تأثیر قتل خاشقجی بر رویای گردشگری عربستان

با ظهور محمد بن‌سلمان در عربستان سعودی، بسیاری از رسانه‌های غربی پیش‌بینی می‌کردند به‌موجب بلندپروازی‌های وی در جهت اصلاح سیستم فرسوده و محافظه‌کار حکومت این کشور، با وجود برخی چالش‌ها، امکان توفیق ولیعهد جوان وجود دارد.

این جریان انتظار داشت که بن‌سلمان با ایجاد نظام اجتماعی و اقتصادی بازتری، سرمایه بیشتری به این کشور جذب کند و با رها کردن اقتصاد این کشور از اتکای خود به صادرات نفت، زمینه‌ساز شکوفایی حوزه‌های جدیدی همچون گردشگری در عربستان سعودی شود.

اما گویا تمام این خوش‌بینی‌ها در تاریخ دوم اکتبر سال جاری به‌پایان رسید؛ روزی که جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار عربستانی که یکی از مهم‌ترین منتقدان جاه‌طلبی‌های شاهزاده بود، وارد کنسولگری عربستان در استانبول شد و دیگر هرگز زنده دیده نشد.

جنجال قتل وی، هفته‌های متوالی رسانه‌های جهان را درنوردید و نگاه بسیاری را به آینده عربستان سعودی مخدوش کرد. در این میان، رسانه بریتانیایی «تلگراف» نیز با بازگشت از مواضع سابق خود که به‌موجب آن مخاطبان را به سفر به عربستان سعودی تشویق می‌کرد، در گزارشی چشم‌انداز گردشگری در این کشور را تیره و تار توصیف کرد.

عقب‌نشینی رسانه‌ها از تحسین ولیعهد
به‌موجب بندی از برنامه معروف چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی، شاهزاده جنجالی این کشور در نظر دارد تعداد سالانه گردشگران ورودی به این کشور را به ۳۰ میلیون نفر برساند و به این منظور و برای ایجاد انگیزه در گردشگران خارجی برای سفر به این کشور، حاضر است بخشی از قوانین سفت و سخت سنتی در این کشور را تعدیل کند. طرح چنین ادعا‌هایی علاوه‌بر آنکه در صورت تحقق می‌توانست منجر به شکوفایی توریسم در مناطقی از جمله سواحل دریای سرخ شود، موجب شد بسیاری از کشور‌ها و رسانه‌های غربی درخصوص ایجاد تغییراتی جدی در عربستان هیجان‌زده و امیدوار شوند.

«تلگراف» اذعان می‌کند که اکنون دیگر بر سفر گردشگران به خاک سعودی اصرار نخواهد کرد؛ اما زمانی به‌قدری به تحولات مثبت در عربستان امیدوار بوده که حتی ماه گذشته و پیش از بروز جنجال‌های اخیر در پی ناپدید شدن جمال خاشقجی، در گزارشی با عنوان «سفر به عربستان هیچ‌گاه راحت‌تر از اکنون نبوده»، از مخاطبان خود دعوت کرده بود که به این کشور سفر کنند و از جاذبه‌های توریستی آن بازدید کنند. شاید بروز برخی تغییرات پر سر و صدا در شکل‌گیری این تصور مثبت اولیه بی‌تاثیر نبود؛ تغییراتی که هر چند عمیق و بنیادین نبودند، اما در رسانه‌ها پررنگ شدند.

رفع ممنوعیت‌هایی کهنه، همچون الغای غیرقانونی بودن رانندگی زنان و اعطای اجازه به زنان برای ورود به استادیوم‌های ورزشی، از جمله مواردی بود که بسیاری را به ایجاد گشایش در فضای اجتماعی یکی از سختگیرترین و محافظه‌کارترین کشور‌های جهان خوش‌بین کرد.

به‌رغم برخی فراز و فرودها، این جو رسانه‌ای عموما مثبت، پیرامون محمد بن سلمان وجود داشت تا اینکه در ماه جاری میلادی یک خبرنگار که شهروند عربستان سعودی بود، در محل کنسولگری این کشور در استانبول به قتل رسید. رسوایی ناشی از مرگ جمال خاشقجی، ستون‌نویس «واشنگتن‌پست» که منتقد بسیاری از برنامه‌های بلندپروازانه ولیعهد جوان نیز بود، تمامی این تحسین‌ها را به یکباره ناپدید کرد، خشم جامعه جهانی را برانگیخت و موجب شد در هفته‌های اخیر نام وی بیش از هر چیز به‌عنوان متهم اصلی در پرونده قتل خبرنگار عربستانی شنیده شود.

«تلگراف» در این‌باره در گزارش اخیر خود نوشت: «هم‌اکنون مقامات ترکیه درخصوص جنایتی که صورت گرفته در حال تحقیق هستند و جزئیات مبهم بسیاری در این پرونده همچنان وجود دارد؛ اما یک چیز کاملا روشن است: عربستان سعودی، محمد بن سلمان و برنامه‌های جاه‌طلبانه اصلاحات وی، حداقل در وضعیت کنونی، در شرایط بسیار بدی قرار گرفته است.»

توفیق در گردشگری یا حج؟
از سال ۲۰۱۰ تا ماه آوریل سال جاری که عربستان سیاست‌های جدید خود برای احیای جدی صنعت گردشگری اجرایی کرد، سفر‌های توریستی به این کشور تقریبا متوقف شده بود و آنچه بیشتر تحت عنوان صنعت گردشگری در عربستان سعودی مطرح بود، سفر زائران مسلمان برای شرکت در مراسم حج بود. البته این کشور از رهگذر حج و برخورداری از عواید دو شهر مقدس مسلمانان در خاک خود سالانه به‌عواید اقتصادی قابل توجهی دست پیدا می‌کرد.

بنا به آخرین آمار‌های موجود که «مسترکارت» درخصوص عملکرد شهر‌های جهان در حوزه توریسم منتشر کرد، مکه با پذیرش ۱۸/ ۹ میلیون زائر در سال ۲۰۱۷، در جایگاه سیزدهمین شهر پربازدید جهان قرار گرفت و با‌توجه به میزان اقامت نسبتا طولانی‌مدت زائران در این شهر و هزینه‌کرد میانگین ۱۳۵ دلاری روزانه هر زائر در مکه، این شهر در سال ۲۰۱۷ درآمدی ۴۵/ ۱۸ میلیارد دلاری از زائران خود به‌دست آورد و از حیث پردرآمدترین شهر‌ها در صنعت گردشگری، در رتبه دوم جهان قرار گرفت.

با این همه، آمار‌های «سازمان جهانی گردشگری» درخصوص عملکرد عربستان سعودی در صنعت گردشگری موید آن است که این کشور تاکنون نتوانسته جز در مورد حج، توفیق چندانی در جذب گردشگر و درآمدزایی از این صنعت داشته باشد و تعداد بازدید گردشگران خارجی از این کشور و درآمد حاصل از سفر آنان برای عربستان سعودی اختلاف چندانی با اعداد و ارقام مربوط به حضور زائران در مکه و درآمد حاصل از سفر آنان ندارد.

اما در ماه آوریل سال جاری، عربستان با ایجاد تغییرات و تسهیلاتی درخصوص صدور ویزای توریستی، بر توسعه گردشگری در سایر نقاط خاک این کشور تمرکز کرد. در پی اعمال این تغییرات، ولیعهد جوان‌سعودی در گفتگو با خبرگزاری «رویترز» اظهار کرده بود: «در‌های عربستان سعودی برای فعالان حوزه کسب‌و‌کار، برای افرادی که تمایل دارند در کشور ما کار کنند، برای افرادی که می‌خواهند در عربستان سرمایه‌گذاری کنند و برای گردشگرانی که قصد بازدید از مقاصد خاص کشورمان را دارند گشوده است. ما درصدد احیای صنعت گردشگری خود هستیم و از این پس از حضور گردشگران در عربستان سعودی استقبال خواهیم کرد.»

این اظهارات که برخلاف رویکرد محافظه‌کارانه این کشور در زمینه پذیرش گردشگران تا پیش از آن بود، به‌مذاق بسیاری خوش آمد و زمینه‌ساز انگیزه‌هایی برای سرمایه‌گذاران جهت سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری این کشور شد، اما از روز دوم اکتبر سال جاری ورق کاملا برگشت؛ روزی که جمال خاشقجی برای پیگیری امور اداری خود وارد کنسولگری عربستان در استانبول شد، اما دیگر زنده بازنگشت.

«تلگراف» در گزارشی جدید با این تیتر «آیا اکنون کسی حاضر است تعطیلات خود را در عربستان سعودی سپری کند»، به بررسی اثرات قتل جنجالی روزنامه‌نگار منتقد عربستانی بر آینده صنعت گردشگری این کشور و خواب‌هایی که محمد بن‌سلمان برای توسعه آن می‌دید پرداخت و تصریح کرد گردشگران خارجی دیگر رغبت چندانی برای سفر به این کشور ندارند. این رسانه بریتانیایی اظهار کرد نتایج یک نظرسنجی میان مخاطبان «تلگراف» که پیش از ناپدید شدن و مرگ جمال خاشقجی و در ماه آگوست انجام شده بود نشان می‌دهد که ۷۸ درصد افراد درخصوص اینکه آیا تمایل دارند تعطیلات خود را در عربستان سعودی سپری کنند، پاسخ منفی داده بودند.

حال پیش‌بینی می‌شود اکنون و در پی مرگ دلخراش روزنامه‌نگار عربستانی که اکثریت بن‌سلمان را مقصر و متهم اصلی می‌دانند، بیش از این مقدار از انگیزه سفر گردشگران به این کشور کاسته شده است. با این حال و بنا به تحلیل این بنگاه رسانه‌ای، عربستان اگر از سیاست‌های جدید صدور ویزای خود عقب‌نشینی نکند، ممکن است همچنان مقصدی جذاب برای کسانی باشد که به‌دنبال سفر‌های ریسک‌دار و گردشگری ماجراجویانه هستند.

«تلگراف» در این گزارش خاطرنشان کرد آنچه که این جنجال موجب شد، تنها انگیزه گردشگران را نشانه نرفت، بلکه بسیاری از سرمایه‌گذاران را برای حضور در اجلاس موسوم به «داووس صحرا» نیز منصرف کرد؛ جایی که مقامات سعودی امیدوار بودند بتوانند برای توسعه بخش‌های مختلف اقتصاد خود از جمله گردشگری جذب سرمایه‌کنند، اما اکنون آینده‌ای مبهم و نه‌چندان روشن انتظار آن را می‌کشد.

منبع: دنیای اقتصاد، یورو نیوز