد پس از دریافت اطلاعات تفصیلی موردنظر از شرکت‌کنندگان و توسط کمیته‌ای متشکل از روزنامه‌نگاران ارشد و به ریاست سردبیر نشریه یورومانی صورت می‌پذیرد. علاوه‌بر این تحقیقات یورومانی درباره بازارهای سرمایه و بانکداری در منطقه به وسیله گروهی از متخصصان، روزنامه‌نگاران و سردبیران در طول سال انجام می‌شود.

رقابت مورد اشاره در سه گروه با عناوین زیر برگزار می‌شود که دستور‌العمل مرتبط با اطلاعات و مستندات مورد نیاز برای شرکت در هر یک از سطوح رقابت مطابق با مندرجات موجود در وب‌گاه یورومانی به قرار زیر است:

۱- جایزه برترین بانک‌ها در سطح جهان
(Euromoney Awards For

Excellence: Global)

۲- جایزه برترین بانک‌ها در سطح منطقه
(Euromoney Awards For

Excellence: Regional)

۳- جایزه برترین بانک‌ها در سطح کشور
(Euromoney Awards For Excellence: Country)

خاطرنشان می‌شود شرکت در سطوح رقابت فوق برای تمام بانک‌های دارای مجوز جهان

(Licensed Banks) رایگان بوده و هرسال تعداد زیادی از بانک‌های دولتی و غیر‌دولتی ایرانی در یکی از سه سطح رقابت مزبور شرکت می‌کنند.

فرآیند ارائه اطلاعات مربوط به ارزیابی برترین بانک‌ها ازسوی یورومانی

موسسه یورومانی ضمن تعیین یک موعد زمانی مقرر برای ارائه مستندات درخواستی و بدون اخذ هرگونه هزینه یا اعمال هرگونه محدودیت برای حضور بانک‌های هر کشور در رقابت مزبور و به‌صورت کاملا بی‌طرفانه و مستقل صرفا با انتشار دستور‌العمل‌های تعیین شده در وبگاه خود، از حضور تمامی بانک‌ها در این رقابت استقبال به عمل می‌آورد.

اطلاعات مدنظر برای حضور در رقابت کشوری با در نظر داشتن دو هدف زیر از طرف یورومانی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند:

۱- ایجاد امکان شرح افتخارات هر بانک، خلاقیت و ابتکارات آنها در زمینه محصولات، خدمات و عملکرد طی ۱۲ ماه گذشته.

۲- جمع‌آوری داده‌های اساسی و منطقی که امکان تحلیل‌های مقایسه‌ای با بانک‌های رقیب را برای موسسه یورومانی فراهم کند.

یورومانی تصریح می‌کند که اگرچه سودآوری به‌عنوان یک معیار کمی در ارزیابی‌های مربوطه یکی از حیاتی‌ترین ملاک‌ها است لیکن توانایی نمایش رشد و عملکرد برتر نسبت به سایر رقبا و نیز توانایی سازگاری با شرایط متغیر بازار و انتظارات مشتریان نیز حائز اهمیت خواهد بود.

رقابت در سطح جهانی در گروه‌هایی با برخی عناوین همچون «برترین بانک»، «برترین بانک سرمایه‌گذاری»، «بانکدار برتر سال»، «بهترین بانک تامین مالی‌کننده»، «بهترین بانک ارائه دهنده خدمات مشاوره»، «بهترین بانک برای واحدهای با اندازه کوچک و متوسط»، «بهترین بانک دیجیتال»، «بهترین بانک در زمینه مسوولیت‌های اجتماعی» و... برگزار می‌شود. در این سطح از رقابت‌ها علاوه‌بر دریافت اطلاعات از شرکت‌کنندگان، از ایشان مصاحبه‌های تخصصی نیز به عمل آورده می‌شود. رقابت در سطح منطقه‌ای نیز روالی تقریبا مشابه با رقابت در سطح جهانی دارد.

شرکت‌کنندگان در رقابت کشوری، اطلاعات مرتبط با جایزه برترین بانک‌ها را در دو بخش به شرح زیر به یورومانی ارائه می‌کنند:
۱- اطلاعات کیفی: در این بخش هر بانک طی توضیحاتی کتبی، نقاط قوت عملکرد خود را طی ۱۲ ماه گذشته به یورومانی اعلام می‌کند. معیار ارزیابی و تصمیم‌گیری یورومانی در این بخش عمدتا بر توانایی بانک در تحقق اهداف استراتژیک خود متمرکز است. ارائه موفقیت‌آمیز محصولات جدید، مدیریت بهتر ریسک، توان مواجهه با شرایط متغیر و چالشی بازار و نیز «تمایز» از دیگر معیارهای مهم بررسی عملکرد بانک‌ها در بخش کیفی عنوان شده است.

۲- اطلاعات کمی: براساس دستور‌العمل‌های اشاره شده، هر بانک موظف است برخی اطلاعات مالی خود را براساس قالب مدنظر یورومانی و برای بازه زمانی مدنظر به آن موسسه ارائه کند. یورومانی خود اعلام کرده است در صورت عدم انتشار گزارش‌های مالی در دوره زمانی مزبور، ارائه اطلاعات براساس آخرین گزارش‌های مالی منتشر شده بانک‌ها کفایت می‌کند.

اطلاعات بخش کمی شامل موارد زیر است که باید به‌صورت مقایسه‌ای با اطلاعات سال‌های ماقبل از آن ارائه شده است:

ارزش بازار سهام

مجموع درآمد

سود قبل از کسر مالیات

سود خالص

نرخ بازده حقوق صاحبان سهام

نرخ بازده دارایی‌ها

حاشیه بهره خالص

نسبت هزینه به درآمد

سرمایه لایه یک بانک

سهم بازار سپرده‌ها و تسهیلات

نسبت تسهیلات غیرجاری

نسبت تسهیلات به سپرده‌ها

نسبت پوشش (ذخیره) تسهیلات غیر‌جاری

فهرست برندگان ۱۰ عنوان از عناوین برترین بانک‌ها در سال ۲۰۱۷ در جهان به انتخاب یورومانی به شرح زیر است:

2- نشریه بنکر: جایزه بانک برتر
(Bank of The Year Awards)

نشریه بنکر ماهنامه‌ای به زبان انگلیسی و از جمله ارائه‌دهندگان اطلاعات مالی و اقتصادی مربوط به صنعت مالی جهان است که از سال 1926به‌عنوان منبع موثقی در زمینه پوشش اطلاعات بانکداری فعالیت خود را آغاز کرد. نشریه مزبور با 91 سال قدمت در زمینه بانکداری از زمان بحران مالی سال 1929 تا بحران‌های اخیر مالی با حسن شهرتی یکسان در صحت، نظارت و صلاحیت فعالیت کرده است. این نشریه خصوصی و متعلق به شرکت فایننشال تایمز است و تنظیم و ویرایش آن در لندن انجام می‌شود.

بنکر به‌طور گسترده‌ای در بانک‌ها، موسسات مالی، بانک‌های مرکزی و وزارت‌ خانه‌های اقتصاد بیش از ۱۸۰ کشور در دنیا خوانده می‌شود. تقریبا ۶۰ درصد از خوانندگان بنکر روسا، مدیران عامل و مدیران ارشد مالی شرکت‌ها هستند.

گزارش‌های بنکر عموما به پوشش جامع بخش‌های کشوری و منطقه‌ای در حوزه‌های زیر می‌پردازند:

بازارها: بازارهای سرمایه، ابزار مشتقه و محصولات ساخت یافته، تامین مالی پروژه و زیرساخت و تامین مالی اسلامی

بانکداری، مقررات و ریسک: قوانین و مقررات موضوعه، بانکداری خرد، بانکداری کلان (عمده)، بانکداری اختصاصی، مسائل مرتبط با حاکمیت و مدیریت

تراکنش‌ها و تکنولوژی: تجارت، تامین مالی تجاری، خدمات اوراق بهادار، مدیریت وجه نقد و عملیات بانکی روی تراکنش‌ها

داده: مراکز مالی بین‌المللی، رتبه‌بندی‌ها و ارزیابی روندهای مربوطه شامل ۱۰۰۰ بانک برتر جهان

پایگاه اطلاعاتی بنکر با در برداشتن اطلاعات حاصل از ارزیابی بیش از ۵ هزار بانک در سراسر جهان، توان مالی و مطلوبیت آنها را از طریق سرمایه اصلی، سودآوری و عملکرد در مقابل رقبا، مورد مقایسه قرار می‌دهد.

فرآیند جایزه بانک برتر سال از دیدگاه بنکر (Bank of The Year Awards)
زمان شرکت در رقابت به‌منظور دریافت جایزه مزبور از اواخر ماه می‌ هر سال میلادی آغاز و تا ماه جولای ادامه می‌یابد. در این فرصت، تمامی بانک‌ها در سراسر جهان قادر خواهند بود اطلاعات خود را در قالب پرسشنامه از پیش طراحی شده توسط مجله بنکر در دو بخش مالی و غیر‌مالی، ارائه کنند.حضور در این رقابت برای همه بانک‌ها امکان‌پذیر است و شامل هیچ گونه‌ای هزینه‌ای نیست.

معیارهای مالی برای شناسایی بانک برتر سال شامل سود خالص، سرمایه اصلی، دارایی‌ها، نرخ بازده حقوق صاحبان سهام، نسبت هزینه به درآمد و نسبت تسهیلات غیرجاری است که به‌منظور بررسی روند رشد به‌صورت مقایسه‌ای در اختیار بنکر قرار می‌گیرد.معیار قضاوت در بخش غیر‌مالی عمدتا توان دستیابی بانک به بازده موردانتظار سهامدار، مزیت‌های استراتژیک و پاسخگویی به نیاز بازار است.

در این بخش بانک‌ها باید قادر باشند پاسخ‌های مناسبی را درخصوص نحوه برخورد با چالش‌های موجود در بازار همانند تغییرات اوضاع سیاسی، قوانین و مقررات و رشد اقتصادی پایین آن کشور ارائه کنند.

علاوه‌بر اینها شرحی از موفقیت‌های قابل‌ملاحظه، محصولات و خدمات ارائه شده جدید و ایفای مسوولیت‌های اجتماعی و کانال‌های ارائه خدمات از سوی بانک‌های شرکت‌کننده در رقابت ارائه می‌شود.نتایج ارزیابی‌های بنکر براساس معیارهای پیش‌گفته در ماه دسامبر هر سال انجام و به بانک برتر در هر یک از کشورهای جهان جوایزی اعطا می‌شود. در مورد بانک‌های ایرانی، با توجه به تفاوت سال مالی با سایر بانک‌های جهان، طبعا اطلاعات صورت‌های مالی حسابرسی شده دوره قبل به این منظور مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فهرست بانک‌های برتر در سطح جهانی و حوزه‌های جغرافیایی در سال ۲۰۱۶ به انتخاب مجله بنکر، به شرح زیر بوده است:

3- نشریه بنکر: رتبه‌بندی هزار بانک برتر جهان (Top 1000 World Banks)
ملاک رتبه‌بندی هزار بانک برتر جهان عمدتا معیارهای تفصیلی مالی است که باید براساس فرمول‌ها و استانداردهای مدنظر بنکر ارائه شود. این رده‌بندی درواقع نتیجه ارزیابی سالانه از اطلاعات موجود در پایگاه داده بنکر است. این رده‌بندی همان‌گونه که از نامش پیداست فهرستی هزارتایی از بزرگ‌ترین بانک‌های جهان است. رده‌بندی بنکر برای شناخت رهبران و بازیگران اصلی صنعت بانکداری در جهان و ارزیابی عملکردشان به کار می‌رود.

رده‌بندی بنکر در سطح جهان به‌عنوان یک راهنمای قطعی در مورد قدرت و سودآوری بانک‌ها شناخته می‌شود. در این خصوص بنکر ضمن دریافت اطلاعات منتشر شده بانک‌ها از طریق وب‌سایت آنها و سایر منابع عمومی در دسترس، پرسشنامه جامعی شامل اطلاعاتی به شرح زیر برای تکمیل کردن توسط بانک‌های متقاضی ارائه می‌کند:

مشخصات بانک شامل نوع استانداردهای حسابداری به کار رفته در تهیه صورت‌های مالی و مشخصات حسابرس مستقل

اقلام ترازنامه شامل ریز کلیه سرفصل‌های دارایی، بدهی و حقوق صاحبان سهام

اقلام سود و زیانی

نسبت‌های مرتبط با کفایت سرمایه

سایر نسبت‌های مالی

ارزش بازار سهام

تعداد کارکنان، مشتریان، کانال‌های پرداخت و انتقال وجه، حساب‌های مشتریان، شعبه‌ها و کانال‌های بانکداری مجازی

اطلاعات مرتبط با حاکمیت شرکتی شامل جزئیات مرتبط با هیات‌مدیره، هیات عامل و مدیریت‌ها

براساس مجموع اطلاعات جمع‌آوری شده به روش فوق‌الاشاره، تیم ارزیابی بنکر در ماه جولای هر سال فهرستی از اسامی 1000 بانک برتر جهان ارائه می‌کند. در این فهرست بانک‌ها بر مبنای شاخص سرمایه اصلی رده‌بندی می‌شوند، علاوه‌بر آن سایر اطلاعات مالی بانک‌ها با درصد تغییرات آن نسبت به رتبه‌بندی سال قبل در ستون‌های دیگری از این فهرست در معرض نمایش قرار می‌گیرد.

فهرست نام 10 بانک برتر جهان به گزارش آخرین رتبه‌بندی انجام شده از 1000 بانک برتر جهان در سال 2017 از سوی مجله بنکر به شرح زیر بوده است:

سرمایه اصلی مهم‌ترین شاخص اندازه‌گیری قدرت مالی بانک از دید نهاد قانون‌گذاری است. سرمایه اصلی شامل سرمایه پرداخت‌شده، سهام ممتاز غیر‌انباشته دائمی و ذخایر افشا شده (اندوخته قانونی، اندوخته عمومی، صرف سهام، سود تقسیم‌نشده، سهام اقلیت در بانکی سرمایه‌پذیر) است. احتمالا این مفاهیم و اصطلاحات برای عموم مردم قدری پیچیده باشد. به زبان ساده سرمایه اصلی، سرمایه‌ای خوب و قوی برای پوشش ریسک‌ها و خسارات غیرقابل‌انتظار است. هر قدر سرمایه اصلی بانکی بالاتر باشد این بانک زمانی که با خسارت مالی غیرقابل پیش‌بینی‌ای مواجه شود کمتر و دیرتر درگیر بحران مالی می‌شود. شاخص بسیار مهمی در این زمینه وجود دارد که به آن شاخص کفایت سرمایه گفته می‌شود.این فرآیند کمک شایانی به شناسایی جایگاه بانک‌ها در سطح بین‌المللی می‌کند و منبع بسیار معتبری به‌منظور انجام مقایسه و ارزیابی وضعیت هر بانک تلقی می‌شود.

فهرست منابع:
https:/ / www.euromoney.com/ about- us
https:/ / www.euromoney.com/ research- and- awards/ surveys- and- awards/ awards- for- excellence/ submissions
http:/ / www.euromoney.com/ Media/ documents/ euromoney/ surveys- and- awards/ Awards- for- Excellence- country- guidelines- ۲۰۱۷.pdf