پایان رؤیای "بانوی آهنین"

اردشیر زارعی‌قنواتی | مذاکرات احزاب سیاسی در آلمان که خواهان تشکیل دولت ائتلافی به رهبری «آنگلا مرکل»، صدراعظم کنونی، از حزب «دموکرات‌مسیحی» بودند، به شکست انجامید.

انتخابات پارلمانی آلمان در ٢٤ سپتامبر که با پیروزی شکننده حزب دموکرات‌مسیحی با کسب کمتر از ٣٣ درصد آرا و افول ٥، ٤١ درصدی این حزب نسبت به انتخابات دور پیش همراه بود؛ در شرایطی «آنگلا مرکل» را به سمت دولت ائتلافی کشاند که بلافاصله حزب «سوسیال‌دموکرات» به رهبری «مارتین شولتز» این‌بار به صراحت اعلان کرد که در دولت آینده با حزب دموکرات‌مسیحی وارد ائتلاف بزرگ نخواهد شد.

این سیاست سوسیال‌دموکرات‌ها با توجه به تجربه دولت ائتلافی کنونی که آنان را به دنباله‌روی از مرکل مجبور کرد و در این انتخابات به‌شدت از سوی رأی‌دهندگان و حتی بدنه سنتی خود با افت آرای ٧، ٢٥ درصدی و کسب حدود ٢١ درصد تنبیه شدند، تصمیم توجیه‌پذیری در حوزه منطق سیاسی بود.

خروج سوسیال‌دموکرات‌ها از دور بازی برای تشکیل دولت ائتلافی، مرکل را به سمت دو حزب «دموکرات‌های آزاد» و حزب «سبزها» کشاند؛ در‌صورتی‌که از همان ابتدا نیز مشخص بود که این مذاکرات راه همواری را در مسیر خود نخواهد داشت.

دولت ائتلافی احتمالی با حزب دموکرات‌های آزاد با ١٠، ٥ درصد رأی و حزب سبز‌ها به حدود ٩ درصد آرا در این دوره از انتخابات، در‌صورتی‌که با حزب دموکرات‌مسیحی به توافق برسند، به اکثریت شکننده حدود ٥٢ درصد در پارلمان دست می‌یابند؛ اما از‌آنجا‌که اختلافات زیادی بین برنامه دموکرات‌های آزاد و سبز‌ها وجود دارد، از همان ابتدای شروع رایزنی‌ها پیش‌بینی می‌شد که مذاکرات بسیار دشواری پیش‌رو خواهد بود.

نتیجه مذاکرات یکشنبه‌شب که در آخرین روزهای مهلت تشکیل دولت در آلمان به شکست انجامید، نشان داد که این بار بانوی آهنین در زیر چکش و سندان این دو حزب تا حدودی له شده و جدا از اینکه باید امتیازات بزرگی به این احزاب بدهد؛ حتی در تناقض و اختلافات بین این دو حزب هم به‌نوعی گروگان خواهد بود.

بعد از اعلان شکست مذاکرات روز یکشنبه هر کدام از رهبران احزاب حاضر در این مذاکرات با مقصر دانستن دیگری مواضعی را در پیش گرفتند که آنان را بیش‌از‌پیش از هم دور می‌کند.

با کنارکشیدن دموکرات‌های آزاد از ادامه مذاکرات «کریستین لیندنر»، رهبر این حزب، خطاب به خبرنگاران گفت: «حزب او به این دلیل تصمیم گرفت از گفت‌وگو‌ها کناره گیری کند که مصالحه بیشتر را خلاف وعده‌ها و سیاست‌های انتخاباتی خود می‌دید؛ بنابراین بهتر است اساسا کشورداری نکرد تا اینکه این کار را به شکل غلطی انجام داد».

این در حالی بود که همتای او در حزب سبز‌ها «راینهارد بوتیکوفر» متقابلا حزب دموکرات‌های آزاد را متهم به ایجاد فضای هیجانی و عوام گرایی، به جای انجام وظیفه اداره دولت کرده است. آنچه از خروجی مذاکرات به بیرون درز کرده، نشان می‌دهد که حزب اصلی به رهبری خانم مرکل در مسیر این ائتلاف موسوم به «جامائیکا» با توجه به مباحث مورد اختلاف در مذاکرات حتی چنانچه دور دیگری از مذاکرات نیز برگزار شود کار آسانی برای توافق سه‌جانبه بین احزاب حاضر در پیش‌رو نخواهد داشت.

مباحث مهمی مانند استفاده از سوخت‌های فسیلی که حتی هرگونه تعیین مهلت زمانی برای حذف آن با مخالفت دموکرات‌های آزاد مواجهه می‌شد، دست صدراعظم کنونی را در کنفرانس اخیر «اقلیمی بن» برای ارائه یک تصمیم قاطع در تعیین مهلت زمانی برای پایان‌دادن به استفاده از سوخت‌های فسیلی بسته بود.

از طرف دیگر با توجه به اصرار حزب سبز‌ها مبنی بر اجازه برای ورود خانواده پناهندگان سوری به آلمان که با مخالفت قاطع حزب دموکرات‌های آزاد و حتی حزب دموکرات‌مسیحی خانم مرکل روبه‌رو شد، ناخرسندی این حزب را نیز به همراه داشت که مانع از توافق در مذاکرات روز یکشنبه شد.

این در حالی بود که حزب خواهر سوسیال‌مسیحی شاخه ایالت باواریای حزب دموکرات‌مسیحی، نه‌تن‌ها با این پیشنهاد سبز‌ها مخالفت کرده که حتی خواهان تعیین سقف و محدودیت در پذیرش مهاجران است.

آنگلا مرکل با ابراز نارضایتی از فرجام این مذاکرات گفته است به‌زودی با رئیس‌جمهوری درباره گام‌های بعدی برای تشکیل دولت ائتلافی دیدار خواهد کرد و از‌آنجا‌که فرانک والتراشتانمایر، رئیس‌جمهوری تشریفاتی آلمان از رهبران حزب رقیب سوسیال‌دموکرات است، از هم‌اکنون گمانه‌زنی‌هایی وجود دارد که صدراعظم می‌خواهد دوباره درخواست مشارکت این حزب برای تشکیل ائتلاف بزرگ را در دستور کار خود قرار دهد.

اما از‌آنجا‌که ائتلاف کنونی به‌شدت موقعیت حزب سوسیال‌دموکرات را مخدوش کرده و به پایگاه رأی آن آسیب رسانده، این کار هم به‌سادگی امکان‌پذیر نخواهد بود. دنباله‌روی سوسیال‌دموکرات‌ها در دولت ائتلافی کنونی نه‌تن‌ها برای آنان هیچ دستاوردی را به همراه نداشت که این حزب را به زاییده‌ای بی‌اراده در خدمت اهداف حزب رقیب و سیاست‌های خانم مرکل قرار داد.

به‌همین‌دلیل مرکل تنها زمانی می‌تواند سوسیال‌دموکرات‌ها را برای تشکیل دولت ائتلافی ترغیب کند که این بار امتیازات بزرگی را به آنان داده و به مفهوم واقعی کلمه به تقسیم قدرت تمکین کند. از طرف دیگر در صورت ازسرگیری مذاکرات سه‌جانبه فعلی برای تشکیل دولت ائتلافی حتی اگر راهی برای فائق‌آمدن بر اختلافات بین دموکرات‌های آزاد و سبز‌ها یافت شود، باز هم مرکل باید از سهم کیک خود و حزب دموکرات‌مسیحی کاسته و دیگر قید عنوان بانوی آهنین را بزند.

بحران سیاسی کنونی در آلمان با توجه به گرایش بخش درخور‌توجهی از رأی‌دهندگان به حزب راست افراطی «آلترناتیو برای آلمان» که در این دوره از انتخابات موفق به اخذ بیش از ١٢، ٥ درصد از آرا شد و بیشترین نیرو را از ریزش حزب مرکل جذب کرد، تهدیدی بالقوه و بالفعل است که همواره دولت به رهبری دموکرات‌مسیحی‌ها را تهدید می‌کند.

در چنین شرایطی اگر مذاکرات به توافق ختم نشود، تن‌ها راه برای مرکل رفتن به سوی تشکیل دولت اقلیت خواهد بود که با توجه به بحران سیاسی موجود در این کشور و موضوعات چالش‌برانگیز ملی به نظر نمی‌رسد گزینه مناسب یا قابل‌دوامی تلقی شود.

با توجه به همین شرایط و ترسیم فضای سیاسی در آلمان و از آنجا که نظرسنجی‌های جدید هم نشان می‌دهد که در صورت تجدید انتخابات پارلمانی تغییر قابل ملاحظه و معناداری در ترکیب آرای احزاب سیاسی این کشور رقم نخواهد خورد، به نظر می‌رسد باید با دوره قدرقدرتی آلمان در هژمونی بر اتحادیه اروپا بعد از ١٢ سال صدراعظمی بانوی آهنین وداع کرد.

این انتخابات پارلمانی نه‌تنها در عرصه داخلی دولت برلین را در هر تصویری که در آینده شکل بگیرد، تضعیف کرده که حتی از نقش منطقه‌ای و بین‌المللی آن هم به میزان زیادی خواهد کاست.