سایه‌روشن‌های سینما در سال۹۶

سینمای ایران در سال ۹۶ دو جایزه مهم و معتبر را در عرصه بین‌المللی تجربه کرد و توانست تراز سینمای ایرانی را در سطح استانداردهای جهانی حفظ کند. غیر از این دو، اتفاق مهم دیگری برای فیلم‌های سینمای ایران نیفتاد. وحید جلیلوند و نوید محمدزاده در جشنواره معتبر فیلم ونیز توانستند دو جایزه مهم برای سینمای ایران کسب کنند؛ اما غیر از این و مهم‌تر از آن اتفاق مهمی که در بازار سینمای ایران افتاد رکوردشکنی فیلم «نهنگ عنبر ۲» با فروش ۲۱ میلیارد تومانی بود تا نام این فیلم کمدی به‌عنوان پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران در همه دوران‌ها ثبت شود.

همچنین مجموع فروش کل فیلم‌های اکران شده در سال ۹۶ نیز در مقایسه با سال‌های گذشته رشد قابل توجهی داشت و رکورد ۱۶۰ میلیاردی سال گذشته را با افزایش حدودا ۱۰ میلیارد تومانی ارتقا داد؛ اما همه ماجرا این نبود. سینما در سالی که گذشت همچون دیگر سال‌ها یادآور صورتک‌های تئاتری بود. روزهای خوب داشت و روزهای بد. شیرین بود و تلخ بود و چه چیز جز این، دستاورد تقدیر و عمر است؟

تلخ و شیرین‌های سینما در ۹۶
هر سال بسیاری از رسانه‌ها در روزهای پایانی سال کارنامه سینما را بررسی می‌کنند. اتفاقاتش را مرور می‌کنند و رخدادهای ۳۶۵ روز از عمر این هنر را در ایران در کانون توجه قرار می‌دهند. در همین راستا خبرگزاری هنر آنلاین با مرور رخدادهای سینما در سال سپری شده نوشته است که این سال برای اهالی سینما با تلخی آغاز شد. چند روز پیش از فرارسیدن سال جدید، علی معلم منتقد و تهیه‌کننده سینما به شکلی غیرمنتظره از دنیا رفت و اهالی سینما را با یک شوک بزرگ راهی سال جدید کرد.

بعد از تعطیلات نوروز و در واپسین روزهای فروردین نیز عارف لرستانی بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون درگذشت. ابتدای دومین ماه از سال جدید همراه شد با از دست دادن یکی دیگر از پیشکسوتان سینما و تئاتر ایران، در چهارمین روز از اردیبهشت ماه نقی سیف جمالی بازیگر نیز از میان ما رخت بربست. در همین ماه، جشنواره جهانی فیلم فجر که سومین سال جدایی از بخش ملی را پشت سر می‌گذارد در میان استقبال سینماگران داخلی و خارجی برگزار شد.

در ادامه این روند تلخی، حمید آخوندی، تهیه‌کننده سینما اوایل خرداد ماه درحالی‌که آخرین فعالیت سینمایی‌اش «ماهورا» به کارگردانی حمید زرگرنژاد در حال تولید بود، براثر سکته قلبی درگذشت. اما در همین ماه و در بخش سینه‌فونداسیون جشنواره فیلم کن که به ریاست کریستیان مونجیو کارگردان رومانیایی، برگزار شد، «حیوان» به کارگردانی بهمن و بهرام ارک از ایران به عنوان برنده جایزه دوم شناخته شد.

درحالی‌که خردادماه تلخ و شیرین را پشت سر گذاشتیم، تیرماه همراه شد با برگزاری سی‌امین جشنواره فیلم کودک و نوجوان اصفهان که پس از دوری یکساله بار دیگر در اصفهان برگزارشد و فیلم «دزد و پری ۲» پروانه زرین جشنواره را از آن خود کرد. در ادامه درحالی‌که هنوز تلخی از دست دادن حمید آخوندی از کام سینمادوستان جدا نشده بود، حبیب الله کاسه ساز دیگر تهیه کننده سینما در اواخر تیرماه چشم از جهان فرو بست و بار دیگر اهالی سینما را در غم فرو برد. در چهاردهمین روز از این ماه سینماگران بار دیگر دور هم جمع شدند تا نخستین سالگرد عروج عباس کیارستمی کارگردان فقید را برگزار کنند.

رفع توقیف فیلم‌ها
نخستین سالگرد کیارستمی برای سینماگران با غمی بزرگ همراه بود، به این دلیل که نتیجه رای پرونده پزشکی او آن‌طور که باید پیش نرفت و با نوعی سهل‌انگاری پشت سر گذاشته شد که همین امر اعتراض بسیاری از سینماگران را به همراه داشت. در همین ماه صالحی امیری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی سابق کمیته‌ای برای بررسی ضرب‌الاجل فیلم‌های توقیفی تشکیل داد و در این راستا این کمیته موظف شد به پرونده فیلم‌‌های توقیف شده رسیدگی کند. پس از رسیدگی به این فیلم‌ها از میان 12 فیلم توقیف شده تنها 4 فیلم «پریناز»، «بلوک 9 خروجی دو»، «زادبوم» و «خانه دختر» رفع توقیف شدند و به نمایش درآمدند.

در مردادماه پرماجرا، سید عباس صالحی به مقام وزارت ارشاد رسید و تلاش کرد مسیر صالحی امیری در سینما را ادامه دهد.

در ادامه این مرداد پرماجرا با وجود آنکه علی معلم، بنیان‌گذار جشن حافظ چند ماه بود در کنارمان نبود، هفدهمین دوره‌ این جشن به همت آذر معماریان همسر علی معلم و پسرانش برگزار شد، جشنی که به یاد معلم و برای او برگزار شد و همکارانش در نبود او سنگ تمام گذاشتند و یادش را گرامی داشتند.

برگ برنده سینما در ۹۶
۱۸ شهریورماه یک روز خوب برای سینمای ایران بود. دریافت دو جایزه از هفتاد و چهارمین جشنواره فیلم ونیز برای سینمای ایران حال و هوای سینماگران را شاد کرد. در بخش افق‌های هفتاد وچهارمین دوره جشنواره فیلم ونیز، وحید جلیلوند برای فیلم «بدون تاریخ، بدون امضا» از ایران جایزه بهترین کارگردان را برد و نوید محمدزاده جایزه بهترین بازیگر مرد را دریافت کرد.

پس از آن شهریورماه و در جشن‌های سینمای ایران، در یازدهمین جشن منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران «فروشنده» اصغر فرهادی فیلم تحسین شده سال توانست بار دیگر جوایزی را از آن خود کند. سی و چهارمین جشنواره فیلم کوتاه تهران در آبان ماه برگزار شد و برگزیدگان آن معرفی شدند.

آذرماه نیز مصادف شد با برگزاری یازدهمین دوره جشنواره سینماحقیقت که امسال نیز در پردیس چارسو برگزار شد که با استقبال گسترده مخاطبان روبه‌رو شد.

حاشیه‌های فجر ۳۶
اما در دی ماه ۹۶ با اعلام فیلم‌های راه‌یافته به سی و ششمین جشنواره فیلم فجر حاشیه‌های این رویداد سینمایی قوت گرفت. امسال جشنواره فیلم فجر بخش‌های جنبی خود را از دست داد و تنها ۲۲ فیلم داستانی با هم به رقابت پرداختند.

در این میان سهم سینمای کوتاه و مستند ۴ فیلم شد و سینمای انیمیشن نیز یک فیلم را در این میان به همراه داشت و رقابت این فیلم‌ها با سایر آثار کار را برای سینماگران سخت کرد. همین امر نیز موجب شد بسیاری از فیلم‌سازان لب به اعتراض بگشایند. حذف بخش هنر و تجربه و نگاه نو از جمله مواردی بود که سینماگران به آن اعتراض داشتند.

سی و ششمین جشنواره فیلم فجر در حالی برگزار شد که امسال برای نخستین بار اهالی سینما از اصحاب رسانه جدا شدند و کاخ جشنواره از برج میلاد به پردیس ملت انتقال یافت و اصحاب رسانه در این پردیس سینمایی به دیدن آثار سینمایی پرداختند و از سوی دیگر اهالی سینما به باغ کتاب رفتند. از سوی دیگر فیلم‌هایی که در جشنواره سی و ششم به نمایش درآمدند نسبت به آثاری که رای نیاوردند و از لیست بیرون ماندند چندان چنگی به دل نزدند و همین عامل حواشی را در پی داشت؛ اما عمده حواشی این جشنواره در شب اختتامیه و توسط ابراهیم حاتمی‌کیا رقم خورد.

حاتمی‌کیا که امسال با فیلم «به وقت شام» در جشنواره حضور داشت و در همان شب اکران فیلم در پردیس ملت و در نهایت در جلسه نقد و بررسی حواشی را آغاز کرده بود، در مراسم اختتامیه نیز با صحبت‌‎های خود پس از کسب سیمرغ بهترین کارگردانی جنجال بزرگی به پا کرد.

آخرین ماه سال در حالی آغاز شد که چهار فیلم ایرانی «خوک» به کارگردانی مانی حقیقی، «درساژ» پویا بادکوبه، «هندی و هرمز» عباس امینی و «هجوم» شهرام مکری در شصت و هشتمین دوره جشنواره فیلم برلین حضور یافتند. هرچند در این دوره، فیلم مانی حقیقی در بخش مسابقه بین‌الملل موفق به دریافت جایزه نشد؛ اما صحبت‌های سیاسی لیلا حاتمی در نشست خبری فیلم حاشیه‌ساز شد.

از سوی دیگر «درساژ» که به‌عنوان یکی از دو نماینده ایران در بخش نسل حضور داشت، از سوی هیات داوران بین‌الملل تقدیر شد. این بخش ویژه فیلم‌هایی است که برای نوجوانان بالای ۱۴ سال هستند.

اسفندماه همچنین همراه شد با از دست دادن دو سینماگری که درگذشت آنها همه را در شوک فرو برد. همایون شهنواز کارگردان «دلیران تنگستان» براثر انفجار گاز در منزل مسکونی خود دچار سوختگی شد و پس از پشت سرگذاشتن چند روز سخت در بیمارستان دار فانی را وداع گفت. چند روزی از این اتفاق نگذشته بود که لوون هفتوان هنرمند ارمنی سینما، تئاتر و تلویزیون نیز در حین فیلم‌برداری تازه‌ترین اثر خود بر اثر سکته قلبی چشم از جهان فرو بست و شوکی دیگر را در روزهای پایانی سال برای اهالی سینما رقم زد.