فقر مذاکره و اعتماد در منطقه

محمد‌جوادظریف، وزیر امورخارجه در سخنانی در شورای روابط خارجی آمریکا با ارائه تحلیلی از اوضاع منطقه گفت: «باور داریم که در منطقه، از کمبود مذاکره رنج می‌بریم. ما باهم حرف نمی‌زنیم. خیلی در مورد همدیگر حرف می‌زنیم، خصوصا وقتی به اینجا (آمریکا) می‌آییم. اما با هم حرف نمی‌زنیم.» ظریف با اشاره به فقر اعتماد‌سازی در میان کشور‌های منطقه گفت: «اول کمبود مذاکره داریم و دوم کمبود اعتماد‌سازی. ما می‌توانیم در مورد روش‌های اعتماد با هم صحبت کنیم.»

وزیر خارجه ایران گفت: منطقه خاورمیانه نیازمند گفت‌وگو است، اما سعودی‌ها به آمریکا آمدند تا القا کنند ایران تهدید است. محمدجواد ظریف که در نیویورک به‌سر می‌برد، عصر دوشنبه با حضور در شورای روابط خارجی آمریکا با بیان اینکه بیشتر درگیری‌های منطقه به‌خاطر سراسیمگی یکی از همسایه‌های ماست که اخیرا تبدیل به یک وسواس شده است، گفت: منطقه ما به‌شدت به تغییر نیاز دارد و ایران و عربستان سعودی از فقر گفت‌وگو رنج می‌برند.

ظریف با اشاره به اینکه ما بحران‌های بسیاری در منطقه دیده‌ایم، افزود: «همگی شما جنگ عراق و کویت را اولین جنگ خلیج‌فارس می‌نامید، اما برای ما این جنگ دوم خلیج‌فارس بود.

برای اینکه ما هشت سال از جنگ اول رنج کشیدیم. بعد از آن کویت و عراق آزاد شد و صدام حسین از میان برداشته شد؛ و حالا امروز ما با این وضعیت که نتیجه همان جریان‌ها است مواجهیم.» او تاکید کرد: «ما باور داریم که این زنجیره باید شکسته شود و شروع جدید داشته باشیم. چگونه این کار را بکنیم؟ ما باور داریم که در منطقه ما از کمبود مذاکره رنج می‌بریم. ما باهم حرف نمی‌زنیم.

خیلی در مورد همدیگر حرف می‌زنیم، خصوصا وقتی به اینجا می‌آییم. اما با هم حرف نمی‌زنیم.» رئیس سیاست خارجی ایران افزود: «رهبران عربستان به اینجا می‌آیند و می‌خواهند به همه القا کنند که ما برای آن‌ها تهدیدیم. شما دیدید که سفری بسیار گران قیمت به آمریکا انجام شد و این پیام آن‌ها بود.»

بار‌ها درخواست مذاکره منطقه‌ای داده‌ایم
ظریف با بیان اینکه ما باید اول به کمبود مذاکره رسیدگی کنیم، گفت: «برای همین است که ما بار‌ها درخواست مذاکره منطقه‌ای داده‌ایم و این کاری بود که باید در دهه هشتاد انجام می‌دادیم.» او افزود: «ما درخواست انجمن گفت‌وگوی منطقه‌ای داشتیم و ما زمینه‌های سازمانی لازم برای چنین انجمنی که حتی سازمان ملل را به‌عنوان ناظر بپذیرد، داریم.»

وزیر خارجه ایران ادامه داد: «تفاوت‌های زیادی در اندازه و قدرت کشور‌ها در منطقه هست که همواره باعث سراسیمگی کشور‌ها می‌شود و این فقط برای ایران نیست، از قطر سوال کنید.» ظریف تاکید کرد: «ما باور داریم که چتر سازمان ملل می‌تواند به کشور‌های کوچک اطمینان دهد که توسط کشور‌های بزرگ‌تر خورده نخواهند شد. برای وارد شدن به این مذاکره منطقه‌ای این اقدام لازم است.»

فرآیند ویژه برای خلیج‌فارس
وزیر امورخارجه ایران در ادامه تاکید کرد: «ما به پارادایم دشمن‌سازی و پارادایم حذف کردن عادت کرده‌ایم. باید از این پارادایم فاصله بگیریم و به سمت ایجاد محیطی برویم که همگی را دعوت به حضور کند.» وزیر خارجه ایران ادامه داد: «در منطقه خلیج‌فارس هشت کشور هستند به علاوه ایران و عراق و احتمالا یمن. چطور این‌ها را وارد کنیم؟ ساده است. ما باید یکسری اصول را بپذیریم تا بتوانیم وارد این فرآیند شویم.

وقتی من صحبت می‌کنم ممکن است فکر کنید در مورد فرآیند هلسینکی صحبت می‌کنم، اما نه، من از یک فرآیند ویژه برای خلیج‌فارس صحبت می‌کنم.» ظریف اضافه کرد: «یکسری اصول را باید بپذیریم. اولین اصل احترام به حق حاکمیت و تمامیت ارضی است.» وزیر امورخارجه با تاکید بر اینکه باید یکسری اصول را پذیرفت، گفت: اولین اصل احترام به حق حاکمیت و تمامیت ارضی و ممنوعیت نقض مرز‌های بین‌المللی است.»

ظریف افزود: «در این منطقه هر کشوری ادعای ارضی در مورد بقیه دارد و احتمالا عربستان علیه همگی ادعای ارضی دارد؛ بنابراین ممنوعیت نقض مرز‌های بین‌المللی ممکن است ساده به نظر برسد، اما بسیار مهم است.» او با بیان اینکه عدم دخالت در امور داخلی کشور‌ها که همواره ما را به آن متهم می‌کنند، اهمیت بالایی دارد، گفت: «بسیاری موارد هست که ما می‌بینیم که آن‌ها در امور داخلی ما دخالت می‌کنند و ما هرگز تهدید نکردیم که جنگ را به‌خاک سعودی بکشانیم، اما ولیعهد سعودی رسما این تهدید را کرد.» وزیر امورخارجه ادامه داد: «اگر مردم فکر کنند که نگران صحبت هستیم نه، خیلی موارد برای صحبت داریم.

ما تنها تصمیم گرفتیم در زمان مذاکرات هسته‌ای این دغدغه‌ها را وارد نکنیم، اما اگر بخواهید بدانید، ما در مورد منطقه حرف زیاد داریم.» ظریف اضافه کرد: «تمامی این اصول چارچوبی را فراهم می‌کند که در فرآیند هلسینکی به آن اصول بلیتی می‌گفتند. اصولی ضروری که به شما بلیت ورود به مذاکرات را می‌دهد.»

روش‌های اعتمادسازی
او یادآور شد: «بعد از این ما باید با کمبود اعتماد کنار بیاییم. اول کمبود مذاکره داریم و دوم کمبود اعتمادسازی؛ بنابراین ما می‌توانیم در مورد روش‌های اعتمادسازی با هم صحبت کنیم.» ظریف تاکید کرد: روش‌های اعتمادسازی می‌تواند شامل ایجاد کارگروه‌های مشترک برای امنیت هسته‌ای شود. می‌دانید که، کشور‌های حاشیه سواحل خلیج‌فارس قرار است میزبان تعداد رو به رشدی از تاسیسات هسته‌ای شوند.

توافق در مورد امنیت هسته‌ای ممکن است درحال حاضر جدی نباشد، اما به زودی جدی خواهد شد. او تصریح کرد: مواردی از قبیل: توریسم، تبادلات فرهنگی، قدرت‌بخشی به زنان و دیگر موارد نیز می‌تواند در این مذاکرات جا پیدا کنند. ما در این فرآیند می‌توانیم با هم صحبت و تبادل تجربه کنیم و از بحران‌های حال حاضر و اینکه می‌آییم اینجا و به‌جای صحبت با هم با شما صحبت کنیم، فاصله بگیریم.»

برنده و بازنده نداریم
وزیر امورخارجه با بیان اینکه در این جنگ‌ها برنده و بازنده نداریم، گفت: «این را در مذاکرات هسته‌ای دیدیم. هیچ‌کس برنده نشد وقتی سعی می‌کردیم که از هم امتیاز بگیریم و ممکن است به‌زودی دوباره مجبور شویم به همان سمت برویم. زمانی که آمریکا نمی‌خواست حتی ما یک سانتریفیوژ داشته باشیم و ما از ٢ هزار سانتریفیوژ به سمت ٢٠ هزار سانتریفیوژ رفتیم. در این فرآیند آمریکا با تعداد بالای سانتریفیوژ‌ها مواجه شد و ما از رشد اقتصادی ۷ درصدی به منفی ۷ درصد رسیدیم. پس همگی باختیم.

در جنگ هیچ‌کس برنده نمی‌شود و همه می‌بازند.» ظریف یادآور شد: «فقط در قرون وسطی یکی می‌توانست برنده شود، اما در جنگ‌ها حالا همه می‌بازند و فقط سطوح این باخت‌ها متفاوت است. همگی در جنگ در عصر جهانی می‌بازند.» او گفت: «در فضایی که حتی احساسات جهانی شده‌اند شما نمی‌توانید به هزینه دیگران امنیت داشته باشید. این مفهوم مهمی است. دومین مورد این است که شما نمی‌توانید امنیت بخرید.

خرید میلیارد‌ها دلار اسلحه زیبا برای هیچ کس امنیت نمی‌آورد.» رئیس دستگاه دیپلماسی با اشاره به شرایط خاورمیانه افزود: «به منطقه نگاه کنید. برخی همسایه‌های ما به اینجا می‌آیند و سر خرید اسلحه با هم رقابت می‌کنند تا به ظن خود کمک و علیه همسایه دیگر حمایت جلب کنند. امنیت به تفاهم احتیاج دارد.»

هژمونی ایران و عربستان
وزیر امورخارجه ایران تاکید کرد: «از همه مهم‌تر، مدت‌هاست دوره هژمونی تمام شده است. من در مورد آمریکا صحبت نمی‌کنم. آمریکا تلاش کرد به این قدرت برسد، اما نتوانست. من در مورد منطقه خودمان صحبت می‌کنم.» ظریف با بیان اینکه نه ایران و نه عربستان نمی‌توانند قدرت هژمونیک بشوند و این یک حقیقت است، گفت: «به عبارت بهتر، ما باید یک منطقه قوی داشته باشیم نه اینکه قوی‌ترین در منطقه باشیم. برای قوی‌ترین بودن و خارج کردن دیگران از منطقه، منطقه را به بحران کشانده‌اند. زمان تغییر است.»

او تاکید کرد: «به شما می‌گویم که ایران برای این منظور آماده است، زیرا ایران به اندازه کافی قدرتمند، بزرگ و بالغ است که این حقیقت را تشخیص دهد و امیدوارم همسایه‌های ما هم این را بفهمند و امیدوارم دیگران نیز به همسایگان ما کمک کنند که ما منطقه را تغییر دهیم.» وزیر امورخارجه ایران تصریح کرد: اگر این تغییر اتفاق نیفتد، هر قدر هم که آمریکا به این کشور‌ها اسلحه بفروشد، هزینه‌های باخت برای آمریکا بسیار بیشتر از سود فروش این اسلحه‌ها به منطقه خواهد بود.

مبارزه مستمر ایران با افراط‌گرایی
وزیر امورخارجه ایران در ادامه این نشست با اشاره به پیوستگی سابقه تهران در مبارزه با افراط‌گرایی گفت: ما کمک کردیم، چون با تندرو‌هایی مبارزه می‌کنیم که از سوی متحدان آمریکا حمایت مالی و تغذیه ایدئولوژیکی می‌شوند. محمدجواد ظریف در این نشست و پس از ارائه سخنرانی به سوالات مطرح شده پاسخ داد. او حضور ایران در سوریه را به همان دلیلی اعلام کرد که به کمک عراقی‌ها و کرد‌ها کرده است و افزود: «ایران سابقه پیوسته‌ای از جنگ با افراط‌گرایی داشته و این چیزی است که شما اینجا نمی‌شنوید.»

وزیر امورخارجه ادامه داد: «شما نمی‌شنوید که ما زمانی که آقای بارزانی و مردم کرد توسط تندرو‌ها تهدید می‌شدند به کمک آن‌ها رفتیم. ما کمک کردیم نه برای اینکه شیعه بودند یا نبودند، شما باید از ما تشکر کنید که ما کمک کردیم دولت‌های دمشق، بغداد و اربیل سقوط نکنند، چون اگر ما نبودیم شما به جای یک گروه تروریستی دو کشور تروریستی داشتید.»

ظریف با بیان اینکه ما در جنگ عراق مورد حمله شیمیایی فردی قرار گرفتیم که از طرف آمریکا و آلمان حمایت می‌شد، یادآور شد: «اما حتی یک گزارش نیست که بگوید ایران حتی تلاشی برای مقابله شیمیایی کرد. ما در سوریه هستیم، چون می‌خواهیم از فتح یک دولت به‌دست تندرو‌ها جلوگیری کنیم.

ما به‌شدت با استفاده از سلاح شیمیایی مخالفیم.» او ادامه داد: «در سوریه ما برای رسیدن به اتحاد ملی تلاش‌ها کرده‌ایم. پنج‌سال پیش و زمانی که صد‌ها هزار کشته کمتر از امروز داشتیم پیشنهاد دادیم که دولت وفاق ملی شکل بگیرد و هیچ گروهی قدرت مطلق نداشته باشد.»

شوخی ظریف با کری
رئیس دستگاه دیپلماسی ایران با یادآوری اینکه با «کری» درباره این تلاش‌ها آن زمان صحبت و تلاش کردم که این یک‌جمله در بیانیه‌ها وارد شود که هیچ راه‌حل نظامی برای سوریه وجود ندارد، گفت: «آن زمان متحدان آمریکا گفتند که به امید خدا ما اسد را تا پایان ماه رمضان بر می‌اندازیم و من آنجا با وزیر امورخارجه وقت کشورتان شوخی کردم که منظور آن‌ها از خدا آمریکا است.»

ظریف افزود: «از آقای کری بپرسید. ما چقدر تلاش کردیم که به آتش‌بس برسیم. متحدان شما گفتند ما خواهیم جنگید و در سه‌هفته همه چیز را تمام می‌کنیم. بعد شما ما را متهم می‌کنید که جنگ ادامه دارد.» او تاکید کرد: «این‌ها برداشته‌اند تکه‌ای از یک خمپاره را آورده‌اند که ادعا می‌کنند برچسب علامت استاندارد ایران را دارد. برچسب استاندارد را روی پفک می‌زنند نه روی خمپاره! این چه ادعای بی‌اساسی است.»

مردم روش احمدی‌نژاد را دوست نداشتند
ظریف در پاسخ به سوال مجری درباره اظهارات اخیر «شیرین عبادی» که مدعی شده بود مردم ایران خواهان تغییر نظام هستند، گفت: «با کمال احترام، باید بگویم کسی ایشان را برای صحبت کردن از طرف مردم ایران، انتخاب نکرده است. هفتادوسه درصد مردم ایران پای صندوق‌های رای رفتند و به این رئیس‌جمهوری رای دادند. به نظر من این انتخابات عقاید مردم ایران را نشان می‌دهد. برای آن‌هایی که رای ندادند هم هیچ اتفاقی نیفتاد.

در زمان احمدی‌نژاد هم همین بود. بعد از او آن‌ها روش احمدی‌نژاد را دوست نداشتند و به شبیه او رای ندادند و به آقای روحانی رای دادند. حالا این شاید برای خانم عبادی یا هرکس دیگر یا حتی من مطلوب مطلق نباشد، اما نکته این است که مردم می‌توانند به صندوق رای بروند و در آنجا خشم یا ناامیدی خود از یک گروه را نشان دهند. در آمریکا هم هربار مردم از انتخاب‌های قبلی خود پشیمان می‌شوند به یکی دیگر رای می‌دهند.»

رویکرد دوگانه در قبال تظاهرات در آمریکا و ایران
ظریف در بخشی دیگر خطاب به حاضران گفت: شما تنها دموکراسی دنیا نیستید. زمانی که مردم اینجا تظاهرات می‌کنند شما به آن می‌گویید آزادی، زمانی‌که ما تظاهرات داریم به آن می‌گویید تغییر حکومت. در نیویورک پیش از این جنبش ۹۹ درصد و خشونت اتفاق افتاد، در فرانسه همین‌طور، اما هیچ‌کس توییت نکردکه این پایان رژیم فرانسه است. آقای ترامپ به عربستان رفت و خوشحال بود که کسی در عربستان علیه او تظاهرات نکرد. خب آن‌ها نمی‌توانند! اجازه ندارند.

آیا این بد است که می‌توانیم تظاهرات کنیم؟ چرا شما تا مردم به خیابان‌های ما می‌روند می‌گویید تغییر حکومت. ظریف افزود: شما چه تغییری در پی اعتراضات مردم داشتید؟ انتهای تظاهرات‌ها این شد که به آقای ترامپ رسیدید. فرآیند‌های سیاسی جنس خود را دارند و ما می‌فهمیم که مردم ایران انتظار بیشتری از ما داشتند. شاخص‌های اقتصادی ما رو‌به رشدند. اما هر سال ۲/ ۱ میلیون نفر وارد سن کار می‌شوند و ما فقط توانایی ایجاد نهصد هزار شغل در سال را داشته‌ایم. به مردم فشار می‌آید.

مردم می‌پرسند منفعت اقتصادی تعامل با جامعه جهانی چه بود؟
وزیر امورخارجه با بیان اینکه دلیل اعتراضات در ایران نارضایتی از اوضاع اقتصادی بوده، گفت: باوجود آمار‌های خوب اقتصادی، مردم ایران انتظار داشتند جامعه بین‌المللی عملکرد بهتری داشته و به تعهدات خود در برجام عمل کند. او افزود: «از زمانی که رئیس‌جمهور ترامپ وارد کاخ سفید شده، حتی یک مجوز «OFAC» (مجوز دفتر کنترل دارایی‌های خارجی برای تجارت با ایران) هم صادر نشده است.

در طول ۱۶ ماه؛ بنابراین ایالات متحده همین حالا هم ناقض برجام است.» ظریف ادامه داد: «و مردم می‌گویند «پس چه شد؟ وعده‌هایی که می‌گفت: تعامل با جامعه بین‌الملل منفعت اقتصادی به همراه می‌آورد، چه شد؟» و همین به خشم منجر می‌شود.»