جنگ زرگری برای نجات برندی که سوخت

پولاد امین | از همان روز که گفته شد در تولید سری پنجم سریال پایتخت موسسه ارزشی اوج به‌عنوان سرمایه‌گذار حضور خواهد داشت، خیلی‌ها انتظار می‌کشیدند ببینند سرانجام این همکاری چه خواهد شد و به کجا خواهد رسید.

به‌هرحال اوج به‌عنوان موسسه‌ای با تمایلات پررنگ ایدئولوژیک در سینما نشان داده بود که بیش و پیش از هر چیزی مایل و مشتاق است تا مهر مفهومی خود را بر آثاری که تولید می‌کند، بکوبد.

این قضیه اگرچه در سینما به واسطه انتخاب‌گر بودن تماشاگران چندان موجب مشکلی هم نشده بود، اما از جایی که تماشاگر تلویزیون انتخاب‌کننده نیست و بنابراین طیف بیشتری از تماشاگران تلویزیون در قبال رویکرد‌های آشکار تبلیغی- ایدئولوژیک واکنش می‌توانند نشان دهند، از همان ابتدا گمان می‌رفت این همکاری در تلویزیون بدون مشکل پیش نخواهد رفت.

تماشاگر سینما زمانی که انتخاب می‌کند مثلا فیلمی از ابراهیم حاتمی‌کیا را تماشا کند، انتخابش را کرده و در مقابل شعار‌های ریز و درشت فیلمساز و سرمایه‌گذار شاید شکایت و نارضایتی‌اش به مراتب کمتر از تماشاگری باشد که در شامگاه یک روز تعطیلی به امید گذراندن ساعتی خوش پای تماشای سریالی، چون پایتخت نشسته است که پیش از این با آن سریال اوقاتی خاطره‌انگیز را پشت سر گذارده. به همین خاطر هم بود که دعوا و درگیری میان عوامل اصلی سریال با اوجی‌ها اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسید.

آغاز انتقادات
پایتخت ٥ از همان نخستین روز‌های نمایش انتقادات فراوانی را موجب شد. کیفیت دراماتیک پایین فصل پنجم پایتخت اصلی‌ترین دلیل انتقادات بود. پایتخت که در سری‌های پیش با شخصیت‌های واقعی و شبیه تماشاگرانش دل‌ها را برده و مردم را پای تماشای داستان‌هایی نشانده بود که بیش و پیش از هر هدف دیگری در پی بازگویی درد‌های مردم با زبان و لحنی شیرین بود؛ در سری پنجم شخصیت‌هایش را در قالب توریست به گشت‌وگذار در ترکیه واداشته تا بتواند تصاویری خوش آب و رنگ به مخاطب ارایه دهد و در کنار آن نیز با تکرار شوخی‌های دم‌دستی قسمت‌های قبل خنده‌ای از تماشاگر بگیرد.

این‌ها باعث انتقاداتی بود که از همان نخستین قسمت‌ها شروع شد و هرچه گذشت به شمار این انتقادات افزوده شد؛ که روی بیشتر آن‌ها هم نه به عوامل سریال که به سرمایه‌گذاری بود که اولویتش را در رسیدن به موضوعات و مفاهیمی ایدئولوژیک بنا کرده بود.

جالب این است که این انتقادات را بیشتر رسانه‌های موسوم به اصولگرا کلید زدند. انتقاداتی که بیشتر خطابش به مواردی بود، چون تصویرسازی ضعیف نما‌هایی مانند بالن‌سواری که بنا بود نقطه اوج سریال را تشکیل دهد، افشای ارتباط خانوادگی شخصیت رحمت خروس‌باز با رئیس سازمان حامی تولید، مجازکردن آوازخوانی ابراهیم تاتلیس و روی آنتن فرستادن بی‌حجاب بازیگر زن جم که این‌ها در کنار هم به پاشنه آشیل‌هایی بدل شدند که موقعیت این مجموعه را کاملا متزلزل کرد، تا جایی که در آخرین روز‌های تعطیلات نوروز دوز انتقادات مخاطبان نسبت به پایتخت ۵ آن‌قدر بالا رفت که به گفته کافه سینما به جای افراد گمنامی که پیشتر از سانسور رقص یا نام خود در سریال گلایه می‌کردند، این شخص محسن تنابنده بود که دست به انتقاد از تلویزیون زد.

سرنوشت محتوم
وقتی انتقادات فزونی گرفت، پیش‌بینی می‌شد که عوامل سریال قرار است برای توجیه مسائل و مشکلات سریال مقصری بجویند و در این بین چه مقصری بهتر از سرمایه‌گذاری که سلایقش در تولید آثار شعاری آن را به سیبلی مناسب بدل کرده است.

به همین دلیل هم وقتی چند روز پیش خبر اعتراض بازیگران مجموعه پایتخت به سانسور این سریال منتشر شد، خیلی‌ها در فضای مجازی این اتفاق را جنگ زرگری خواندند و ازجمله سینماروزان نوشت: نمی‌دانیم اسمش را شگرد بگذاریم یا پلتیک یا دستورکار. اما این را می‌دانیم که در پیش گرفتن موضع انتقادی نسبت به سازمان متمول ارزشی اوج که بودجه تولید پایتخت ۵ را داده قابل پیش‌بینی‌ترین اتفاقی بود که از هسته مرکزی تولید این سریال سر زد.

هنرمندان علیه اوج
بالاخره حجم انبوه انتقادات صدای محسن تنابنده را درآورد. جالب این‌که او در بهترین زمان ممکن دست به این انتقاد زد تا از زهر انتقاداتی که بیشتر کیفیت سریال را هدف قرار گرفته بودند، کاسته و توپ را در زمین دیگری اندازد. در حقیقت این گفته چندان هم نادرست نیست که اگر سریال پایتخت ٥ کیفیتی نزدیک به قسمت‌های قبل داشت یا این‌که تا این حد مورد انتقاد واقع نشده بود، با سانسور‌هایی بسیار بسیار بیشتر از این هم محسن تنابنده علیه سازمان سرمایه‌گذارش نمی‌شورید.

اما این بازیگر و نویسنده که طراح اصلی مجموعه پایتخت شمرده می‌شود، بالاخره در آخرین شب تعطیلات نوروزی و در واکنش به انتقادات روزافزون از کیفیت سریال، با انتشار عبارت دوپهلوی «آقا میزتونو نمی‌گیرن لطفا سانسور نکنید» در حقیقت ممیزان را عامل کیفیت پایین سریال قلمداد کرد. این درحالی بود که به اذعان دیگر عوامل سریال حجم و اندازه ممیزی‌های اعمال‌شده روی پایتخت ٥ بسیار بسیار کمتر از همیشه و به‌خصوص در قیاس با چهار سری قبلی بوده و به‌عنوان مثال در سری پنجم عمده ممیزی روی فصل کابوس بعد از سقوط بالن اعمال شده است.

تنابنده تنها هنرمند پایتختی نبود که علیه اوج حرف زد. محسن تنابنده البته خطاب صحبتش را کلی و عمومی گرفته و از عبارت آقایان استفاده کرده بود. اما بعد از او همکار و بازیگر همراهش در این سریال، احمد مهرانفر، تیغ را علیه اوجی‌ها تیزتر کرد و آشکارا سازمان اوج را عامل سانسور سریال دانست: تیغ سانسور پخش صداوسیما کم بود؛ اوج هم اضافه شد!

دعوای زرگری؟!
نکته جالب در این بین این است که اغلب مخاطبان سریال به‌خصوص در فضای مجازی دعوای پیش‌آمده بین تنابنده و مهرانفر را با اوج جدی نگرفتند. خواننده‌ای در یک تحلیل خواندنی در اشاره به انتقادات تنابنده نوشت: این دعوایی که میان عوامل پایتخت و سازمان متمول حامی تولید درگرفته، دعوای محتومی است که با این هدف درگرفته که درنهایت به این نتیجه برسد که کیفیت پایین محصول به سانسور و ممیزی ربط دارد؛ تا کسی نپرسد پس نقش سرپرست نویسندگان سریال یعنی محسن تنابنده در تولید چنین متن ضعیفی چه بوده است؟ و نیز هیچ کسی این پرسش را طرح نکند که نقش سیروس مقدم کارگردان و همسرش الهام غفوری تهیه‌کننده در کیفیت تکنیکی پایین سریال به‌خصوص در نما‌های بالن‌سواری بر فراز دریا و سپس سقوط در دریا چه بوده است؟

این دعوای زرگری به این دلیل بود که از همه طرف مورد استقبال قرار گرفت. همان‌گونه که گفته شد عوامل اصلی سریال از طریق این اعتراض‌ها و انتقاد‌ها خواستند چنین وانمود کنند که آنان کارشان را به بهترین شکل ممکن انجام داده‌اند و مقصر اصلی تمام ایراد‌ها و کمبود‌های سری پنجم پایتخت موسسه اوج است که با ممیزی و سانسورهایش این ایرادات را باعث شده است.

از سوی دیگر اوجی‌ها هم که در مدت زمان نمایش این سریال با انتقاد رسانه‌های ارزشی در باب چرایی حضور بازیگر زن شبکه جم در سریال و روی آنتن فرستادن آوای ابراهیم تاتلیس مواجه شده بودند، حالا در این برهه که به بهانه ممیزی با انتقاد تنابنده و مهرانفر روبه‌رو شده‌اند، می‌توانند دوباره برای رسانه‌های خاص شیرین شوند؛ به این دلیل که به مسیر درست بازگشته و وظیفه خود را در قبال رسانه‌های همسو درست انجام داده‌اند! از این‌رو است که در یکی دو روز اخیر مخاطبان رسانه‌های مجازی از این دعوا، با عنوان «زن و شوهر دعوا کنند/ ابلهان باور کنند» یاد کرده‌اند.

ثروت سوخته
در این جنگ و دعوای زرگری؛ آنچه فراموش شده سریالی است که سال‌ها در اوج حرکت کرد و سال‌به‌سال طرفدارانش را راضی کرد؛ تا زمانی که به طمع دست‌و‌دل‌بازی سازمانی متمول، اما بی‌بهره از نگاه و نگرش هنرمندانه دست تطاول گشود به تمام آنچه داشت و با زحمت به دست آورده بود. آنچه فراموش شده بودجه هنگفتی است که صرف شده و تنها دستاوردی که به بار آورده است، زیر سوال رفتن و بی‌اعتبار شدن یکی از ارزشمندترین برند‌هایی است که رسانه ملی آن را در وضعیتی متزلزل قرار داده است.