علائم و درمان آب مروارید

فرادید | آب مروارید نوعی مشکل چشمی است که بدون درد در عدسی چشم ایجاد می‌شود. آب مروارید عبور نور را کاهش می‌دهد و همین امر فرد را از داشتن تصویری واضح از اطراف خود محروم می‌کند. هنگام بروز این عارضه در بینایی انجام کار‌هایی مانند مطالعه و رانندگی (به‌ویژه در شب) دشوار می‌شود. این عارضه معمولا به‌تدریج پیشرفت می‌کند و حتی می‌تواند موجب نابینایی فرد شود.

به گزارش فرادید؛ آب مروارید اغلب در بزرگسالان اتفاق می‌افتد؛ اما ممکن است برای افراد جوان نیز رخ بدهد. در حقیقت آب مروارید (کاتاراکت) نوعی بیماری چشمی با دلایل گوناگون است که با تار شدن عدسی چشم آغاز می‌شود و با افزایش تیرگی و کدر شدن عدسی و درنهایت مختل شدن بینایی چشم خاتمه پیدا می‌کند. در مراحل اولیه که تنها بخش کوچکی از عدسی کدر شده است، شاید آب مروارید مشکلی ایجاد نکند؛ اما در بیشتر مواقع این روند ادامه می‌یابد، بخش بزرگی از عدسی کدر می‌شود و بینایی را مختل می‌کند. سرعت پیشرفت آب مروارید در بین افراد مختلف متفاوت است.

علائم
نشانه و علائم ایجاد آب مروارید عبارت‌اند از:
• دید ابری، تاری دید، بینایی کم
• اختلال دید در شب
• ناراحتی در مواجهه با نور
• نیاز به نور بیشتر برای مطالعه و سایر فعالیت‌ها
• دیدن هاله در اطراف نور‌ها
• تغییر مداوم شماره عینک یا لنز تماسی
• محو شدن یا زرد شدن رنگ‌ها
• دوبینی‌

این بیماری در مراحل اولیه ممکن است تنها دید ابری شکلی باشد که در اثر ابتلا به آب مروارید به وجود آمده است و بخش کوچکی از عدسی چشم را تحت تا‌ٔثیر قرار بدهد تا جایی که شخص از وجود ضایعه‌ای در بینایی خود مطلع نشود؛ اما به مرور زمان و با پیشرفت بیماری بخش بیشتری از عدسی چشم تار می‌شود و نوری که از عدسی چشم عبور می‌کند، دچار اختلال بیشتری خواهد شد و سرانجام علائم قابل توجهی آشکار می‌شوند.

چه زمانی باید یک پزشک را ملاقات کنید؟
اگر تجربه هرگونه تغییر در بینایی مانند دو بینی، دیدن هاله، درد ناگهانی چشم یا سردرد‌های ناگهانی را داشتید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

علل آب مروارید
اغلب آب مروارید‌ها همراه با افزایش سن یا آسیب‌دیدگی‌هایی پیشرفت می‌کنند که سبب تغییر در بافت عدسی چشم می‌شوند. برخی از اختلالات ژنتیکی و ارثی که خود باعث بروز سایر مشکلات سلامتی می‌شوند، عواملی مانند جراحی چشم در گذشته یا بیماری‌هایی مانند دیابت ریسک ابتلا به آب مروارید را افزایش می‌دهند. از طرفی استفاده بلندمدت از دارو‌های استروئیدی ممکن است موجب پیشرفت آب مروارید شود.

آب مروارید چگونه ایجاد می‌شود؟
زمانی که که آب مروارید به وجود می‌آید، عدسی چشم در قسمت عقبی عنبیه یعنی بخش رنگی چشم قرار می‌گیرد. عدسی نور را به صورت دقیق روی شبکیه متمرکز می‌کند؛ یعنی غشایی حساس به نور در چشم که مانند فیلمِ دوربین عمل می‌کند تا تصویر شفاف و واضحی روی شبکیه ایجاد شود.

همان‌طور که سن افزایش پیدا می‌کند، عدسی چشم دچار کاهش انعطاف‌پذیری و شفافیت؛ همچنین ضخیم‌تر می‌شود. افزایش سن و دیگر شرایط پزشکی موجب ایجاد توده و نقاط کوچک و تیره‌ای در بافت عدسی چشم می‌شوند.

با پیشرفت آب مروارید مناطق تیره متراکم‌تر می‌شوند و بخش عظیمی از عدسی را درگیر می‌کنند. با گسترش و پیشرفت بیماری دیگر عبور نور از عدسی امکان‌پذیر نخواهد بود؛ درنتیجه دید فرد تار می‌شود.

آب مروارید معمولاً در هر دو چشم اتفاق می‌افتد؛ اما این امکان نیز وجود دارد که برای همه اینچنین نباشد. برخی مواقع ممکن است که آب مروارید در یک چشم پیشرفته‌تر از چشم دیگر باشد و باعث اختلافِ دید بین چشم‌ها شود.

انواع آب مروارید عبارت‌اند از:
• آب مرواریدی که بر مرکز عدسی چشم اثر می‌گذارد (آب مروارید هسته‌ای): این‌ نوع از آب مروارید در مراحل اولیه می‌تواند روی دید نزدیک تاثیر بگذارد و حتی به شکل موقت سبب بهبود دید مطالعه‌ای شخص شود. اما با گذشت زمان عدسی چشم به‌تدریج زردتر می‌شود، دید و تصاویر نیز تارتر خواهند شد. با پیشرفت این نوع از آب مروارید حتی ممکن است عدسی چشم به رنگ قهوه‌ای تغییر پیدا کند. هم‌زمان با تیره‌تر شدن رنگ عدسی چشم تشخیص رنگ‌ها دشوار و چالش برانگیز‌تر می‌شود.

• آب مرواریدی که بر قسمت‌های محیطی عدسی اثر می‌گذارد (آب مروارید قشری یا کورتیکال): این آب مروارید به صورت لکه‌های سفید رنگ و کره‌ای شکل یا رگه‌هایی در لبه بیرونی عدسی شکل می‌گیرد. با پیشرفت بیماری لکه‌ها به سمت مرکز چشم هدایت می‌شوند و در عبور نور از مرکز عدسی چشم اختلال ایجاد می‌کنند.

• آب مرواریدی که بر قسمت عقبی عدسی چشم اثر می‌گذارد (کاتارکت زیر کپسولی یا ساب کپسولر): این آب مروارید در اغلب موارد به صورت لکه‌ای کدر و کوچک در پشت عدسی چشم و درست در مسیر عبور نور ایجاد می‌شود. این نوع از آب مروارید معمولا در دید مطالعه‌ای تاثیر می‌گذارد، دید فرد را در فضایی که نور زیاد است، کاهش می‌دهد و باعث دیدن هاله در اطراف نور چراغ‌ها در شب می‌شود. این نوع از آب مروارید نسبت به انواع دیگر با سرعت بالاتری پیشرفت می‌کند.

• آب مروارید مادرزادی: بعضی از افراد با این بیماری متولد می‌شوند یا در دوران کودکی علائم و نشانه‌های آن را نشان می‌دهند. این نوع از آب مروارید ممکن است به طور ژنتیکی بر اثر عفونت داخل رحمی مادر در دوران بارداری یا آسیب‌دیدگی و ضربه به وجود آمده باشد. درصورتی که مادر در دوران بارداری به عفونت‌های داخل رحمی مانند سرخک، مخملک و موارد دیگر مبتلا شده باشد، احتمال ابتلا به این بیماری در کودک افزایش می‌یابد. آب مروارید‌های مادرزادی همیشه بر بینایی اثر نمی‌گذارند و در صورت تاثیر بر بینایی معمولاً بلافاصله بعد از تشخیص درمان می‌شوند.

عوامل خطر
عواملی که موجب افزایش خطر ابتلا به آب مروارید می‌شوند:
• افزایش سن
• دیابت
• قرارگرفتن در معرض نور خورشید
• استعمال دخانیات
• چاقی یا افزایش وزن
• فشار خون بالا
• التهاب یا آسیب‌دیدگی‌های قبلی چشم
• جراحی قبلی چشم
• استفاده طولانی‌مدت از دارو‌های کورتیکواستروئید
• مصرف بیش از حد الکل

پیشگیری
هیچ راه‌حل علمی ثابت شده‌ای برای جلوگیری از ابتلا به آب مروارید ارائه نشده است؛ اما پزشکان بر این باورند که بهره‌وری از چند روش ممکن است مفید باشد، از جمله:
• معاینه منظم چشم
• ترک سیگار
• مراقبت و کنترل سایر مشکلات سلامتی و بهداشتی
• استفاده از رژیم غذایی سالم
اضافه کردن انوع میوه‌ها و سبزیجات به رژیم غذایی می‌تواند سلامت بدن شما را تضمین کند. نتایج مطالعات اخیر حاکی از آن است که آنتی اکسیدان‌ها می‌توانند از ایجاد آب مروارید جلوگیری کنند.
• عینک آفتابی می‌تواند مانع از توسعه آب مروارید شود.

تشخیص
پزشک برای تشخیص اینکه آیا یک فرد به آب مروارید مبتلا شده است یا خیر سابقه پزشکی بیمار را بررسی و چشم‌ها را معاینه کند. امکان دارد که پزشک انجام چند آزمایش مختلف را تجویز کند.

این آزمایش‌ها عبارت‌اند از:
• آزمایش دقت بینایی: در این تست برای تشخیص میزان توانایی فرد در خواندن حروف و علائم از جدولی با علائم بینا‌یی سنجی استفاده می‌شود که به ترتیب کوچک می‌شوند. هریک از چشم‌ها در شرایطی تست می‌شوند که چشم دیگر بسته است و یا با یک چشم‌بند پوشیده شده است. پزشک در این وضعیت تشخیص می‌دهد که آیا نمره بینایی چشم فرد ۲۰ از ۲۰ است یا دارای نواقصی است.

• آزمایش Slit-lamp: این تست برای چشم پزشک این امکان را فراهم می‌آورد که بتواند ساختار پیشین چشم را با میکروسکوپ مشاهده کند. این میکروسکوپ که Slit-lamp نام دارد، با استفاده از یک خط نور شدید در قرنیه، عنبیه، عدسی و فضای بین عنبیه و قرنیه شکاف ایجاد می‌کند تا موجب روشن شدن آن نواحی شود. این شکاف نور شرایطی را برای پزشک ایجاد می‌کند تا اجزای چشم را چندین برابر بزرگ‌تر از حالت عادی مشاهده کند؛ درنتیجه امکان تشخیص نا هنجاری‌ها و نقص‌های کوچک برای پزشک ساده‌تر می‌شود.

• آزمایش شبکیه چشم: چشم پزشک جهت آماده شدن برای تست شبکیه چشم قطره‌ای در داخل چشم‌ها می‌چکاند که باعث باز شدن مردمک‌های چشم می‌شود. به این ترتیب معاینه قسمت عقبی چشم (شبکیه) ساده‌تر می‌شود. چشم پزشک با استفاده از Slit-lamp یا ابزاری مخصوص به نام افتالموسکوپ می‌تواند نشانه‌ها و علائم آب مروارید را در عدسی چشم مورد بررسی و ارزیابی قرار بدهد.

درمان
زمانی که عینک‌های تجویزی هم قادر به بهبود میزان دید فرد نباشند، تنها درمان موثر برای آب مروارید عمل جراحی خواهد بود.

چه زمانی باید برای جراحی اقدام کنید؟
با چشم پزشک خود مشورت کنید که آیا جراحی برای‌تان مناسب است یا خیر. بیشتر چشم پزشکان زمانی جراحی را پیشنهاد می‌دهند که آب مروارید شروع به اثر گذاشتن بر کیفیت زندگی بیمار کند و موجب اختلال در انجام کار‌های روزمره‌ای همچون مطالعه یا رانندگی در شب شود.

تصمیم‌گیری در مورد زمان مناسب جراحی به خود شما و پزشکتان بستگی دارد. بسیاری از افراد نیاز فوری به جراحی ندارند؛ زیرا آب مروارید معمولاً صدمه جدی به چشم نمی‌زند؛ اما پیشرفت بیماری در افراد مبتلا به دیابت با سرعت بالاتری اتفاق می‌افتد.

تأخیر در انجام جراحی معمولا تأثیر قابل‌توجهی بر روند بهبود بینایی نخواهد داشت؛ بنابراین اگر تصمیم به جراحی دارید، برای بررسی مزایا و خطرات این جراحی وقت کافی بگذارید و با پزشک خود مشورت کنید.

اگر تصمیم دارید که زمان جراحی را به تعویق بیندازید و به این زودی اقدام به جراحی نکنید، ممکن است که چشم پزشک از شما بخواهد تا به طور مرتب آزمایشات دوره‌ای را برای بررسی روند پیشرفت آب مروارید انجام بدهید.

در حین عمل جراحی آب مروارید چه اتفاقی می‌افتد؟
جراحی آب مروارید شامل حذف عدسی کدر چشم و جایگزینی آن با یک عدسی مصنوعی شفاف است. عدسی مصنوعی چشم عدسی داخل چشمی نامیده می‌شود که با دقت و درست در جای عدسی طبیعی قرار می‌گیرد و به عنوان بخش دائمی در چشم باقی می‌ماند و جاگذاری می‌شود.

برای برخی از افراد وجود سایر مشکلات چشم سبب می‌شود تا آن‌ها قادر به استفاده از لنز مصنوعی نباشند. در چنین مواردی بعد از برطرف شدن آب مروارید می‌توان میزان دید را با عینک یا لنز‌های تماسی بهبود بخشید و افزایش داد.

معمولاً جراحی آب مروارید به صورت سرپایی انجام می‌شود و بعد از عمل نیازی به بستری شدن فرد نیست. دکتر طی عمل جراحی برای بی‌حس کردن چشم از داروی بی‌حسی استفاده می‌کند و شخص بیمار در طول انجام عمل بیدار است.

عمل جراحی آب مروارید معمولا ایمن و بی‌خطر است؛ اما در برخی از موارد نادر خطر عفونت و خون‌ریزی وجود دارد. جراحی آب مروارید می‌تواند خطر پارگی شبکیه را افزایش بدهد.

همچنین ممکن است فرد تا چند روز پس از عمل اندکی احساس ناراحتی در چشم‌ها داشته باشد. بهبودی کامل معمولا طی ۸ هفته به دست می‌آید.

درصورتی که عمل جراحی آب مروارید برای هر دو چشم نیاز باشد، پزشک پس از بهبودی چشم اول عمل جراحی را برای حذف آب مرواریدِ چشم دوم برنامه‌ریزی می‌کند.

منبع: mayoclinic