تحریف ممنوع!

مهرنوش گرکانی | خط قرمز و سانسور در همه جا وجود دارد، فقط هم مخصوص یک ارگان و یک شهر و کشور نیست. در همه جای دنیا همه رسانه‌ها ازجمله خبری و غیرخبری خط قرمزهایی دارند و با توجه به همان خط قرمزها، سانسورهایی هم در مورد برنامه‌ها و مطالب مختلف صورت می‌گیرد. اما در برخی اوقات هم حواشی برای رسانه‌ها درست می‌شود که خودشان نیز در تولید این حواشی یا شاید واقعیت‌ها بی‌تقصیر نیستند.

تقطیع مصاحبه‌ها و فیلم‌ها کاری است که در بسیاری از رسانه‌ها انجام می‌شود و صداوسیمای ملی کشورمان نیز در این زمینه ید طولایی داشته است. شاید تا ١٠‌سال پیش به علت آن‌که رسانه‌های مجازی هنوز قدرت نداشتند و همه‌گیر نشده بودند، هیچ‌کس از این همه تقطیعات و سانسورهایی که در صداوسیما انجام می‌شود، خبر نداشت، اما حالا شبکه‌های مجازی به دقیقه و ساعت نکشیده دست صداوسیما را رو می‌کنند و ساعت‌ها یکی از همین موارد میان مردم دست‌به‌دست می‌شود و بسیاری نظرات خود را مطرح می‌کنند.

چندین مورد از این مصاحبه‌ها که با مردم انجام و در صداوسیما به صورت مقطع پخش شده بود، اعتراض مردم و حتی فردی که مصاحبه کرده بود را درآورده است. حدود دو ماه پیش هم یکی از این مصاحبه‌ها که تقطیع شده بود، جنجال بزرگی در شبکه‌های مجازی به پا کرد و به آن‌جا کشیده شد که شخص مصاحبه‌کننده، مصاحبه‌ای از خودش را در فضای مجازی منتشر کرد و جزییات مصاحبه قبلی را توضیح داد.

این‌که رسانه‌ها و به‌خصوص رسانه ملی ما ید طولایی در سانسورکردن موارد مختلف که گاها بی‌مورد هم هستند، دارد، موضوع جدید و عجیبی نیست، اما گاهی این خط‌قرمزها و احتیاط‌هایی که در برنامه‌ها، فیلم‌ها یا مصاحبه‌ها به خرج می‌دهند باعث می‌شود حواشی بیشتری برای‌شان به وجود بیاید و حتی دست‌شان در برخی موارد رو شود که درواقع چهره خوبی در میان جامعه نخواهد داشت. نکته آن است که مردم انتظار دارند تا از رسانه ملی‌شان حقیقت را ببینند و بشنوند، حال آن‌که اگر از طریق شبکه‌های مجازی یا رسانه‌های دیگر متوجه شوند حقیقت چیز دیگری است، لطمه بزرگی به اعتماد مردم وارد می‌شود.

تقطیع در لغت معنای پاره‌پاره کردن و قطعه‌قطعه‌کردن می‌دهد. کلمه‌ای که می‌تواند در بسیاری موارد معنای واقعی کلمه را داشته باشد، اما اگر تحریف هم به تقطیع‌کردن اضافه شود شاید دیگر کار درستی نباشد. گاهی در رسانه‌ها هنگام تقطیع و تحریف‌کردن حرف از مصلحت انجام کار پیش می‌آید، اما این مصلحت می‌تواند باعث خراب‌ترشدن اوضاع شود. تحریف هم در لغت به معنی بگردانیدن سخن؛ تغییر هر چیز عموما و تغییر کتاب خصوصا است. راغب گفته: تحریف کلام آن است که آن را در گوشه‌ای از احتمال قرار دهی که بتوان به دو وجه حمل کرد.

پخش‌شدن فیلم‌های غیرقابل پخش
دیدن خیلی از تصاویر در شبکه‌های اجتماعی مانند تصاویر مصاحبه‌های پخش‌نشده از صداوسیما و به‌ویژه دیدن تصاویر تاریخی، نخستین پرسشی را که برای بسیاری مطرح می‌کند این است که چه‌ کسی این تصاویر را از داخل ایران به‌ دنیا مخابره کرده؛ فیلم‌ها و عکس‌هایی که هیچ‌گاه در تلویزیون خودمان نشان داده نشدند.

فیلم‌هایی از وقایع دوران اخیر، تصاویری مستند، مصاحبه‌هایی که با افراد مشهور یا مردم کوچه و بازار گرفته شده است و بسیاری موارد دیگر که صداوسیمای خودمان آنها را به تصویر نکشیده، اما در دهکده جهانی امروز از طرقی به‌ غیر از این رسانه قابل مشاهده‌اند.

نخستین نکته‌ای که به ذهن بسیاری خطور می‌کند این است که دسترسی به چنین آرشیو ناب و جذابی برای ادمین‌های صفحه‌های شبکه‌های مجازی یا رسانه‌ها و شبکه‌های خارجی از کجا صورت می‌گیرد؟ آیا واقعا همه این فیلم‌ها را یک نفر مثل مدیر فلان شبکه در انگلیس و آمریکا، زمانی که از کشور خارج می‌شده، با خود به آن طرف آب برده است؟ آن‌ هم تصاویری که برخی از آنها زیادی ناب و کمیاب و شاید هم محرمانه باشند؟ آیا می‌شود به همین سادگی به آرشیو رسانه ملی یک کشور دسترسی داشت و آن را به راحتی از مرزهای یک کشور خارج یا در کشور پخش کرد؟

انگار کسی این فیلم‌ها را از آرشیوهای صداوسیما ربوده و در رسانه‌ها منتشر کرده است. در کنار این‌که این سوال مطرح می‌شود که چه‌ کسی به این آرشیوها دسترسی داشته یا شاید هنوز هم دسترسی دارد؟ این سوال نیز مطرح است که چطور می‌توان با شخص یا اشخاصی که این فیلم‌ها و عکس‌ها را منتشر کرده‌اند از نظر قانونی برخورد کرد؟ آیا کارشان تخلف یا جرم است؟ چه مرجع یا مراجعی باید برای جلوگیری از این اقدامات دست به کار شوند؟