ایمن سازی شهر یا پیش بینی وقوع زلزله؟

اطلاع رسانی عمومی رسانه ها در خصوص وقوع زلزله های اخیر در کشور با حواشی زیادی همراه بوده است، حواشی که همچنان نشان از برتری موضوع پیش بینی زلزله های بعدی بر راهکارهای حفاظتی و ایمنی دارد.

زمین لرزه های متعدد اخیر در برخی مناطق کشور که البته با یک فشردگی زمانی نیز همراه بوده اند، در کنار برخی ابهام ها درباره چرایی این رخدادها، به یکی از بحث های داغ محافل مردمی تبدیل شده است. پس از وقوع زلزله 5.2 ریشتری شامگاه چهارشنبه 29 آذرماه در تهران، بحث احتمال وقوع زلزله شدیدتر در پایتخت و یا ضرورت تخلیه شهر از جمله خبرهایی بود که در شبکه های مختلف اجتماعی پررنگ شد، وضعیتی که به گفته کارشناسان، اطلاع رسانی غیراصولی و هیجانی برخی از رسانه ها نیز بر گسترش هرچه بیشتر آن دامن زد.

شاید خبری منتسب به محمدحسین مقیمی استاندار تهران مبنی بر لزوم خروج شهروندان تهرانی از پایتخت و گسترش آن در فضای مجازی که البته سریعا و به شدت از سوی این مقام بلندپایه شهر تکذیب شد، تنها نمونه ای از خبرهایی باشد که البته دلهره و تشویش بسیاری را برای شهروندان ایجاد کرد.

این حجم از اخبار و شایعات به اندازه ای افزایش یافت که طبق گزارش ها، پلیس فتا پس از گشت زنی های سایبری خود 18 مدیر کانال های تلگرامی و صفحات اینستاگرام را که برای جذب هرچه بیشتر عضو و فالور اخبار نادرست و پیش بینی های غیرعلمی را بارگذاری کرده بودند، احضار و برای آنان پرونده قضایی تشکیل داد. اخیرا عبدالرضا رحمانی فضلی وزیرکشور نیز از مردم خواست که اخبار زلزله را تنها از رسانه های رسمی کشور دنبال کنند و به شایعات فضای کانال های تلگرامی که برای جذب مخاطب بیشتر، اخبار زرد منتشر می کنند توجه نکنند.

ضرورت آموزش مدیریت بحران در کنار اطلاع رسانی زلزله
دکتر محسن‌ غفوری‌ آشتیانی موسس پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله که از نحوه اطلاع رسانی درباره اخبار مربوط به زلزله گله مند است اظهار کرد: متاسفانه نحوه بیان و اطلاع رسانی رسانه ها در خصوص زلزله های اخیر بیشتر هیجانی، زرد و استرس زا بوده است.

وی افزود: به عنوان مثال رسانه های ما امروز به جای پرداختن بیشتر به بحث های آموزش ایمنی و چگونگی ایمن سازی در برابر زلزله، دائما در حال نشر حواشی و اخبار منفی از نبود امکانات مختلف از جمله چادر، کانکس و بخاری از مناطق زلزله زده هستند و این اقدام در سطح گسترده، بیش از آنکه رافع مشکل باشد، عملیات رسیدگی به مناطق زلزله زده را با اختلال در تصمیم گیری ها مواجه می کند.

مدیر انجمن مهندسی زلزله ایران در ادامه گفت: از شب های گذشته و بعد از زلزله تهران، نگاه به عملکرد بسیاری از رسانه ها شکل گیری هیجان های کاذب اطلاع رسانی را نشان می دهد و این عملکرد غیرتخصصی به هیچ وجه کمکی به کاهش بحران نخواهد کرد.
وی همچنین با تاکید بر اهمیت تداوم و پیوستگی اطلاع رسانی در زمینه مقابله با زلزله و یا سایر شرایط همچون آلودگی هوا گفت: نباید این آموزش ها مقطعی و تنها مختص زمان وقوع یک رویداد و حادثه باشد بلکه بایستی در رسانه های مختلف به صورت یک برنامه مشخص اطلاع رسانی آموزشی صورت گیرد.

استاد نمونه پژوهشگاه‌ بین‌المللی‌ زلزله‌شناسی‌ و مهندسی‌ زلزله افزود: به عنوان مثال روزنامه ها هر روز یک ستون در خصوص آموزش ایمنی در برابر زلزله یا آلودگی هوا بصورت پیوسته منتشر کنند، نه اینکه به محض وقوع یک اتفاق به ناگاه جامعه را درگیر سیلی از انواع و اقسام اطلاعات، اخبار و تحلیل ها کنند و پس از ان یکباره خاموش شوند.

علم همچنان از پیش بینی زلزله عاجز است
دکتر غفوری آشتیانی در ادامه با اشاره به انواع و اقسام خبرها در خصوص امکان وقوع زلزله در برخی مناطق کشور از جمله پایتخت گفت: اگر هنوز برخی افراد هشدارهای متخصصین را در خصوص زلزله خیز بودن کشورمان باور نکرده اند باید بپذیرند جای جای کشور ایران دارای پتانسیل زلزله است.

وی با تاکید بر این که علم از پیش بینی زلزله عاجز است، اظهار کرد: در واقع علم نمی تواند زمان زلزله بعدی و بزرگای آن را پیش بینی کند به عبارتی از بیان این که زلزله چه زمانی، با چه شدتی و کجا اتفاق می افتد، عاجز است.
مدیر انجمن مهندسی زلزله ایران با اشاره به انواع و اقسام ابزار پیشرفته برای حفظ ایمنی در برابر زلزله گفت: ما امروز در دنیای 2018 نبایستی نگران وقوع زلزله باشیم، چرا که برغم پیش بینی ناپذیر بودن زمان، مکان و شدت زلزله های احتمالی، علم می تواند بگوید چگونه ساختمان ها و شهرها را در برابر زلزله مقاوم سازی کنیم.

وی ادامه داد: شامگاه 29 آذرماه هنگام وقوع زلزله بسیاری از مردم پایتخت به نکات و تدابیر ایمنی در ساختمان ها آشنا بودند و این تدابیر را به کار گرفتند؛ گروهی نیز که به ایمنی ساختمان منازل خود اطمینان نداشتند، آنها را ترک کردند و به خیابان ها رفتند.

ایمنی سازی ساختمان ها باید به خواسته ملی تبدیل شود
این استاد نمونه پژوهشگاه‌ بین‌المللی‌ زلزله‌شناسی‌ و مهندسی‌ زلزله در ادامه یکی از دلائل بی توجهی جامعه کشورمان را به بحران های مختلف از جمله ترافیک، توسعه نابسامان ساختار شهری، زیست محیطی و همچنین زلزله و ساخت و سازهای ناایمن در کشور در مقایسه با سایر کشورها، ضعف فرهنگی در توجه به اصول حفاظت ایمنی عنوان دانست.

دکتر غفوری آشتیانی ادامه داد: در حال حاضر بسیاری از نگرانی های مردم ناشی از اطمینان نداشتن آنها به وضعیت ایمنی ساختمان های مسکونی و بناهای شهری است. وی اظهار کرد: تا زمانی که مردم مطالبه نکنند و ضرورت حفظ ایمنی سازه ها به یک فرهنگ و خواست ملی تبدیل نشود، از کسی کاری ساخته نیست.

مدیر انجمن مهندسی زلزله ایران همچنین ایمنی در برابر زلزله را از اصول اولیه حقوق شهروندی ذکر کرد و ادامه داد: هنگامی که مردم در این زمینه مطالبه گر باشند، رعایت مقررات ساختمان سازی یک الزام می شود. وی افزود: به واقع، برای برطرف شدن تمامی بحران های شهری، باید از مسوولان مربوطه بخواهیم که در اجرای طرح های شهری رد پای علم و دانش را پایه گذاری کند.

در شرایط آرامش، از جامعه علمی کشور بهره مند شویم
دکتر غفوری آشتیانی یکی از مشکلات را کم توجهی به جامعه علمی و پیاده سازی اصول علمی در فرایند تصمیم سازی بهینه از سوی مجلس، دولت و شهرداری ها دانست. وی با بیان این که توان جامعه علمی کشور عمدتا در شرایط بحرانی و وقایع طبیعی مورد توجه قرار می گیرد، تاکید کرد که لازم است در شرایط آرامش از قابلیت های جامعه علمی کشور بیشتر استفاده صحیح به عمل اید.

وی ادامه داد: هر کشوری که مانند ژاپن با اعتماد به جامعه مهندسی خود، ساخت و سازهای عمرانی را ایمن محور کرد، توانسته است سرمایه اش را در برابر زلزله حفظ کند. وی با طرح یک پرسش ادامه داد: ما چه مقدار به صورت سیستماتیک و علمی از تخصص های درون کشور برای رفع مشکلات استفاده می کنیم؟ بیشتر شعارگونه و غیرسیستماتیک با مسائل برخورد کرده ایم به طوری که به عنوان مثال ارتباط شهرداری ها به صورت ساختاری با متخصصان حوزه های مختلف شهری قطع است و تا هنگامی که این ارتباط برقرار نشود مسائل مرتفع نخواهد شد.

مدیر انجمن مهندسی زلزله ایران با تاکید بر این که ما به لحاظ علم و فناوری و همچنین قوانین لازم در کشور با هیچ گونه کمبودی مواجه نیستیم، اظهار کرد: متاسفانه این قوانین در عمل پیاده سازی نمی شوند؛ تا هنگامی که دانش موجود را پیاده نکنیم شاهد این نگرانی ها در هنگام بحران ها خواهیم بود.تنها راه این است که آنچه را می دانیم در عمل پیاده کنیم.

تهران دارای پتانسیل وقوع زلزله های بزرگ است
مدیر انجمن زلزله ایران در ادامه در خصوص این که آیا زلزله بزرگتری در انتظار تهران است، گفت: البته ما امیدواریم شاهد زلزله بزرگتر نباشیم اما منطقه پتانسیل آن را دارد. دکتر غفوری آشتیانی تاکید کرد: اینکه سوال می شود در آینده چه خواهد شد، واقعا کسی نمی تواند به روشنی پاسخ این سوال را بدهد.

وی همچنین در خصوص علت وقوع چندین زمین لرزه در مقیاس های مختلف ظرف دو ماه اخیر در مناطق مختلف کشور نیز گفت: این امر از یک سو، به دلیل موقعیت جغرافیایی کشورمان طبیعی است، اما از این جهت که زلزله ها پشت سر هم اتفاق می افتند یک مقدار عجیب است؛ هر چند واقعا نمی توان نتیجه گیری کرد که اتفاق خاصی در حال رخ دادن است چراکه مناطقی که زلزله در آنجا رخ داده است مناطق زلزله خیر کشور محسوب می شود و سابقه آن موجود است.