حذف دلار از سامانه سنا

قیمت دلار روز گذشته در سامانه سنا اعلام نشد و یوآن چین جای آن را گرفت. حذف قیمت دلار از انتهای روز یکشنبه کلید خورد؛ تا ساعت ۵ بعدازظهر همان روز قیمت این ارز در سامانه یاد شده وجود داشت. اما در ساعات پایانی یکشنبه تعدادی از خبرگزاری‌ها و کانال‌های اطلاع‌رسانی معامله‌گران خبر دادند که این نرخ از سامانه یاد شده حذف شد.

روز دوشنبه هیچ نرخی از دلار در این سامانه وجود نداشت؛ حال آنکه روز یکشنبه میانگین قیمت دلار در این سامانه-ساعت ۵ بعدازظهر - ۹ هزار و ۱۸ تومان درج شده بود؛ قیمتی که بازار آزاد نزدیک به هزار و ۵۰۰ تومان از آن فاصله داشت. برخی حذف قیمت دلار از سامانه سنا را به فال نیک گرفتند، حال آنکه تعداد زیادی از کارشناسان باور دارند در شرایط فعلی، بازار بیش از هر زمانی نیاز به شفافیت اطلاعاتی دارد.

دسته‌ای که حذف قیمت دلار را اقدام مناسبی می‌دانستند بیشتر اذعان داشتند ایران درگیر یک جنگ اقتصادی است و دلار ابزاری است که در این جنگ به‌طور مستقیم از سوی دشمن مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این رو، به باور آن‌ها نباید قیمت دلار به‌طور رسمی برجسته شود؛ خصوصا آنکه حجم بیشتر عرضه و تقاضای بازار دوم با ارز‌های دیگر مانند یورو و درهم امارات است.

دسته مقابل، اما عنوان می‌کنند، قیمت دلار از آن جهت که فاصله معناداری با نرخ بازار داشت، نمی‌توانست مورد اعتماد فعالان و معامله‌گران قرار گیرد؛ بنابراین به جای حذف آن، بهتر بود قیمت‌گذاری دقیق‌تری در این سامانه صورت می‌گرفت تا کم‌کم بازارساز خود بتواند مرجع قیمت‌گذاری دقیقی برای ارجاع شود. آن‌ها باور دارند حذف نرخ، تنها پاک کردن صورت مساله است و گشایشی در بازار ایجاد نمی‌کند.

این دسته کارشناسان باور دارند، اینکه بازارساز بتواند با اعلام نرخ دقیق مرجع قیمت‌گذاری شود، از آن جهت اهمیت دارد که هم‌اکنون به جای توجه به نرخ‌های بازارساز، معامله‌گران خرید و فروش‌های شبانه در بازار را بیشتر به رسمیت می‌شناسند.

این در حالی است که بازارساز پس از راه‌اندازی بازار دوم می‌توانست با اطلاع‌رسانی برخط از معاملات این بازار و اعلام آن در کنار سامانه‌ای برای اعلام نرخ‌های بازار آزاد، اعتبار قیمت‌گذاری را به خود بازگرداند. البته در صورتی که نرخ‌های هر دو بازار در یک سامانه منتشر می‌شد و فاصله آن‌ها نیز چندان زیاد نبود، می‌توانست اثر مثبت‌تری بر انتظارات معامله‌گران و فعالان اقتصادی بگذارد.

در واقع کارشناسان باور دارند، اعلام دقیق قیمت‌ها پس از برداشتن ممنوعیت معاملات ارزی می‌توانست گامی رو به جلو برای شفافیت‌بخشی و ایجاد ثبات در بازار باشد؛ با این حال، از نظر معامله‌گران، بازارساز با حذف کلی قیمت دلار یک گام پا پس کشید و ترجیح داد قیمت این ارز را حداقل به‌طور موقت نادیده بگیرد. البته دسته دیگری باور دارند، بازارساز ممکن است برنامه جدیدتری برای دلار داشته باشد.

با این حال، وقتی به‌طور رسمی از سوی بازارساز اطلاعیه‌ای صادر نشده است، مسلما بازار نیز از آن اطلاعی نداشت و بر مبنای وضعیت که آشکارا می‌دید، رفتار می‌کرد.

انتقادات از نرخ‌های سنا
در مدت کوتاهی که سامانه سنا درج میانگین قیمت خرید و فروش صرافی‌ها را بار دیگر آغاز کرد، انتقادات متفاوتی به آن وارد شد. چند بار قیمت خرید از قیمت فروش در این سامانه پیشی گرفت؛ در برخی مواقع قیمت دلار از نرخ فروش یورو بیشتر درج شد و در اغلب اوقات قیمت ارز‌های این سامانه با بازار آزاد فاصله زیادی داشت.

به‌نظر می‌رسد از آنجا که در سامانه سنا معاملات حواله‌ای، نیمایی و نقدی گزارش می‌شود، اختلاف قیمت‌ها در این سه نوع معامله، زمینه‌ساز ایجاد فاصله معنادار در سامانه سنا شده و در نتیجه قیمت‌ها از نظر معامله‌گران بازار آزاد طبیعی به‌نظر نمی‌رسد.

به‌عنوان مثال، در سامانه نیما حجم زیادی از معاملات به یورو است و دلار حجم کمتری را به خود اختصاص داده؛ بنابراین با توجه به پایین بودن قیمت یوروی نیما نسبت به دلار بازار آزاد (نقدی) به‌طور غیرطبیعی میانگین نرخ فروش دلار در سامانه سنا بالاتر از ارز اروپایی بود.

قیمت یورو به‌طور طبیعی در بازار‌های جهانی بالاتر از دلار است؛ به‌عنوان مثال، روز گذشته نرخ فروش یورو در بازار‌های جهانی حدود ۱۴/ ۱دلار بود. در این میان، کمتر بودن ارزش یورو به ریال در مقایسه با دلار به ریال، شگفتگی مخاطبان را رقم می‌زند. در این بین اختلاف غیرطبیعی قیمت یوروی نیما با بازار نقدی، موجب نگرانی برخی کارشناسان شده است؛ چراکه می‌تواند سودجویی‌های آربیتراژی ایجاد کند. این کارشناسان باور دارند، بازارساز باید فاصله بین قیمت‌های نقدی و حواله‌ای را کاهش دهد تا رانت دیگری در بازار به وجود نیاید.

از سوی دیگر حجم بالای فروش حواله نسبت به معاملات نقدی، موجب شد، گاهی در سامانه سنا نرخ فروش کمتر از قیمت خرید باشد؛ چراکه خرید بیشتر در معاملات نقدی و با معاملات بازار آزاد صورت می‌گیرد، حال آنکه نرخ‌های حواله بیشتر بر مبنای معاملات نیمایی است.

روز گذشته، قیمت دلار و سکه نوسان چندانی را تجربه نکردند؛ ولی توانستند مرز‌های حمایتی را حفظ کنند. در سومین روز هفته، دلار در دامنه محدود ۱۰ هزار و ۴۰۰ تا ۱۰ هزار و ۴۵۰ تومان نوسان کرد؛ سکه تمام بهار آزادی نیز تا ساعت ۴ بعدازظهر در بازه ۳ میلیون و ۷۹۰ تا ۳ میلیون و ۸۴۰ هزار تومان تغییرات خود را ثبت کرد. به گفته فعالان، روز گذشته تقاضای چندانی در بازار ارز و سکه وجود نداشت، اما فروشنده‌ها نیز تمایل چندانی نداشتند که در بازار فعالیت کنند. این در حالی بود که در ساعات ابتدایی روز یکشنبه فروشندگان قدرت برتر بازار بودند.

روز دوشنبه تا ساعت ۵ بعدازظهر، قیمت دلار روی عدد ۱۰ هزار و ۴۵۰ تومان قرار گرفت؛ سکه نیز عدد ۳ میلیون و ۸۲۰ هزار تومان را در مقابل خود دید که به معنای رشد ۲۰ هزار تومانی نسبت به روز یکشنبه بود. این در حالی بود که سکه در ساعات ابتدایی روز یکشنبه حتی تا قیمت ۳ میلیون و ۶۶۰ هزار تومان نیز عقب‌نشینی کرد.

با این حال، نیمه کاهشی بازار پایدار باقی نماند و اعلام یک خبر فضای بازار‌ها را تغییر داد و خریداران را به معاملات بازگرداند. خبر تاثیرگذار کوتاه بود: «طرح عادی ممنوعیت واگذاری سکه بهار آزادی در مجلس اعلام وصول شد.» معامله‌گران با جوسازی پیرامون این طرح، این فضا را در بازار برجسته کردند که احتمال دارد سکه‌های پیش‌فروش سر موعد مقرر تحویل داده نشوند.

بازار روز دوشنبه دیگر بر این موج سوار نبود، ولی نگرانی از بابت آن موجب می‌شد که فروشندگان تمایل چندانی برای فروش نداشته باشند، امری که خود زمینه‌ساز حفظ کانال ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار تومانی در بازار شده بود. معامله‌گران فنی بازار اعتقاد داشتند، تا زمانی که قیمت سکه بالای ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان است، ریسک فروش بالاتر است. از نظر آنها، برای اینکه سکه وارد موج نزولی میان‌مدت شود، باید با اقتدار از سطح ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار تومانی فاصله بگیرد.

سکه در روز‌های آتی در صورتی که قیمت دلار نوسان زیادی را تجربه نکند، ممکن است به‌تدریج تحت‌تاثیر افزایش تحویل سکه‌های پیش فروش با موج کاهشی مواجه شود. دلار نیز در روز‌های اخیر بیشتر از متغیر‌های افزایشی تحت‌تاثیر نیرو‌های کاهشی قرار داشت؛ اما بازگشت جزئی تقاضای احتیاطی به بازار موجب شده است متغیر‌های دیگر فعلا کم‌اثرتر شوند.

در این شرایط، تعطیلی پیش‌روی بازار‌های همسایه در کنار روان‌تر شدن جریان عرضه در بازار هم نتوانستند مانع از آن شوند که دلار بار دیگر به سوی ۱۰ هزار و ۵۰۰ تومان حرکت کند. با وجود این آنچه مسلم است پس از آغاز به کار بازار دوم فضای بازار ارز آرام‌تر شده است. البته از نظر کارشناسان، بازارساز همچنان باید فضای بازار دوم را اصلاح کند تا جریان معامله در آن راحت‌تر شود. از سویی اقدام مهم دیگر باید کاهش فاصله بین بازار آزاد و بازار دوم باشد.