جایزه‌ برای صندلی خالی پناهی!

هفتاد و یکمین دوره جشنواره فیلم کن با ثبت نام سینمای ایران در فهرست برگزیدگانش به پایان رسید و جعفر پناهی، کارگردان صاحب نام و غایب جشنواره، جایزه بخش فیلمنامه را به کلکسیون جایزه‌های متعددش اضافه کرد.

در کنار جعفر پناهی که با فیلم «سه‌رخ» در بخش رقابت اصلی کن حاضر بود، فیلم «همه می‌دانند» به کارگردانی اصغر فرهادی و ۱۹ کارگردان دیگر از ۱۲ کشور حضور داشتند. جایزه فیلمنامه جعفر پناهی به صورت مشترک به او و آلیس رورواچر به خاطر فیلمنامه «لازاروی خوشحال» تقدیم شد.

فیلمنامه فیلم پناهی قصه جالبی دارد. در این فیلم بهناز جعفری بازیگر مشهور با دیدن ویدئوی دختری شهرستانی آشفته می‌شود. خانواده دختر او را تحت فشار گذاشته‌اند تا تحصیلاتش را در دانشکده هنر تهران رها کند. بهناز صحنه فیلمبرداری خود را ترک می‌کند و سراغ جعفر پناهی فیلمساز می‌رود تا در حل مشکل دخترک او را راهنمایی کند.

آن دو با اتومبیل به سمت روستایی در شمال غرب کشور که زادگاه دختر است می‌روند و در آنجا محو مهمان‌نوازی مردمان بومی آن روستای کوهستانی می‌شوند اما به‌زودی درمی‌یابند سخاوت و مهمان‌نوازی این مردم به اندازه حرمت گذاشتن به سنت‌ها برایشان با اهمیت است. جعفر پناهی که ۵۸ سال دارد، کارش را در سینما به‌عنوان دستیار کارگردان فیلم‌های عباس کیارستمی آغاز کرد.

او جوایز معتبر و متعددی همچون دوربین طلایی جشنواره کن در ۱۹۹۵، پلنگ طلایی جشنواره لوکارنو در ۱۹۹۷، شیر طلایی جشنواره ونیز در ۲۰۰۰، خرس نقره و طلایی جشنواره برلین به ترتیب در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۵ و همچنین جوایز ویژه هیات‌های داوری در جشنواره‌ه‍‌ای معتبر سینمایی را در کارنامه‌اش دارد.

فیلم سه رخ نهمین فیلم این کارگردان ایرانی است. پناهی به‌دلیل محدودیت‌های قضایی که برای او در نظر گرفته شده است، نتوانست در جشنواره فیلم کن در فرانسه حضور داشته باشد. این دومین بار است که پس از شصت و چهارمین دوره جشنواره کن که در سال ۲۰۱۱ برگزار شد صندلی جعفر پناهی در این جشنواره خالی مانده است. در آن سال پناهی جایزه مربی طلایی را از جشنواره کن دریافت کرد.

همچنین او در سال ۲۰۰۳ نیز با «طلای سرخ» جایزه ویژه داوران بخش نوعی نگاه را گرفت و در ۲۰۱۱ جایزه کالسکه طلایی یا جایزه یک عمر دستاورد بخش دو هفته کارگردانان کن را از آن خود کرده بود.

سولماز پناهی دختر این کارگردان در پیامی که پس از دریافت جایزه خواند با تشکر از کمیته انتخاب جشنواره و پخش‌کنندگان فیلم گفت: «پدرم مایل است ستایش خود را از کارگردان بزرگ ایرانی عباس کیارستمی اعلام کند. پدرم امروز به ما گفت روزی که از کن با جایزه دوربین طلایی بازگشت عباس کیارستمی به استقبال او در فرودگاه تهران آمد، بسیار متاسفم که امروز دیگر در بین ما نیست و اگر بود هر دو در تهران به تماشای مراسم امشب نشسته بودیم.»

در کنار استقبال گسترده کاربران ایرانی شبکه‌های اجتماعی از جایزه جعفر پناهی در جشنواره فیلم کن، برخی از چهره‌های مطرح حوزه‌های مختلف نیز به این رخداد مهم سینمایی واکنش نشان دادند. اصغر فرهادی، پرویز پرستویی، بهرام رادان، حمید فرخ‌نژاد، رضا درمیشیان، مهراوه شریفی‌نیا، ماهایا پطروسیان و... از کسانی بودند که به پناهی تبریک گفتند. اما در این میان واکنش ابراهیم داروغه‌زاده، دبیر سی‌وششمین دوره جشنواره فیلم فجر جالب توجه بود.

او نوشت: «برنده جایزه بهترین فیلمنامه جشنواره کن شد، نه فیلمش سیاسی و ضد منافع ملی بود نه پیامش که توسط دخترش قرائت شد. اما به خاطر حکمی که حتی ابراهیم حاتمی‌کیا هم به اون معترض هست نتونست در مراسم حضور داشته باشه.»

دیگر برندگان کن

نخل طلا: فیلم «دزدان فروشگاه» به کارگردانی هیروکازو کورئیدا نخل طلای جشنواره کن را از آن خود کرد. هیروکازو کورئیدا، کارگردان، تهیه‌کننده، فیلمنامه‌نویس و ویراستار ۵۵ ساله اهل ژاپن است. فیلم او درباره دختری گمشده به نام یوری است که به جمع یک خانواده دزد در توکیو وارد می‌شود. این در حالی است که پلیس به دنبال یوری می‌گردد. «دزدان فروشگاه» هجدهمین فیلم کورئیدا و سیزدهمین فیلم بلند داستانی اوست.

این فیلمساز تا کنون پنج فیلم مستند را نیز کارگردانی کرده است. کورئیدا در سال ۲۰۱۳ نیز به خاطر فیلم «مثل پدر، مثل پسر» برنده جایزه ویژه هیات داوران کن شده بود. فیلم دیگر او به نام «پس از توفان» نیز در سال ۲۰۱۶ تحسین منتقدان جشنواره فیلم کن را برانگیخت. کورئیدا گفته که فیلم «دزدان فروشگاه» را با الهام از رکود اقتصادی ژاپن و فهم و پرسش‌های شخصی‌اش در مورد شکل گرفتن یک خانواده نوشته و ساخته است.

جایزه بزرگ: این جایزه به «کو کلاکس کلان سیاهپوست» به کارگردانی اسپایک لی فیلمساز آمریکایی رسید. فیلم جدید لی که بعد از چند دهه (از «تب جنگل» در ۱۹۹۱) به کن بازگشت، یکی از فیلم‌های تحسین‌شده بخش مسابقه بود و اولین نمایش جهانی آن در جشنواره با هشت دقیقه تشویق ایستاده تماشاگران همراه بود. اسپایک لی ۶۱ ساله بعد از دریافت جایزه با اشاره به اولین سفرش به کن با فیلم «She's Gotta Have It» گفت: من از ۱۹۸۶ به اینجا می‌آیم. کن همیشه عالی بوده است. از همه کسانی که در این فیلم چه مقابل دوربین و چه پشت دوربین سخت کار کردند، تشکر می‌کنم.

بهترین کارگردانی: پاول پاولیکوفسکی کارگردان بریتانیایی متولد ورشو برای فیلم سیاه و سفید «جنگ سرد» جایزه بهترین کارگردان را برد. کارگردان ۶۰ ساله در ۲۰۱۵ برای فیلم لهستانی سیاه و سفید «ایدا» که ماجراهای آن فیلم نیز در عصر کمونیستی اتفاق می‌افتد، برنده جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی‌زبان شد.

بهترین بازیگر مرد: جایزه این بخش به مارچلو فونته برای «مرد سگی» به کارگردانی ماتیو گارونه فیلمساز ایتالیایی رسید. فیلم جدید گارونه که از آن به‌عنوان «یک وسترن شهری» یاد شده است، برداشتی آزاد از جنایتی هولناک است که در دهه ۱۹۸۰ ایتالیا را تحت تاثیر قرار داد.

بهترین بازیگر زن: سامال یسلیامووا برای بازی در «آیکا» تازه‌ترین ساخته سرگئی دوورتسوی کارگردان قزاقستانی به‌عنوان برنده جایزه بهترین بازیگر زن معرفی شد. داستان فیلم درباره زنی به نام آیکا است که بچه‌اش تازه به دنیا آمده است، اما او توانایی بزرگ کردن یک بچه را ندارد. او بیکار است، بدهی دارد و حتی یک اتاق هم برای خود ندارد، اما هیچ راهی برای سرکوب تمایلات طبیعی‌اش نیست و...

جایزه هیات داوران: این جایزه به «کفرناحوم» تازه‌ترین ساخته نادین لبکی بازیگر، کارگردان و نویسنده لبنانی رسید. لبکی ۴۴ ساله یکی از سه کارگردان زن بود که امسال در کن شانس دریافت جایزه اصلی بخش مسابقه را داشتند. «کفرناحوم» در کن با استقبال فراوان روبه‌رو شد و تماشاگران در پایان فیلم آن را ۱۵ دقیقه ایستاده تشویق کردند.

دوربین طلایی: دوربین طلایی بهترین فیلم بلند اول به فیلم بلژیکی «دختر» به کارگردانی لوکاس هونت رسید.

نخل طلای بهترین فیلم کوتاه: این جایزه مهم نیز به فیلم استرالیایی «همه این مخلوقات» به کارگردانی چارلز ویلیامز اعطا شد. همچنین فیلم «مرز» (Border) به کارگردانی علی عباسی کارگردان متولد ایران و مقیم دانمارک جایزه بهترین فیلم بخش نوعی نگاه جشنواره فیلم کن را از آن خود کرد که به استعدادهای نو اختصاص دارد.

امسال برای اولین بار در تاریخ جشنواره فیلم کن، داوران بخش مسابقه با اعطای جایزه نخل طلای ویژه به فیلم «کتاب تصویر» به کارگردانی ژان-لوک گدار از فیلمساز کهنه‌کار فرانسوی تقدیر کردند. بلانشت از گدار به‌عنوان «یک هنرمند سینما که دائم سینما را تعریف و از نو تعریف می‌کند» یاد کرد.

تازه‌ترین ساخته گدار ۸۷ ساله یک کولاژ فشرده از کلیپ‌های آرشیوی، تصاویر خبری و فیلم‌های قدیمی است. صحنه‌هایی از «آرواره‌ها»، «سرگیجه» و خیلی فیلم‌های دیگر با تصاویر مستند اغلب تکان‌دهنده از خشونت، جنگ و اعدام در ملأ عام تلفیق شده است. «کتاب تصویر» با تلفیق واقعیت و خیال، دنیای معاصر غرب را کندوکاو می‌کند. فیلم برای دو سال در کشورهای مختلف منطقه فیلمبرداری شد.