نقشه بورس در کوتاه‌مدت

شاخص کل بورس تهران در هفته گذشته سرانجام موفق به فتح کانال ۸۸ هزار واحدی شد. دماسنج بازار سهام پس از ۱۳ نوسان در کانال ۸۷ هزار واحدی سرانجام در آخرین روز از معاملات هفتگی با صعود نرم به کانال ۸۸ هزار واحد رسید. در شرایطی که عمده نمادهای بزرگ بازار سهام روند کم‌نوسانی را در پیش گرفته بودند بار دیگر رشد قیمتی نمادهای فلزی با محوریت «فولاد» به رشد شاخص کل کمک کرد.

در مقایسه روند معاملات بورس از ابتدای پاییز با تابستان بار دیگر عوامل بنیادی و خوش‌بینی به رشد سودآوری شرکت‌های فلزی، این گروه را در صدر معاملات قرار داد و از سوی دیگر سایر گروه‌ها مانند پالایشی‌ها پس از نقش حمایتی پررنگ از شاخص در هفته‌های اخیر، در مسیر کم‌نوسان قرار گرفتند. خودرویی‌ها نیز بار دیگر از حرکت در مسیر پایدار صعود جاماندند.

در شرایط کنونی تمامی توجه‌ها به سمت قله تاریخی بورس تهران جلب شده است. پیش از این آخرین باری که نماگر اصلی بازار سهام موفق به ثبت رقم ۸۸ هزار واحد شده بود، به ۱۸ دی سال ۹۲ باز می‌گردد. سقف تاریخی بورس تهران نیز در ۱۵ دی‌ماه همان سال در حالی رخ داد که عمده فعالان بازار به رشد حبابی قیمت‌ها در صعود ممتد بورس تا رسیدن به سقف تاریخی در شرایط کنونی اعتقاد داشتند.

در شرایط کنونی و در حالی‌که کمتر از ۱۵۰۰ واحد تا رسیدن به سقف تاریخی بورس فاصله باقی است، نوسانات آتی بورس به خصوص در کوتاه‌مدت مورد توجه است. نوسانات قیمت کالا در بازار جهانی، نرخ دلار در بازار ارز داخل و ریسک‌های سیاسی پیش رو را می‌توان مهم‌ترین عوامل برای ارزیابی روند حرکتی شاخص در هفته‌های آتی عنوان کرد.

برآورد نفتی بورس تهران

نوسانات قیمت از جهات مختلفی برای بورس تهران دارای اهمیت است. از طرفی درآمدهای دولت اتکای قابل توجهی به فروش نفت در بازار صادراتی دارد و بر این اساس محقق شدن سرفصل‌های بودجه‌ای در بخش‌های مختلف به نفت نیز متکی است. در این خصوص باید گفت دخل و خرج دولت در سال‌های گذشته به گونه‌ای بود که سیاست‌گذاران اقتصادی تنها موفق به پوشش نیازهای اساسی بودجه شدند و امکان تامین منابع مالی در سرفصل‌هایی از بودجه که به ظاهر از درجه اهمیت پایین‌تری برخوردار هستند، امکان‌پذیر نبود. پس از موفقیت در بازپس‌گیری سهم صادرات کشورمان در بازار جهانی نفت رشد قیمت نفت فرصت مناسبی خواهد بود تا با در نظر گرفتن عواقب آن، در جهت صرف و صلاح اقتصاد هزینه شود.

علاوه بر این نوسانات قیمت در بسیاری از صنایع بورسی به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم اثرگذار است. فارغ از نحوه نرخ‌گذاری محصولات و مواد اولیه شرکت‌های پالایشی نوسانات قیمت نفت بر سودآوری شرکت‌های پالایشی اثرگذار خواهد بود. با این حال با توجه به رویه نامشخص نرخ‌گذار در برابر شرکت‌های پالایشی نمی‌توان اظهار نظر دقیقی در این خصوص کرد و تنها باید به تخمین و اطلاعات قبلی در این خصوص متکی بود.

از سوی دیگر اما صعود قیمت نفت با واکنش مثبت عموم فعالان بازار به سمت نمادهای پالایشی همراه بوده است. در این خصوص بخشی از استقبال گرم بازار از نمادهای پالایشی در ماه‌های اخیر را می‌توان ناشی از رشد قیمت نفت تا رکوردهای چند ساله عنوان کرد. در حالی‌که پالایشی‌ها یکی از محرکان اصلی رشد شاخص کل بورس تهران در هفته‌های اخیر بوده‌اند در مسیر کوتاه‌مدت نوسانات قیمت نفت از اهمیت بالایی برخوردار است.

علاوه بر محصولات درجه اول نفت (تولیدات شرکت‌های پالایشی) باید به اثر نوسانات قیمت نفت در صنایع پایین‌دستی‌تر نیز توجه کرد. در این خصوص پایداری قیمت نفت در سطوح کنونی، محصولات را با تاخیر اندک با خود همراه خواهد کرد. در این خصوص رشد قیمت برش‌های مختلف نفتی به‌عنوان ماده اولیه بسیاری از پتروشیمی‌ها در سطح جهان احتمالا با کاهش حاشیه سود این واحدهای پایین‌دستی همراه خواهد بود و می‌تواند رشد قیمت محصولات نهایی را به دنبال داشته باشد.

البته با توجه به روند عرضه‌ و تقاضای موجود در این خصوص نمی‌توان اظهار نظر دقیقی داشت اما به‌طور قطع یکی از موارد مطرح شده برای شرکت‌های تولیدکننده بورس تهران این موضوع خواهد بود. علاوه بر این نوسانات قیمت نفت بر دیگر محصولات پتروشیمی نیز به‌صورت مستقیم یا با واسطه مانند متانول اثر‌گذار خواهد بود.موارد دیگری نیز درخصوص اثرگذاری قیمت نفت بر بورس تهران می‌توان عنوان کرد اما آنچه در این گزارش مورد تاکید است روند آتی سهام پالایشی است که نفت به‌عنوان یک عامل مهم در نگاه فعالان بازار در این خصوص محسوب می‌شود.

هراس نفتی پالایشی‌ها؟

قیمت نفت طی روزهای اخیر به خصوص از ابتدای هفته بازار جهانی اصلاح نسبی را تجربه کرد. شناسایی سود پس از رشدهای قابل توجه، سیگنال‌های منفی از افزایش موجود نفت خام تجاری آمریکا و انتظار برای رشد ادامه‌دار مقدار تولیدات این کشور از عوامل فشار بر قیمت نفت بوده اند. از سوی دیگر مواردی مانند تنش‌های منطقه خاورمیانه، انتظار برای نشست اوپک و تمدید طرح کاهش سقف تولیدات این سازمان به‌عنوان عوامل حمایتی از قیمت نفت مطرح هستند. در این خصوص اختلاف نظرها درخصوص روند آتی قیمت نفت در بازار جهانی بالا گرفته است و بعضا درخصوص حمایت یا از سوی دیگر فشار عوامل بنیادی نظرات مختلفی شنیده می‌شود.

دیروز تا ساعت تنظیم این گزارش قیمت هر بشکه نفت خام آمریکا بار دیگر به بالاتر از ۵۶ دلار در هر بشکه رسیده بود. اما همچنان درخصوص پایداری قیمت نفت در سطوح کنونی نمی‌توان اظهار نظر دقیقی کرد. در این میان اگر نفت دلخوش به تنش‌های خاورمیانه بالا مانده باشد، باید در انتظار اخبار سیاسی در هفته‌های آتی بود.

در این شرایط اگر معامله‌گران نمادهای پالایشی تصمیم داشته باشند رفتار سنتی خود را در برابر قیمت نفت تکرار کنند باید گفت، تنش‌های احتمالی خاورمیانه نه‌تنها برای سهام پالایشی بلکه برای کل بورس تهران ریسک بزرگی شناخته می‌شود. نوسانات هفته‌های آتی قیمت نفت در بازار جهانی به خصوص در مواجهه با نشست اوپک (پایان ماه جاری میلادی) و همچنین آمارهای اقتصادی و روند عرضه و تقاضای این کالا در بازار جهانی احتمالا بر آینده قیمتی نمادهای پالایشی و بورس تهران اثرگذار خواهد بود.

با این حال به نظر می‌رسد حذف تنش‌های ژئوپلیتیک مسیر قیمت نفت را نزولی سازد. درخصوص نمادهای پالایشی باید به انتظار فعالان بازار برای انتشار عملکرد نیمه نخست با وجود تاخیر حدود یک‌‌ماهه نسبت به موعد قانونی مشاهده می‌شود. بر اساس عملکرد سه‌ماه نخست احتمالا رشد سودآوری در شرکت‌های پالایشی مشاهده می‌شود اما درخصوص مقدار آن نمی‌توان اظهار نظر کاملا دقیقی داشت.

در این شرایط انتظار انعکاس عوامل بنیادی در رشد سودآوری نمادهای پالایشی مانند رشد نرخ ارز مبادله‌ای وجود دارد. علاوه بر این موارد دیگری مانند رشد قیمت نفت و همچنین رشد شکاف قیمتی نفت و محصولات پالایشی پس از توفان هاروی عنوان می‌شود. ابهام در نمادهای پالایشی، عدم انتشار صورت‌های مالی نیمه نخست و برآورده نشدن انتظارات می‌تواند بر قیمت این نمادها فشار وارد کند. باید گفت از نظر زمانی نباید انتظار انعکاس احتمالی عوامل مزبور را در عملکرد نیمه نخست داشت.

رشد شکاف قیمتی در هفته‌های پایانی شهریور، بخش عمده‌ای از رشد نرخ ارز مبادله‌‌ای و نفت نیز در پاییز رخ داد، بر این اساس انتظار انعکاس آن در عملکرد نیمه نخست سال چندان صحیح نیست.گرچه نمی‌توان هیچ‌گونه اظهار نظر دقیقی درخصوص نمادهای پالایشی داشت اما ریسک‌های موجود احتمال افزایش فشار فروش را ایجاد خواهد کرد و از آنجا که این نمادها در هفته‌های نه‌چندان دور در صف اول حمایت از شاخص بودند، این موضوع می‌تواند نگران‌کننده باشد.

تزلزل فلزات در بازار جهانی

افت قیمت فلزات در روزهای اخیر باعث شد بار دیگر نگرانی از آینده قیمتی فلزات در میان فعالان بازار سهام مطرح شود. آمار اقتصادی ضعیف از اقتصاد چین به‌عنوان عامل نگران‌کننده بر قیمت فلزات در بازار جهانی فشار وارد کرد. این موضوع بار دیگر تاکید کرد که همچنان نگرانی از روند آتی اقتصاد چین به‌عنوان بزرگترین مصرف‌کننده کالا در جهان وجود دارد و نوسانات آتی قیمتی فلزات و دیگر کالاها به‌طور قابل‌توجهی به وضعیت اقتصادی چین وابسته است.

درخصوص روند آتی اقتصاد چین همان‌طور که نظرات در بازار جهانی در سال‌های اخیر بسیار متناقض بوده است، نمی‌توان اظهار نظر دقیقی داشت. احتمال تزلزل اقتصاد چین موضوعی نیست که به شرایط کنونی محدود شود و در سال‌های اخیر بارها توجه به این موضوع مطرح می‌شود. ریزش شدید قیمت فلزات در بازار جهانی می‌تواند اثر منفی خود را در کاهش سودآوری شرکت‌های فلزی در بازار سهام کشورمان داشته باشد در نتیجه این موضوع در قیمت سهام این شرکت‌ها نیز منعکس خواهد شد.

گرچه افت‌های اخیر بار دیگر علامت هشدار برای توجه به داده‌های اقتصادی چین را به صدا درآورد اما همچنان احتمال افت شدید قیمتی در بازار جهانی اندک عنوان می‌شود. اصلاح قیمتی شدید فلزات از میانه تابستان که قیمت فلزات در مسیر تند صعود قرار گرفتند مورد انتظار کارشناسان است اما به نظر می‌رسد حتی با آغاز اصلاح قیمتی مداوم در بازار فلزات، روند افت در کف‌های قیمتی بالاتری نسبت به گذشته متوقف خواهد شد.

مواردی مانند سیگنال‌های فشار بر قیمت فلزات از سوی چین وکاهش تقاضا در فصل سرد سال احتمالا بر قیمت فلزات فشار وارد خواهد کرد اما شدت اثر این عوامل چندان مشخص نیست. سطوح قیمتی کنونی در بازار فلزات از نظر بسیاری از تحلیل‌گران وضعیت مناسبی را برای شرکت‌های مرتبط در بورس تهران ایجاد خواهد کرد. در این شرایط باید در انتظار روند کوتاه‌مدت قیمت فلزات در ماه‌های آینده بود. نوسانات قیمتی فلزات در سطوح کنونی می‌تواند فضا را برای تداوم رشد سودآوری این شرکت‌ها به وجود آورد. این موضوع برای شرکت‌های پتروشیمی نیز قابل رصد است. برای این شرکت‌ها نیز باید به روند آتی قیمت محصولات پتروشیمی مانند اوره و متانول توجه کرد.

چشم بورس به نوسانات نرخ دلار

نرخ دلار در دو بازار مبادله‌ای و آزاد روند صعودی را در پیش گرفت. رشد نرخ دلار در بازار آزاد اثر مثبت قابل‌توجهی در سودآوری شرکت‌های کالایی بورس خواهد داشت. از سوی دیگر صعود نرخ مبادله‌ای به‌خصوص در برخی از صنایع مانند پالایشی‌ها که اثر مثبتی بر سودآوری خواهند داشت، برای دیگر صنایع هزینه‌زا است. پس از رشدهای اخیر بار دیگر بازارساز به دنبال کنترل نوسانات شدید نرخ ارز برآمد و از میانه هفته گذشته دلار مسیر اصلاحی را در پیش گرفت.

در این شرایط صعود ممتد نرخ ارز مبادله‌ای نیز متوقف شد. احتمال توقف صعود نرخ ارز مبادله‌ای از سوی نهاد ناظر ارزی به منظور کنترل نوسانات نرخ ارز در بازار آزاد پیش‌بینی می‌شد. همان‌طور که سال گذشته تلاطم بازار ارز بانک مرکزی را مجبور به عقب‌نشینی از سیاست تک‌نرخی کردن ارز کرد، در شرایط کنونی نیز احتمال تاخیر دوباره در تحقق این مهم وجود دارد.

در این شرایط باید در انتظار تصمیم بانک مرکزی در ماه‌های آتی بود.در حالت منطقی به‌نظر می‌رسد نوسانات شدید نرخ دلار در ماه‌های آینده کنترل شود اما این موضوع در جهت تکرار سیاست سرکوب شدید نرخ دلار و جلوگیری از رشد منطقی این ارزنخواهد بود.در این شرایط باید در انتظار تصمیم‌گیری بانک مرکزی درخصوص ارز مبادله‌ای و همچنین رفتار بازارساز در بازار آزاد بود. در این شرایط یکی از مهم‌ترین عوامل احتمالا ریسک‌های سیاسی پیش‌رو خواهد بود.

بازگشت ریسک سیستماتیک به بورس تهران؟

تنش‌های سیاسی احتمالی همچنان بر اقتصاد کشورمان سایه افکنده است. در این‌خصوص مواردی مانند تصمیم‌گیری کنگره آمریکا و به دنبال تصمیم ترامپ درخصوص توافق‌نامه بین‌المللی برجام مطرح می‌شود. از سوی دیگر تنش‌های منطقه‌ای بین کشورمان و عربستان بالا گرفته است. عربستان در حالی‌که انتظار برای تغییرات در بالاترین مقامات حاکم (پادشاهی) را می‌کشد، در هفته‌های اخیر با اظهار‌نظرهای تند خود در قبال ایران فضای منطقه را متشنج ساخته است.

این موضوع اثر خود را در بازار نفت منعکس کرده است. در حالی‌که احتمال وقوع تقابل مستقیم از نظر کارشناسان اندک بیان می‌شود اما همچنان این نگرانی برای اقتصاد کشورمان وجود دارد.ریسک‌های سیاسی می‌تواند معاملات بورس تهران را تحت تاثیر قرار دهد. برخی از گروه‌ها در این میان اثرپذیری بیشتری از هراس سیاسی می‌پذیرند اما این موضوع برای همه نمادهای بورسی مطرح است. علاوه بر این ریسک‌های سیاسی در اقتصاد کشور می‌تواند اثر خود را در افزایش تقاضای محافظه‌کارانه در بازار ارز نشان دهد. درخصوص ریسک‌های سیاسی نیز احتمال تداوم درگیری‌های لفظی طرف‌های عربی وجود دارد اما همچنان باید در انتظار واکنش طرفین در هفته‌های آینده بود. برجام نیز با حمایت قدرتمند سایر طرف‌های درگیر به غیر از آمریکا همراه است. اما همچنان هراس از رفتار آتی رئیس‌جمهوری آمریکا که چندان بر مدار منطق استوار نیست، وجود دارد.

آینده کوتاه‌مدت بورس

با توجه به مواردی که در بالا اشاره شد، به‌نظر می‌رسد حالت منطقی روند کم‌نوسان سهام در هفته‌های آتی است. گرچه سیگنال‌های بنیادی می‌تواند در برخی از نمادها خود را نشان دهد اما در بسیاری از گروه‌ها شاید ریسک‌های موجود دلیلی باشد برای تامل بیشتر سرمایه‌گذاران و انتظار برای گذر زمان. در شرایط کنونی پتانسیل بالقوه برای فتح سقف تاریخی وجود دارد اما رشد پایدار و کم‌ریسک بورس نیازمند رصد متغیرها در کوتاه‌مدت است. گرچه اظهار‌نظرهای مختلفی درخصوص روند آتی قیمت نفت در بازار جهانی، نرخ دلار، آمارهای اقتصادی چین و نوسانات قیمتی کالاها و همچنین ریسک‌های سیاسی مطرح می‌شود اما به‌نظر می‌رسد هیچ‌یک از این موارد با قطعیت کامل همراه نیست و تنها گذر زمان است که می‌تواند چشم‌انداز آینده را روشن‌تر سازد. تداوم ثبات شرایط کنونی در ماه‌های آینده می‌تواند پتانسیل رشدهای قابل‌توجه را در آینده سهام ایجاد کند.