شهر بی‌چنارها؟!

در گذشته تهران را به چنارهایش می‌شناختند. همان چنار‌ها که کثرتشان سبب شده بود پیترو دلاواله، نجیب‌زاده و سفرنامه‌نویس ایتالیایی در گزارش از تهران، اینجا را شهر چنار‌ها بنامد.

چنارهایی که بیشتر در شمال شهر آن روز جا خوش کرده بودند و در توسعه شهرسازی قاجار، قربانی ساخت‌وسازهای محله‌های عودلاجان و سنگلج شدند که امروزه جز تک‌وتوکی از آنها، مانند چنار نزار ٩٠٠ ساله امام‌زاده یحیی، در تهران اثری از آن‌ها باقی نمانده است.

بااین‌حال، امروزه چنارهای خیابان ولیعصر که اصلشان از روستای کن تهیه شد، همچنین چنار کهنسال یکه باغ کن که بلندترین و قطورترین چنار موجود تهران است، به همراه چنارهای برافراشته و دوشاخه زیبای محله سرآسیاب کن و چنار کهنسال محله جماران و چنار زیبای خیابان ورکش یادآور همان چنارهای قدیم تهران یا همان شهر چنار‌ها هستند.

از چنار در شاهنامه هم چندباری یاد شده است، از درخت توت هم همچنین. اما درخت توت در تهران را به نمادی می‌شناسیم و در شاهنامه به نمادی دیگر. تهران درخت توت هم کم نداشت، مخصوصا روستاهای اطراف که امروز برای خود محله‌ای شده‌اند.

درخت توت سرای امیر بازار و درختان تنومند و کهنسال توت گذر محله قدیمی طرشت و باغ‌های توتش در کنار توت‌زارهای جنوب محله کن و... یادگار درختان توت قدیم تهران‌اند. توت در تهران مظهر وقف به شمار می‌آمد. توت‌های کنار جوی‌های آب وقف عابران بود.

درختان توت باغ مستوفی در ونک که امروز به دانشگاه الزهرا شناخته می‌شود، نیز وقف زائران تهرانی امام‌زاده داوود بود. همچنین درختان باغ توت خاله در فرحزاد که به پارک محله تبدیل شده است.

به این ترتیب بود که توت و درخت توت در تهران مظهر وقف بود؛ همان درخت که در شاهنامه مظهر داد و عدل و عدالت بود. درخت نارون هم در تهران و اطرافش کم پیدا نمی‌شد.

نارون بزرگ روستای وصفنارد دیروز و محله امروز منطقه ۱۷ و نارون‌های فراوان کنار امام‌زاده زید وصفنارد از آن جمله بودند. قدیمی‌های محله معتقدند شاید وصفنارد در گذشته وصف نارون بوده باشد. همان نارونی که تابوت قهرمان شاهنامه، رستم دستان را از او ساختند.

همان نارونی که مسجد ناروندی کوی کبابی‌های بازار تهران، نام خود را به یادگار از آن دارد. درختان دیروز تهران نیز مانند خیلی چیزهای قدیمی تهران ریشه در باورهای قدیمی تفکر ایرانی داشتند و همه چیز با امروز خیلی فرق می‌کرد.

درست مثل توسعه و معماری و خانه‌سازی‌های تهران که همه و همه از جای دیگر آمده‌اند؛ درست مثل درختان امروزش... درختان توت بی بر نروک مالزیایی پهن‌برگ بی‌اصل و ریشه ایرانی که بی‌هیچ نظم و قاعده‌ای در همه پیاده‌رو‌ها و خیابان‌های تهران کاشته شده و مگس‌های بال‌سفید کوچک شاید رهاورد این میهمان‌های سبز چند سال اخیر تهران بوده باشند...

یا درختان چناری که قرار است در آینده‌ای نه‌چندان دور نه از روستا و محله کن که از ایتالیا وارد شوند و جای درختان چنار بربادرفته خیابان ولیعصر تهران را بگیرند.

همان چنارهای یادگار تهران قدیم که دلاواله ایتالیایی شهر چنار‌ها لقبش داده بود و نمی‌دانست روزگاری کار چنان خواهد شد که چنارهای شهر چنار‌ها نه در همان جا که از ایتالیا و هم‌وطنان او تأمین خواهد شد؟! و این است فرق تهران دیروز با تهران امروز.