وضع بهداشت در مناطق زلزله‌زده

از روزهای نخست پس از زلزله کرمانشاه، چند سرویس بهداشتی گوشه و کنار شهر بنا شد اما طول کشید تا کانکس‌های حمام هم به مناطق زلزله‌زده برسد. پیش از آن‌که کانکس‌های حمام در بلوار اصلی سرپل ذهاب جای بگیرد، بعضی از مردان در خیابان خود را می‌شستند. در روستاها کسانی که خانه‌شان سالم مانده بود، کنج حیاط پتویی آویزان می‌کردند و همان گوشه با آبی که گرم کرده بودند، خود را می‌شستند اما در سرپل ذهاب که خرابی و جمعیت بیشتر است، اهالی همه در انتظار بودند تا برای بهداشت هم کاری انجام شود. این میان کودکان که آسیب‌پذیرتر از گروه‌های دیگر هستند، بیش از دیگران به حمام نیاز دارند، به‌خصوص که کارشناسان مدام درباره بهداشت این مناطق هشدار می‌دهند و چو افتاده که احتمال بروز بیماری‌های واگیر هم کم نیست.

جمع‌آوری زباله‌ها و پسماند، انباشت آوارهای برداشت‌شده در مسیل زهکش‌های طبیعی، دفن دام‌های از دست‌رفته؛ این موضوعات در کنار نیاز به سرویس‌های بهداشتی و حمام اکنون از اصلی‌ترین مسائل بهداشتی مناطق زلزله‌زده، هشت روز پس از حادثه کرمانشاه است. از میان مناطق مختلفی که از زلزله آسیب دیده‌اند، سرپل ذهاب شهری ٤٠‌هزار نفری بود که بعد از زلزله جمعیتش دوبرابر شد؛ جمعیت دوبرابر یعنی نیاز دوبرابر به حمام و سرویس‌های بهداشتی.

این مسأله اگرچه روزهای اول پس از زمین‌لرزه، مردم آسیب‌دیده را آزار می‌داد اما حالا به ‌نظر می‌آید با تلاش گروه‌های مختلف، راه برای حل مشکل هموار شده است. شهرداری کرمانشاه و تهران و نهادهای وابسته به آن، جمعیت هلال‌احمر، وزارت بهداشت و نهادهای دیگر پیگیر رفع نیازهای بهداشتی مردم شده‌اند و حالا تعداد زیادی کانکس برای این موضوع به مناطق زلزله‌زده رسیده است.

پیش از این، درست سه‌روز بعد از زلزله ٧,٣ ریشتری مهیب، نیروهای کمک‌رسان در نبود سرویس‌های بهداشتی ناچار بودند از سرویس‌های خانه‌های فاقد سکنه در سرپل ذهاب استفاده کنند؛ خانه‌هایی که البته احتمال تخریب آنها با وجود پس از لرزه‌ها وجود داشت. این مسأله به‌خصوص بعد از راه‌افتادن بیمارستان صحرایی در محل بیمارستان تخریب‌شده شهدا بیشتر مشهود بود؛ چراکه حتی نیروهای اورژانسی و آمبولانس‌ و پزشکان هم امکانات سرویس بهداشتی بیمارستان تخریب‌شده را نداشتند.

در این شرایط گوشه‌ای از یک چشمه بهداشتی با اولیه‌ترین شرایط ایجاد شد که ورودی آن با پارچه‌ای پوشیده بود و همه کسانی که به این منطقه می‌آمدند، از همین یک سرویس استفاده می‌کردند؛ انبوه مردم، پزشکان، نیروهای اورژانسی، پرستاران، امدادگران و نبود آب باعث شده بود تعداد زیادی بطری خالی آب‌معدنی گوشه و کنار این محوطه بریزد و مشکل دیگری برای بهداشت آن ایجاد کند.

حالا اما اوضاع فرق کرده و شرایط کم‌کم رو به بهبود است؛ به‌خصوص که همین دو روز پیش ٤٠٠ کانکس به همین منظور به سرپل ذهاب فرستاده شد. كامران زنگيشه، مديرعامل شركت ساماندهي صنايع و مشاغل شهرداري تهران که نماينده تام‌الاختيار معاونت خدمات شهري در شهرهاي زلزله‌زده استان كرمانشاه است، آماری از سرویس‌های بهداشتی و حمام تجهیزشده می‌دهد: «در شهر ثلاث باباجانی ٨٠ چشمه سرويس بهداشتي ایجاد شده و قرار است این رقم به یکصد برسد. همین‌طور ٤٠ چشمه دوش از طرف شهرداری تهران تهیه شده و به منطقه رسیده است.

این میان به این دلیل که مسیر ازگله صعب‌العبور است، تنها ٢٠ چشمه سرويس بهداشتي برای آن تأمین شد.» او با گفتن این موارد شرایط سرپل ذهاب را توضیح می‌دهد: «در بحث جانمايي و راه‌اندازي سرويس‌هاي بهداشتي كه در سطح شهر نصب كرديم، با توجه به این‌که در ايام اربعين نزدیك‌ترين شهر به این منطقه قصرشيرين بود، همه امکانات را آن‌جا داشتیم.

بنابراین پس از زلزله همین امکانات را منتقل کردیم. در مجموع به سرپل ذهاب ١٦٠ چشمه سرويس بهداشتي فرستاده شد. همچنین ٧٠ دوش حمام هم درحال ارسال است که به‌عنوان نیازهای ضروری سریع‌تر انجام می‌شود.» در این شرایط در مناطقی که هنوز با نبود این امکانات دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ تعداد معدودی از مردم درحال ساخت دستشویی‌هایی هستند تا به‌خصوص زنان و کودکان بتوانند از آن استفاده کنند.

مشاهدات درباره امکانات بهداشتی پس از زلزله در سطح شهر نشان می‌دهد که راه‌اندازی حمام‌های سیار از یکشنبه گذشته آغاز شده است. همچنین آب خانه‌ها وصل شده و در این شرایط بعضی بی‌توجه به ترک‌های سقف و دیوارها، به خانه‌شان می‌روند و حمام می‌کنند. این میان در روستاها هم هرکس در گوشه‌ای از حیاط خانه خود- اگر سالم مانده باشد- با آبی که روی اجاق گرم کرده، حمام می‌کند. این میان در سرپل ذهاب که ویرانی کم نیست، همه منتظر اقدامی برای تأمین این نیاز بودند و حالا راه‌اندازی حمام‌ها و سرویس‌های بهداشتی درحال انجام است؛ به‌ویژه که خانه‌ها تخریب شده و اغلب مردم وسط خیابان‌اند و تا پس‌لرزه‌ای می‌آید، فریادزنان می‌گریزند.

از سوی دیگر، درحالی‌ که بحث بیماری‌های واگیر مطرح شده، موضوع حمام و سرویس‌های بهداشتی جدی‌تر از پیش شده است. به‌خصوص برای بچه‌ها که آسیب‌پذیر‌تر هستند و البته مادران هم از ترس سرمای خشن کرمانشاه، بچه‌ها را در خیابان حمام نمی‌‌کنند. اکنون درحالی‌ که سرویس‌های بهداشتی و حمام‌های منازل آسیب‌دیده و غیرقابل استفاده است و احتمال شیوع برخی بیماری‌ها در بین حادثه‌دیدگان اسکان‌یافته در چادرها وجود دارد، دو روز پیش معاون هماهنگ‌کننده نیروی زمینی سپاه گفت: «یگان‌های مهندسی نیروی زمینی سپاه ست‌های حمام و سرویس بهداشتی سیار را در همه روستاها مستقر خواهند کرد.»

علی‌اکبر پورجمشیدیان خبر داد که قرار است تمام روستاهای منطقه به ست‌های حمام و سرویس بهداشتی سیار مجهز شوند. حالا اولین محموله ست‌های حمام و سرویس بهداشتی سیار روز یکشنبه به منطقه رسید و یگان‌های مهندسی مستقر در نیروی زمینی سپاه با همراهی نیروهای شرکت آب و فاضلاب آنها را در روستاها نصب کردند.