نوروز در عراق از گذشته تا امروز

در کتاب 'سینوهه، پزشک فرعونی' به سابقه تاریخی جشن های نوروز در سرزمین بین النهرین اشاره شده که طی آن مردم بابل قدیم از اولین روز بهار به مدت 12 روز از خانه ها خود برای تفریح و شادی خارج می شدند و در روز سیزدهم به منازل خود برمی گشتند.

استاد زبان فارسی دانشگاه بغداد در گفت وگو با خبرنگار ایرنا در این باره می گوید که درباره ریشه جشن های نوروزی که آیا از ایران قدیم یا از تمدن های بین النهرین سرچشمه گرفته، بحث هایی وجود دارد اما آنچه مسلم است این جشن ها در تمدن های بین النهرین نیز وجود داشته است.

دکتر 'انور عباس' اضافه کرد که درباره اصالت جشن های نوروزی در تمدن های بین النهرین، اسناد تاریخی و باستانشناسی وجود دارد و علاوه بر آن در فلکلور و فرهنگ دینی نیز به این مناسبت ورود کرده است. وی اضافه کرد که روایتی از امیرمومنان علی (ع) در افواه عامه عراق وجود دارد که ایشان در فضل نوروز گفته اند که 'نوروزنا کل یوم' (هر روز ما نوروز است).

این روایتی است که علامه 'حر العاملی' در کتاب 'وسائل الشیعه' آن را ذکر کرده و کردهای عراق به آن افتخار می کنند زیرا آنها بودند که شیرینی را در روز نوروز به امیرمنان علی (ع) تقدیم کردند و ایشان این سخن زیبا را درباره نوروز بیان فرمودند.

در حوزه فلکلور نیز هنوز بسیاری از زنان و مردان در عراق بیاد دارند که مادرها و مادربزرگ هایشان به مناسبت اول بهار، سینی نوروزی در خانه پهن می کردند که در آن مقادیر شیرینی بود و شمع روشن می شد و بخور دم می کردند.

دکتر انور عباس می گوید که هنوز مادرش تا به امروز این سینی نوروزی را در خانه به مناسبت اول بهار قرار می دهد.
وی با اشاره به اینکه تا مدت ها نمی دانست چرا مادرش هرسال در اول بهار این کار را می کند افزود که این سینی را بعضی اوقات بر روی پشت بام خانه ها می گذاشتند.

در فرهنگ عامه ، یک باور وجود داشت که دختران باید از باران روزهای آخر زمستان که نزدیک به اعیاد نوروز است حذر کنند زیرا برای آنها بیماری و بدیمنی به دنبال دارد. به گفته انور عباس، عید نوروز در همه مناطق عراق به دلیل تنوع قومی در این کشور به یک صورت جشن گرفته نمی شود.

به گفته وی، کردهای شمال عراق، نوروز را با اسطوره کاوه آهنگر و پیروزی بر ضحاک گره زده و با شکوه برگزار می کنند و معمولا یک هفته شمال عراق تعطیل است. در بغداد و استان های دیاله و کوت و حتی بخشی از استان میسان که کردهای فیلی (کردهای شیعه) سکونت دارند نیز به این مناسبت اهتمام ویژه می دهند و در این روز، به دامن دشت و صحرا می روند.

از قدیم ایام در بغداد رسم بود که کردهای فیلی در پایتخت، اول نوروز را به سلمان پاک (25 کیلومتری جنوب بغداد) که در برگیرنده مرقد سلمان فارسی و اثر تاریخی تاق کسرا است، می رفتند.

شهروندان عرب و کردهای فیلی عراق همچنین در روز اول نوروز به زیارت امیرمومنان علی (ع) و سرکشی به قبور بستگان در 'وادی السلام' نجف اهتمام می ورزند.

سال گذشته که مناطق تالابی میسان و ذیقار، بار دیگر احیا شدند، مردم بسیاری از اهالی جنوب روز اول بهار را به گشت و گذار در مناطق دیدنی تالاب های جنوب سپری کردند.

بعد از اقبال گسترده مردم به سوی تالاب های جنوب عراق بود که سازمان یونسکو سال گذشته پذیرفت که مناطق تالابی جنوب عراق را به دلیل بازگشت حیات دوباره به آنها، در فهرست مناطق طبیعی جهان به ثبت برساند. از حیث رسمی نیز هرساله دولت عراق، به مناسبت روز اول نوروز، این روز را تعطیلی رسمی در سراسر عراق اعلام می کند و در شمال عراق معمولا جشن ها و تعطیلات از سه رو تا یک هفته به طول می انجامد.

دکتر انور عباس می گوید که سال هاست که روز اول بهار به نام روز درختکاری در عراق نامگذاری شده است و به همین مناسبت شهرداری ها در این ایام به کاشت درخت و آماده کردن فضاهای سبز شهرها مشغول می شوند.

ورود زائران ایرانی به عراق و سفره های نوروزی که زائران ایرانی هرساله در بین الحرمین در کربلای معلا و اطراف دیگر عتبات مقدسه عراق پهن می کنند، باعث نوعی تبادل فرهنگی در موضوع نوروز بین دو ملت ایران و عراق شده است.

انور عباس استاد زبان فارسی دانشگاه بغداد می گوید که بعد از سقوط رژیم صدام، هرسال اهتمام عمومی به جشن های نوروز بیشتر می شود و این جشن ها در حال احیای مجدد در این کشور است. بازار معروف 'شورجه' در مرکز بغداد روزهای نزدیک به نوروز آکنده از جمعیتی است که برخی سرگرم خرید ماهی قرمز یا خشکبار و شرینی و یا لباس های نو برای سال جدید هستند.

بسیاری از مردم عراق نیز به مناسبت تعطیلات عید نوروز ترجیح می دهند در این ایام در شمال عراق باشند تا در جشن های باشکوه نوروزی کردستان عراق شرکت کنند.

بسیاری از شرکت های گردشگری عراقی نیز این روزها سرگرم اعلان تورهای نوروزی خود هستند که اغلب شمال عراق و بعضا ترکیه و ایران را نیز در آن تبلیغ می کنند. درچند روز گذشته دراستان های مختلف شمال عراق از یک تا چند روز تعطیل به مناسبت عیدنوروز اعلام شده است.