دست‌های خالی جانسون

همان پوشه قرمز، همان موهای بور شلخته و حتی همان کت‌وشلوار مشکی اتونکشیده و کراوات صورتی چرک بدون گیره؛ اینها نمای بوریس جانسون، وزیر امور خارجه انگلیس، در روز دوم اقامتش در تهران بود که با رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان انرژی اتمی ملاقات کرد.

توافقی به دست نیامد

یکی از اهداف اصلی این سفر دوروزه که از عمان شروع شد و به تهران رسید، تعیین‌تکلیف پرونده نازنین زاغری- رتکلیف، شهروند ایرانی- بریتانیایی، بود که ١٩ ماه است در ایران زندانی است، اما برمبنای اخبار رسمی‌اي که از ملاقات‌های این وزیر خارجه در تهران منتشر شده، توضیحی در مورد این پرونده قضائی مطرح نشده است. تنها سخنگوی وزارت امور خارجه انگلیس با انتشار بیانیه‌ای، مذاکرات جانسون با محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، درباره موارد کنسولی را شفاف و صریح دانست.

او در ادامه بیانیه خود آورده است: دو طرف در این دیدار به‌صراحت درباره موانع موجود در روابط دو کشور، از جمله نگرانی‌های وزیر امور خارجه درباره موارد کنسولی مربوط به شهروندان دوتابعیتی گفت‌وگو کردند. بی‌بی‌سی به‌عنوان یک رسانه انگلیسی که اخبار مرتبط با سفر وزیر خارجه این کشور را به‌طور ویژه پوشش می‌داد، هم‌زمان با ترک تهران توسط جانسون نوشت: «بوریس جانسون، وزیر امور خارجه بریتانیا، در حالی به سفر دوروزه خود به ایران پایان داد و تهران را ترک کرد که در مورد سرنوشت نازنین زاغری رتکلیف، شهروند ایرانی-بریتانیایی که در ایران زندانی است توافقی به دست نیامد».

پرونده زاغری که کودک کوچکی هم دارد، در حالی مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته که گفته می‌شد برای ملاقات با خانواده‌اش به تهران سفر کرده‌ است، اما جانسون چندی پیش در نشستی در لندن درحالی‌که می‌خواست از بی‌گناهی زاغری سخن بگوید گفت که او در ایران به آموزش خبرنگاری مشغول بوده‌ است. این اظهارات او موضوع پرونده زاغری را پیچیده‌تر کرد و حتی موجب شد جانسون در تماس تلفنی با محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، از او اطمینان بگیرد که اظهاراتش موجب افزوده‌شدن مسئله‌ای به پرونده زاغری نمی‌شود.

ظریف در آن تماس گفته بود در عین تفکیک قوا در ایران، در راستای مسائل انسان‌دوستانه، نگرانی آنها را با مقامات قضائی در میان می‌گذارد، اما از رایزنی‌های احتمالی وزیر خارجه نیز خبری منتشر نشده است. درهمین‌حال در برخی رسانه‌ها خبرهایی مبنی‌بر این منتشر شده بود که هم‌زمان با حضور جانسون، دوباره برای زاغری دادگاه تشکیل شده که رئیس دادگاه انقلاب تهران این شایعه را تکذیب کرد.

«برخلاف آنچه رسانه‌های بیگانه اعلام کرده‌اند، هیچ دادگاهی امروز برای نازنین زاغری تشکیل نشده است».حالا موضوع نازنین زاغری برای بوریس جانسون که خود تا سال گذشته شهروندی دوتابعیتی (انگلیسی- آمریکایی) بود و به نظر می‌رسد با اظهاراتش پرونده او سنگین‌تر شده، یک موضوع حیثیتی شده است؛ موضوعی که تعیین‌تکلیفش می‌تواند حتی آینده سیاسی این روزنامه‌نگار و تاریخ‌نگار سابق بریتانیایی را تغییر دهد.

درحالی‌که جانسون پیش از تهران، توقف کوتاهی در عمان داشت، برخی گمانه‌زنی‌ها از جلب حمایت سلطان همیشه میانجی در مسئله زاغری حکایت دارد، اما رسانه‌های انگلیسی و عمانی، ملاقات او با سلطان قابوس را حول محور یمن و مسائل منطقه دانستند. پیش از این هم سلطان قابوس در جریان آزادی زندانیان انگلیسی و آمریکایی از ایران، میانجی‌گری کرده بود.

٤٥٠‌میلیون پوند وعده داده شده

بعد از موضوع نازنین زاغری، بدون‌شک تعدادی از صفحات آن پوشه قرمز که زیر بغل آقای وزیر جا خوش کرده، به تعیین‌تکلیف پرونده چهاردهه‌ای ایران و انگلیس در مورد پرداخت مطالبات ایران از محل خرید تانک چیفتن مربوط است. ٢٠ روزی گذشته از زمانی‌ که موضوع پرداخت مطالبه ٤٥٠‌ میلیون پوندي ایران از انگلیس مطرح شد. همان زمان رسانه‌های انگلیسی نوشتند که این پول در ازای آزادی نازنین زاغری پرداخت می‌شود، ولی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران این ارتباط را قویا تکذیب کرد.

حمید بعیدی‌نژاد، سفیر جمهوری اسلامی ایران در لندن، نیز گفت: پرداخت مطالبه ۴۵۰‌میلیون پوندی ایران از انگلیس در رابطه با پرونده معامله تسلیحاتی سال ۱۹۷۴ میلادی، ارتباطی با پرونده نازنین زاغری که به اتهامات امنیتی در ایران بازداشت شده یا سایر مسائل ندارد. سفیر ایران توضیح داده که «قراردادهایی که ایران با شرکت انگلیسی برای خرید تانک‌های چیفتن و تعدادی خودروی نظامی داشته در سال ١٩٧٤ و ١٩٧٦ امضا شده‌اند.

بعد از انقلاب اسلامی عمده قرارداد اجرا نشد و تعداد زیادی از تانک‌های چیفتن به ایران تحویل داده نشدند و اجرای آن قراردادها از سوی انگلیس نقض شد. به دنبال این مسئله، ایران ادعای حقوقی علیه شرکت انگلیسی اقامه کرد و بر اساس آن دیوان داوری لاهه...» سفیر چندین‌بار از رفت‌وبرگشت حقوقی این پرونده و کش‌وقوس‌هایش سخن گفت تا ثابت کند هم‌زمانی پرداخت این مطالبه با رسانه‌ای‌شدن پرونده زاغری ارتباط ندارد.

اگرچه به گفته سفیر، این مبلغ به‌زودی پرداخت می‌شود، اما تاکنون اطلاعی از چگونگی این پرداخت منتشر نشده است و به نظر می‌رسد آقای جانسون در تهران در مورد این موضوع هم مذاکراتی کرده باشد. در ویکی‌پدیا نوشته شده: «چیفتن نوعی تانک اصلی میدان نبرد بریتانیایی است که از سال ۱۹۶۵ وارد ارتش بریتانیا شد. چیفتن در زمان ورود خود قوی‌ترین توپ و مقاوم‌ترین زره را در بین تمامی تانک‌های دنیا در اختیار داشت، تا سال ۱۹۹۵ در ارتش بریتانیا فعال بود و هنوز نیز در نیروهای مسلح اردن و ایران از آن استفاده می‌شود».

بخشی از تانک‌های چیفتن تحویل‌داده‌شده به ایران، در جریان جنگ ایران و عراق نیز استفاده می‌شد؛ همچنین در جنگ خلیج فارس این تانک حضور داشته اما همان زمان به این تانک‌ها انتقاداتی مطرح بود و نسبت به تانک‌های روسی ضعیف‌تر محسوب می‌شدند. با این‌حال هنوز مشخص نیست مطالبه ٤٥٠‌میلیون‌پوندی ایران از انگلیس به چه صورت و در چه زمانی قرار است، پرداخت شود.

همه اینها در حالی است که انگلیس در حال طی کردن مراحل خروج از اتحادیه اروپاست؛ اقدامی که از یک‌سو می‌تواند خست انگلیسی را در پرداخت این‌گونه مطالبات بیشتر کند و از دیگر سو می‌تواند منجر به تغییر در سیاست خارجی این کشور ‌شود؛ تغییری که هنوز مشخص نیست این کشور را بیشتر به سمت آمریکا متمایل می‌کند یا اینکه نزدیک به اتحادیه اروپا نگاه می‌دارد؟

٢ ملاقات رسمی

بر مبنای اخبار رسمی از ملاقات جانسون و حسن روحانی، آنها درباره همکاری‌های دو کشور و انتفاع مردم ایران از برجام و ملتهب‌بودن اوضاع منطقه سخن گفتند. حسن روحانی در این دیدار گفت: باید تصمیم و اراده مبنی بر استفاده از فضای پس از برجام برای توسعه همه‌جانبه مناسبات و همکاری‌ها را در مقام عمل نشان داده و شاهد آثار آن باشیم.

روحانی با اشاره به لزوم گسترش روابط و همکاری‌های بانکی ایران و انگلستان در راستای اجرای برجام، خاطرنشان کرد: اجرا و حفظ برجام حائز اهمیت بوده و معتقدیم که همه و به‌ویژه ملت ایران، باید بتوانند از منافع برجام بهره‌برداری کنند. بوریس جانسون، وزیر امور خارجه انگلستان نیز در این دیدار با بیان اینکه امروز به‌واسطه برجام فرصت‌های خوبی برای توسعه روابط و همکاری‌های ایران و انگلستان فراهم شده است، گفت: مصمم به گسترش همه‌جانبه مناسبات تهران - لندن در بخش‌های مختلف هستیم. فرصت‌های تجاری و اقتصادی بسیار خوبی در ایران وجود دارد و علاقه‌مندیم شرکت‌های انگلیسی نیز بتوانند در پروژه‌های سرمایه‌گذاری ایران مشارکت کنند.

وزیر امور خارجه انگلستان در دیدار با رئیس سازمان انرژی اتمی نیز گفت: سیاست‌های رئیس‌جمهور آمریکا نیز در مقابل این توافق چندان زمینه‌ای برای اجرائی‌شدن ندارد. وزیر خارجه انگلیس ضمن اعلام حمایت کشورش از برجام، حفظ آن را با اهمیت خواند و به تلاشش در حمایت از برجام در سفر به آمریکا و در ملاقات با نمایندگان کنگره آمریکا اشاره و تأکید کرد فضای غالب در آمریکا نیز همچنان معطوف به حفظ برجام است.

او با بیان اینکه سیاست‌های رئیس‌جمهور آمریکا نیز در مقابل این توافق چندان زمینه‌ای برای اجرائی‌شدن ندارد. اضافه کرد: موانع بانکی به‌تدریج در حال رفع‌شدن است. جانسون روز اول اقامتش در تهران با محمدجواد ظریف، علی لاریجانی و علی شمخانی ملاقات کرد. او عصر گذشته تهران را به مقصد امارات متحده عربی ترک کرد.