توکیو و پاریس، برجام را نجات می‌دهند؟

ژاپن و فرانسه طرح مشترکی برای دادن وامی به ایران برای تامین مواد غذایی و دارویی ارائه داده‌اند که شرط آن پایبندی کامل تهران به برجام است. پیش‌تر وزیرخارجه فرانسه طرح «فرابرجامی» پاریس را که با هدف حفظ برجام تدوین شده است، شامل مذاکرات منطقه‌ای با ایران و آینده برجام بعد از سال ۲۰۲۵ دانسته بود.

به گزارش «ایسنا» به نقل از پایگاه خبری اردوپوینت، رسانه‌ها گزارش داده‌اند که ژاپن و فرانسه طرحی مشترک برای دادن وامی حدودا به ارزش ۴/ ۱۸ میلیارد دلار به ایران ارائه داده‌اند و شرط آن پایبندی کامل تهران به برجام است.

طرح مشترک توکیو و پاریس برای نجات برجام
طبق گزارش روزنامه ماینیچی، دولت ژاپن تصمیم داشت تا از اقدام فرانسه برای کمک‌رسانی به ایران با ایجاد خط اعتباری ۱۵میلیارد دلاری پس از آنکه تهران خواستار افزایش ارزش این وام به منظور جبران تاثیر منفی تحریم‌های سخت‌تر شد، حمایت کرده و این مقدار را به ۴۲/ ۱۸ میلیارد دلار افزایش بدهد.

این روزنامه نزدیک به چپ میانه در ژاپن است و تیراژ صبح آن ۳ میلیون و ۹۴۵ هزار و تیراژ عصر آن حدود ۳ میلیون نسخه است. این نشریه گزارش داد که مقامات ژاپنی امیدوارند که از این طریق، نارضایتی به وجود آمده از برنامه توکیو برای اعزام دو کشتی نیرو‌های دفاعی ژاپن به تنگه هرمز را تلطیف کنند.

علاوه بر این، مطابق اظهارات منابع این روزنامه، دولت ژاپن بر این باور است که حمایت مالی می‌تواند موجب آغاز مذاکرات میان ایران و آمریکا درباره مساله هسته‌ای شود. انتظار می‌رود که سپرده این وام به قیمت نفت بوده و کاربرد مالی آن به خرید مواد غذایی و دارویی محدود خواهد شد. این خبر هنوز از سوی مقامات رسمی ایران رد یا تایید نشده است.

طرح فرابرجام برای حفظ برجام
هفته گذشته وزیرخارجه فرانسه از طرح «فرابرجامی» پاریس با هدف حفظ برجام خبر داد. لودریان مذاکرات منطقه‌ای با ایران و آینده برجام بعد از سال ۲۰۲۵ را هدف طرح ابتکاری مکرون برای نجات برجام دانست و افزود: «براساس این طرح تحریم‌های آمریکا به تدریج رفع می‌شوند و صادرات نفت ایران افزایش می‌یابد.» پاریس در چند ماه اخیر تلاش‌های خود برای میانجیگری بین ایران و آمریکا را افزایش داده است.

ژان ایو لودریان، وزیر امورخارجه فرانسه در مصاحبه‌ای که سه‌شنبه هفته گذشته با روزنامه «فیگارو» داشت در پاسخ به این سوال که آیا طرح امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه با ایران «مرده است»، گفت: «در بیاریتز و بعدا در نیویورک، رئیس‌جمهور فرانسه ابتکاراتی برای تنش‌زدایی و تعیین ملاک‌های توافق میان دونالد ترامپ و حسن روحانی انجام داد.» او در ادامه درباره طرح فرانسه گفت: «هدف از آن، متقاعد کردن ایران به پایبندی دوباره به تعهدات خود در توافق هسته‌ای وین، آغاز مذاکراتی برای رایزنی درباره بحران‌های منطقه و بحث درباره آینده توافق بعد از سال ۲۰۲۵ است.»

لودریان درباره بخش دیگری از مفاد طرح فرانسه گفت: «همزمان، تحریم‌های آمریکا هم به تدریج رفع می‌شوند و ایران می‌تواند درآمد‌های نفتی خودش را داشته باشد. این ملاک‌ها هنوز هم پابرجا هستند؛ اگرچه فضای سیاسی تنگ‌تر شده، چون ایران تهدید کرده که قصد دارد از اوایل نوامبر از سایر تعهدات برجامی خودش عقب‌نشینی کند.» همزمان پایگاه خبری پولیتیکو روز ۹ مهر جزئیاتی از مفاد طرح فرانسه منتشر کرد.

این سند از تهران خواسته موافقت کند «هرگز به‌دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای نخواهد بود و کاملا به تعهدات خود پایبند است، ضمن آنکه مذاکره بر سر چارچوبی طولانی‌مدت‌تر درباره فعالیت‌های هسته‌ای خودش را می‌پذیرد.» طرح فرانسه همچنین از ایران خواسته از هرگونه «ستیزه‌جویی» خودداری کرده و از طریق مذاکره به‌دنبال صلح و احترام واقعی در منطقه باشد.

با آنکه در متن سند صریحا به برنامه موشک‌های بالستیک ایران اشاره نشده، مقام‌های فرانسوی می‌گویند، برداشت همه طرف‌ها از لحن مربوط به نقش منطقه‌ای تهران این بود که مسائل موشکی بخشی از مذاکرات خواهد بود. به نوشته پولیتیکو، در ازای این تعهدات، ایالات‌متحده با رفع همه تحریم‌های بازاعمال‌شده بعد از سال ۲۰۱۷ علیه ایران موافقت خواهد کرد.

وزیر امورخارجه ایران سوم شهریور ماه در حاشیه اجلاس گروه هفت در شهر بیاریتز فرانسه با همتای فرانسوی و امانوئل مکرون رئیس‌جمهوری فرانسه دیدار و گفتگو کرد. این دیدار ناگهانی در اوج تنش‌ها در خلیج‌فارس بود و امید‌ها برای رسیدن به یک توافق میان تهران و واشنگتن را افزایش داد.

مذاکرات ظریف ۴ ساعت به طول انجامید که ۳۰ دقیقه آن به ملاقات با رئیس‌جمهوری فرانسه گذشت. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده آمریکا که در هنگام ورود محمدجواد ظریف به بیاریتز مشغول گفتگو با شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن بود، در پاسخ به پرسش خبرنگاری در مورد سفر وزیرخارجه ایران به محل برگزاری اجلاس گروه هفت گفت: «اظهار نظر نمی‌کنم.» با وجود این استیون منوچین، وزیرخزانه‌داری آمریکا در واکنش به سفر وزیرخارجه ایران گفت: دونالد ترامپ همچنان حاضر است بدون پیش‌شرط با ایران مذاکره کند.

اما منابع اروپایی و آمریکایی گفتند که مقامات دولت ترامپ موافقت با خط اعتباری را به دیدار روحانی و ترامپ مشروط کرده‌اند. در این مقطع پولیتیکو هم به نقل از منابع آگاه گفت که موافقت ترامپ با راه‌اندازی خط اعتباری، ممکن است به موافقت روحانی برای دیدار با ترامپ بستگی داشته باشد.

محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه در حاشیه نشست (یکشنبه ۱۰ شهریور ماه) کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: مذاکرات ایران با اروپایی‌ها ادامه پیدا می‌کند، ضمن اینکه در زمینه گام سوم کاهش تعهدات برجامی نیز پیشنهاد‌هایی مطرح شده و در مراحل آخر تصمیم‌گیری قرار داریم، اگر اروپایی‌ها اقدامات لازم را تا روز پنج‌شنبه انجام ندهند، براساس تصمیمی که در ۱۷ اردیبهشت ابلاغ شده نامه‌ای به اروپایی‌ها خواهیم نوشت و اجرای گام سوم را به آن‌ها ابلاغ می‌کنیم.

با گذشت این موعد ایران گام سوم را برداشت و در مقطع کنونی هم به‌دنبال برداشتن گام چهارم تعهدات برجامی است. رئیس‌جمهوری ایران در توضیح گام سوم تصریح کرد: در گام سوم سازمان انرژی اتمی موظف است اقدامات لازم در حوزه گسترش تحقیق و توسعه در زمینه انواع سانتریفیوژ‌های جدید و هر آنچه برای غنی‌سازی نیاز داریم را بلافاصله شروع کند و تمام تعهداتی را که در زمینه تحقیق و توسعه در برجام مدنظر بوده، کنار بگذارد.

موعد گام چهارم
در همین زمینه، یک منبع آگاه در گفتگو با «تابناک»، در مورد زمزمه‌هایی که برخی درباره عدم اجرای گام بعدی کاهش تعهدات برجامی از سوی ایران مطرح می‌کنند، عنوان کرد: مهلت دو ماهه تعیین شده از سوی جمهوری اسلامی در گام سوم، پانزدهم آبان تمام خواهد شد و موعد اجرای گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای از سوی جمهوری اسلامی در همین روز فراخواهد رسید.

این منبع درخصوص تصمیم‌گیری برای اجرا و نحوه اعلام گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای نیز گفت: این موضوع همچون گام‌های قبلی که برای کاهش تعهدات صورت گرفت، بعد از بررسی و تصمیم‌گیری در شورای‌عالی امنیت ملی انجام خواهد شد. این منبع آگاه درخصوص قطعی بودن برداشتن گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای در پانزدهم آبان ماه خاطرنشان کرد: همان‌طور که از ابتدای کاهش تعهدات هسته‌ای هم اعلام کردیم، این موضوع کاملا به رفتار اروپایی‌ها بستگی دارد.

اگر شاهد اقدامات عملی برای عمل به تعهدات باشیم، تصمیم دیگری خواهیم گرفت؛ اما اگر روال سابق ادامه پیدا کند، مطابق با بیانات رهبر انقلاب، تاکیدات رئیس‌جمهور و براساس تصمیم شورای‌عالی امنیت ملی کاهش تعهدات برجامی ادامه‌دار خواهد بود.