هبوط در دنیای مجازی

محمد زینالی اُناری | دکتر شریعتی می‌گوید: «غربت وطنم بود و آفتاب پدرم» تا غربت انسان معاصر خود بیان کند و بازتابی از آنچه وضع روزمره انسان معاصر است را به تصویر بکشد. اما آیا ما همان یک‌بار را پرتاب شدیم؟ این پرتاب‌شدن به عالم درعصر حاضر چیست و چطور خود را نمایان می‌کند؟

واقعیت این است آنچه در زمان شریعتی انسان‌ها را فرا گرفته بود، شهر‌هایی عجیب و تازه‌ساز بود که خود را در آن پیدا می‌کردند. این تجربه گذشتگان ما درباره شهر‌هایی که در آن یک نوع حس غریبه بودن را تجربه می‌کردند، دقیقا همان حسی است که حالا ما و در این روزگار دیجیتالی در شهر‌های دیجیتال دوباره تکرار می‌کنیم.

هبوط یا پرتاب شدن به عالمی که برای ما تازگی دارد و مانند کویر نامفهوم و گسترده‌ای است که به اندازه ابزار‌ها و فضا‌هایی که ما در اختیار داریم، تنوع دارد. اما آنچه عمومیت پیدا می‌کند و برای همه اشتراک دارد، فضا‌هایی است که همه مردم آن را یک بار تجربه می‌کنند و در واقع عامیت بیشتری دارد و مورد استفاده همگانی‌تر قرار می‌گیرد.

مانند «وب» که آغازگر این تجربه بود. اما موبایل‌ها ما را وارد شهر‌های متنی کردند و حالا «تلگرام»، «فیس‌بوک»، «توییتر» و... این احساس تازگی، غریبگی، گسترده‌شدن و گم‌گشتگی را برای حدود چهل میلیون پروفایل می‌سازد. زمانی که ما ایرانی‌ها ٥٠ سال پیش به زندگی پر از آدم‌های غریبه شهری پرتاب شدیم، اقلا خودمان بودیم.

اما در شهر جدید دیجیتالی یا متنی امروز، وقتی پرتاب می‌شویم، از ما یک یا چند پروفایل تولید می‌شود که اغلب شکل گُل و ساختمان است تا پیکر واقعی خودمان. این‌بار، ما در زمان هبوط ضمن اینکه از غریبه‌ها می‌ترسیم، خودمان هم برای خودمان با «پروفایل‌تنی» نقش غریبه‌ای بازی می‌کنیم. دنیای متنی جدید، بسا ترسناک‌تر از شهر‌های ٥٠ سال پیش است.