کتیبه‌های 1800 سالۀ روم باستان در دیوار یک خانۀ روستایی پیدا شدند
باستان‌شناسان ده سنگ کتیبه‌دار باستانی را در دیوار یک خانه روستایی کشف کردند؛ محتوای این کتیبه‌ها شامل فرمان‌ها و نامه‌هایی از امپراتور «کاراکالا» است.
فرادید| در رویدادی شگفت‌انگیز، روشن شد که خانه‌ای سنگی و ساده در جنوب‌غربی ترکیه، یکی از نادرترین آثار به‌جامانده از تاریخ روم را در خود جای داده است. پژوهشگران دریافتند بخشی از سنگ‌هایی که در دیوارۀ شالودۀ خانه قرار گرفته‌اند، دارای کتیبه‌هایی از یک نامه ۱۸۰۰ساله هستند که توسط امپراتور کاراکالا (۲۱۷–۱۸۶ میلادی) نوشته شده بود؛ نوشته‌هایی که دهه‌هاست در روستای یاریشلی نزدیک شهر باستانی «تاکینا» در معرض دید بوده‌اند اما کسی به آن‌ها توجهی نکرده بود.
به گزارش فرادید، این خانه که اکنون متروکه شده، در دهه ۱۹۵۰ توسط روستاییانی ساخته شد که بی‌آنکه بدانند، از سنگ‌های به‌جامانده از خرابه‌های شهر باستانی «تاکینا» استفاده کردند. این بلوک‌های باستانی با گاو و گاری به محل نقل شده و برای ساخت خانه به‌کار رفتند؛ کاری که آن زمان، پیش از آنکه ارزش باستان‌شناختی منطقه شناخته شود، کاملا رایج بود.
نامه‌ای از امپراتور در دل دیوارها
سال ۱۹۷۰، باستان‌شناسانی که در آن منطقه فعالیت می‌کردند، کشفی حیرت‌انگیز کردند: ده سنگ در دیوارهای خانه حاوی متون لاتین بودند که انگار بخشی از فرمان یا نامه امپراتوری صادرشده توسط کاراکالا بودند؛ یکی از قدرتمندترین و جنجالی‌ترین امپراتوران روم. متخصصان موزه بوردور این سنگ‌ها را ثبت کردند و تشخیص دادند آن‌ها قطعاتی از مکاتبه‌ای رسمی مربوط به اوایل قرن سوم میلادی هستند.
برای فرهاد آگِل، یکی از اهالی روستا و داماد سازنده خانه، این خبر حیرت‌انگیز بود: «به ما گفتند این سنگ‌ها مربوط به دوره روم هستند. بعدتر موزه تأیید کرد که اینها نامه‌هایی هستند که خود کاراکالا نوشته است. من هیچ‌وقت در جای دیگری چنین سنگ‌هایی ندیده بودم.»
پس از این کشف، موزه بوردور دستور رسمی حفاظت از سنگ‌ها را صادر کرد و آن‌ها را ثبت میراث فرهنگی دانست. همچنین نامه‌ای برای خانواده فرستاده شد که به آن‌ها دستور می‌داد پیش از انتقال و حفاظت علمی، سنگ‌ها را جابه‌جا نکنند یا تغییر ندهند. اگرچه ساختمان از آن زمان رو به ویرانی است، سنگ‌های کتیبه‌دار همچنان سالم باقی مانده‌اند و پلی پایدار میان روم باستان و آناتولیِ امروز هستند.
باستان‌شناسانی که سال ۱۹۷۰ در این منطقه فعالیت می‌کردند، این سنگ‌ها را بخشی از نامه‌ای متعلق به امپراتور رومی کاراکالا تشخیص دادند؛ کسی که بین سال‌های ۱۸۶ تا ۲۱۷ میلادی حکومت می‌کرد
شهر باستانی تاکینا؛ قلب پنهان پیزیدیای رومی
شهر باستانی «تاکینا» که نزدیک دریاچه سالدا قرار دارد، روزگاری سکونتگاهی شکوفا در دوران هلنیستی و روم بود. این شهر نقش مهمی در منطقه پیزیدیا داشت و به معابد، ساختمان‌های اداری و گورستان‌های خود شهرت داشت. یافته‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهند تاکینا در دوران حکومت رومیان رونق فراوان داشت و دارای کتیبه‌های عمومی، بناهای یادبود افتخاری و معابدی برای خدایان مختلف بود.
کارشناسان معتقدند سنگ‌های به‌کاررفته در خانه یاریشلی ممکن است وابسته به یکی از همین بناهای عمومی بوده‌اند، شاید یادبودی با فرمانی از کاراکالا. چنین کتیبه‌هایی همواره بر لوح‌های مرمرین حجاری و در فضاهای عمومی نصب می‌شدند تا پیام‌ها، تصمیم‌های حقوقی یا وقف‌نامه‌های امپراتور را نمایش دهند.
ده سنگِ کتیبه‌داری که در شالوده خانه به‌کار رفته بودند، به‌شکل رسمی ثبت و زیر نظارت اداره‌ی موزه‌ی بوردور قرار گرفتند
کاراکالا که بود؟
«کاراکالا» از سال ۱۹۸ میلادی تا زمان ترور در ۲۱۷ میلادی امپراتور روم بود. دوران حکومت او با جاه‌طلبی، خشونت و اصلاحات همراه بود. مهم‌ترین اقدام او صدور فرمان «قانون آنتونینیانا» بود که کمابیش تمام ساکنان آزادِ امپراتوری را شهروند رسمی روم اعلام کرد، تصمیمی سرنوشت‌ساز که ساختار اجتماعی و حقوقی روم را دگرگون کرد.
کاراکالا همچنین سازنده‌ای پرکار بود و دستور ساخت بناهای بزرگی همچون حمام‌های کاراکالا در رم (از بزرگ‌ترین و مجلل‌ترین حمام‌های همگانی تاریخ) را داد. با وجود این دستاوردها، نام او با خشونت و بی‌رحمی درآمیخته، از جمله قتل‌عام اسکندریه و قتل برادرش گِتا. با این حال، کشفِ نامه یاریشلی تصویری اداری‌تر از حکومت او ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد ارتباطات امپراتوری تا دورترین استان‌ها گسترش داشته است.
داستان خانه یاریشلی نمونه‌ای روشن از اینست که چگونه تاریخ می‌تواند در غیرمنتظره‌ترین مکان‌ها از دیدها پنهان بماند. دهه‌ها مردم روستا از کنار این کتیبه‌ها عبور می‌کردند بی‌آنکه از اهمیت جهانی آن‌ها باخبر باشند.
آگِل می‌گوید: «نوشته‌ها رو به بیرون و رو به جاده بودند. اول کسی فکر نمی‌کرد چیز مهمی باشند، فقط سنگ‌های قدیمی، اما بعدها کارشناسان به مفهوم واقعی آن پی بردند.»
امروزه این خانه که روزگاری مسکونی بوده، به یادبودی خاموش بدل شده، سنگ‌هایی که سخنان امپراتوری را حمل می‌کنند که نزدیک به دو هزار سال پیش حکومت می‌کرد.
موزه بوردور همچنان بر این محل نظارت می‌کند تا سنگ‌ها تا هنگام انتقال و مطالعه دقیق‌تر محافظت شوند. باستان‌شناسان امیدوارند در کاوش‌های آینده در تاکینا، کتیبه‌ها یا اشیاء دیگری مرتبط با حکومت کاراکالا کشف شوند و به روشن‌شدن شبکه‌های اداری و ارتباطی استان‌های رومی کمک کنند.
در حال حاضر، این خانه روستایی ساده خیلی اتفاقی به موزه‌ای بدل شده که نه‌تنها سخنان یک امپراتور، بلکه پیوند میان ترکیه امروز و گذشته رومی باستانی آن را نیز حفظ می‌کند.
مترجم: زهرا ذوالقدر
