تعطیلات سه روزه برای مقابله با فرسودگی شغلی

کشور‌های اروپایی برای افزایش تعطیلات آخرهفته به سه روز، با ابتکار عمل بخش‌خصوصی دست به کار شدند. آخرهفته سه‌روزه در برخی کشور‌های پیشرفته به اجرا درآمده؛ به‌طوری‌که مجموع ساعات کار هفته در این کشور‌ها به کمتر از ۳۵ ساعت محدود شده است.

اخیرا نمایندگی مایکروسافت در ژاپن نیز با اجرای آزمایشی «۴ روز کار در هفته» به ۹ دستاورد جمعی رسیده است. مهم‌ترین ویژگی ویکند سه روزه به جای آخرهفته دو روزه، افزایش تعهد کاری کارمندان و همچنین کاهش هزینه‌های جاری شرکت است.

کشور‌های اروپایی برای مقابله با «فرسودگی‌شغلی» و در عین حال افزایش راندمان کاری، دستیابی به هفته کاری ۴ روزه را به‌صورت آزمایشی در دستور کار قرار دادند. برخی کشور‌ها البته از مسیر آزمایشی عبور کرده و ویکند سه روزه را تقریبا دائمی کرده‌اند.

در مدل جدید «تعطیلات آخر هفته»، مجموع ساعات کار هفته، به کمتر از ۳۵ ساعت و تعداد روز‌های کاری هفته نیز به ۴ روز محدود می‌شود. آزمایش «هفته کاری ۴ روزه» از اروپا فراتر رفته و تابستان امسال نماینده آسیایی غول تکنولوژی جهان -مایکروسافت ژاپن- با انجام موفق اولین مرحله از این آزمایش ۹دستاورد مشترک برای کارفرما، نیروی کار و اقتصاد کشور را به ثبت رساند.

۹ دستاورد به دست آمده از این آزمایش شامل افزایش بهره‌وری، کاهش مرخصی، افزایش رضایت کارکنان از محل کار، متعهدانه کار کردن برای کارفرمایان، نشاط و انگیزه بیشتر، مصرف انرژی کمتر (کاهش هزینه‌های جاری شرکت‌ها)، رونق سفر، تفریح و رشد اقتصاد گردشگری و جلسات کوتاه‌تر برای مدیران و مهارت در انجام سریع کار‌ها می‌شود. تعطیلات دو روزه آخر هفته در تعدادی از کشور‌ها با پیشقدم شدن بخش خصوصی برای افزایش کارآمدی نیروی با «فراغت بیشتر»، «کار کمتر» به شکل جدید «ویکند سه روزه» در حال تغییر است.

این در حالی است که در ایران با توجه به مطرح شدن طرح تعطیلات دو روزه آخر هفته و بررسی آن در صحن مجلس، برخی با نگرشی «بدبینانه» به این امر نگریسته و آن را موجب کاهش توسعه اقتصادی، کسب و کار و انگیزه کارکنان برای ادامه کار می‌دانند.

اما تجربه کشور‌های پیشرو در کاهش ساعات کاری و افزایش تعطیلات نشان دهنده افزایش بهره‌وری کار، ایجاد نشاط و انگیزه کارکنان و رشد و توسعه اقتصادی نه تنها با آخر هفته دو روزه که حتی با سه روزه شدن تعطیلات آخر هفته است.

از گذشته تاکنون ساختار پذیرفته شده روز‌های کار در سراسر جهان پنج روز کار در هفته است، اما با توجه به نتایجی که از آزمایش‌های برخی شرکت‌های خصوصی و دولت‌های اروپایی به دست آمده، نظام کاری موجود می‌تواند به سمت فراغت بیشتر با چهار روز کار در هفته متحول شود. براساس گزارش منتشره، ۳ روز تعطیلی در هفته بازدهی بیشتری به همراه دارد و اساسا باعث می‌شود که کارکنان شرکت‌ها در استفاده از زمان کوتاه‌تری که در طول هفته در اختیار دارند اقتصادی‌تر و بهینه‌تر عمل کنند.

در نتیجه، خیلی از جلسات کوتاه‌تر، حذف یا به‌صورت آنلاین برگزار شود تا زمان کمتری برای طی مسافت صرف شود. سازمان بین‌المللی کار در گزارشی در سال ۲۰۱۸ اعلام کرده بود که ساعات کاری کوتاه‌تر به‌طور کلی به بازدهی بیشتر منجر می‌شود.

بر این اساس از سال ۲۰۱۵ تاکنون اتحادیه‌های کارگری بزرگ در آلمان، هلند، ایرلند و انگلیس در سراسر اروپا حمایت از ایده هفته کار ۴ روزه را ارائه داده‌اند؛ زیرا کارکنان دارای انرژی و تعادل در زندگی و کار می‌شوند و کاهش ساعات و ایام کار باعث تمرکز بیشتر بر انجام کار و موثر بودن کارکنان و وفاداری و تعهد کارکنان به کارفرمایان و سازمان‌ها می‌شود. کاهش روز‌های کاری در سال‌های اخیر طرفداران زیادی پیدا کرده و اتحادیه‌های کارگری هم از آن‌ها حمایت کرده‌اند.

با این حال، هفته‌های کاری چهار روزه ممکن است چالش‌هایی مثل تعامل با مشتریان و رقابت با سایر شرکت‌ها به وجود بیاورد. بعضی از کسب و کار‌ها با تعطیلی نیمی از کارکنان در روز دوشنبه و نیم دیگر آن‌ها در روز جمعه توانسته‌اند تعادل مناسبی در این زمینه ایجاد کنند. این امر به بنگاه‌های اقتصادی اجازه می‌دهد با حفظ موقعیت کاری طی هفته خواسته‌های مشتریان خود را برآورده سازند.

کاهش روز‌های کاری و افزایش تعطیلات آخر هفته علاوه‌بر انعطاف‌پذیری بالای کارکنان در توسعه و رشد اقتصادی نیز تاثیرگذار است. بسیاری از سازمان‌ها در اروپا برای جلوگیری از «فرسودگی شغلی» با کاهش هفته کاری به چهار روز و حقوق برابر با پنج روز کاری سعی در ایجاد کارگران شادتر، پرانرژی‌تر با بازدهی بیشتر و متعهدتر به کارفرمایان خود می‌کنند.

هفته کاری چهار روزه ایده جدیدی نیست و فرانسه حدود ۲۰ سال قبل در سال ۲۰۰۰ کاهش ساعات کاری کمتر از ۳۵ ساعت در هفته را به تصویب رساند تا در این کشور بین کار و زندگی تعادل برقرار کند. کشور‌های اروپایی تقریبا در مسیر ویکند سه روزه قرار دارند.

هلند به‌عنوان یک کشور پیشرو در کاهش ساعت کاری و دستمزد بالا به کارکنان خود در جهان به‌صورت میانگین با ۲۹ ساعت کار در طول هفته و دستمزد سالانه ۴۷ هزار دلار کمترین میزان ساعت کاری در کشور‌های صنعتی را دارد. قوانین هلندی در سال ۲۰۰۰ تصویب شده تا از تعادل کار و زندگی برخوردار باشد. به همه کارگران این حق را می‌دهند که حقوق روز‌های مرخصی و زایمان را به‌طور کامل دریافت کنند.

در دانمارک به‌طور متوسط ۳۳ ساعت کار در هفته با دستمزد سالانه ۴۶ هزار دلار تخمین زده می‌شود. کارکنان در نروژ حدود ۳۳ ساعت در هفته با متوسط دستمزد سالانه ۴۴ هزار دلار کار می‌کنند. با توجه به قوانین کار نروژ حداقل ۲۱ روز تعطیلات با حقوق را به کارگران ارائه می‌دهند.

ایرلندی‌ها حدود ۳۴ ساعت در هفته با متوسط دستمزد سالانه ۵۱ هزار دلار کار می‌کنند. در آلمان کارکنان حدود ۳۵ ساعت در هفته با متوسط دستمزد سالانه ۴۰ هزار دلار کار می‌کنند. این طرح منجر به رسیدن نرخ بیکاری این کشور به ۵ درصد شده است.

شرکت مایکروسافت ژاپن در ماه اوت ۲۰۱۹ پروژه «اصلاح قانون کار برای کارکنان خود» را با برگزاری دوره آزمایشی «کاهش روز‌های کاری هفته به ۴ روز» با شرکت ۲۳۰۰ کارمند شرکت آغاز کرد. تعطیلات سه روزه آخر هفته تاثیری بر میزان حقوق و دستمزد آن‌ها نداشت، اما منجر به شادتر شدن کارمندان و بهبود روحیه کاری آن‌ها شد و در نهایت توانست راندمان شرکت را تا ۴۰ درصد بالاتر ببرد.

سه روز تعطیلی هفتگی افزون بر گذراندن زمان کمتر در محل کار موجب کاهش مرخصی ۴/ ۲۵ درصدی کارکنان شرکت شد و درنتیجه مصرف انرژی به‌خصوص مصرف برق این شرکت حدود ۱/ ۲۳ درصد کمتر شد و چاپ صفحات کاغذی نیز ۷/ ۵۸ درصد کاهش یافت.

همچنین میزان بهره‌وری و سود شرکت ۹/ ۳۹ درصد افزایش یافت؛ درپایان این پروژه، ۱/ ۹۲ درصد کارکنان مایکروسافت از این روند کاری راضی بودند، به این معنا که آن‌ها از انجام کار‌های زیادتر در زمان کمتر، رضایت بیشتری دارند.

شرکت مایکروسافت قصد دارد به دلیل نتایج مثبت، این پروژه را در تابستان سال آینده تکرار کند تا در نهایت برای تغییر دائمی کاهش روز‌ها و ساعات کار بعد از بررسی نتایج دو آزمایش تصمیم‌گیری کند. اگرچه این رویکرد ممکن است برای همه شرکت‌ها و کارمندان موثر نباشد، اما قطعا بسیاری از کارکنان و کارمندان ترجیح می‌دهند کار‌های خود را در روز‌های کمتری از هفته و به‌صورت فشرده انجام دهند.

همچنین شرکت مایکروسافت ژاپن قصد دارد با پرداخت ۹۳۰ دلار کمک نقدی به کارکنان خود آن‌ها را به سفر‌های خانوادگی یا آموزشی بفرستد. این شرکت قصد دارد در تابستان سال آینده نیز این آزمایش را تکرار کند و در صورت ایجاد نتایج مشابه این طرح آزمایشی را به طرحی دائمی تبدیل خواهد کرد.

رئیس مایکروسافت ژاپن، تاکویا هیرانو، می‌گوید: «زمان کوتاهی کار کنید، استراحت خوبی داشته باشید و به دنبال یادگیری باشید. ضروری است در محیطی حضور پیدا کنید که به شما اجازه می‌دهد هدف خود را در زندگی بیابید و اثرگذاری بیشتری در کارتان داشته باشید. من کارکنانی می‌خواهم که بتوانند در زمان کاری ۲۰ درصد کوتاه‌تر، به نتایج مشابه دست پیدا کنند.» شرکت‌های مختلفی در سراسر دنیا این آزمایش را اجرا کرده و به نتایج مشابهی رسیده‌اند.

شرکتی نیوزیلندی به نام «پرپتوئال گاردین» در سال ۲۰۱۸ پس از دو ماه آزمایش به‌طور دائمی روز‌های کاری خود را به ۴ روز و ۳۳ ساعت در هفته تقلیل داد و شاهد افزایش ۲۴ درصدی کارآمدی کارکنان خود بود. کارکنان آن شرکت راندمان بسیار بالاتری پیدا کردند و مثل مایکروسافت، توانستند مصرف برق را کاهش دهند و زمان جلسات را پایین بیاورند.

در روسیه نیز پیشنهاد کم کردن روز کاری در هفته به‌منظور افزایش بهره‌وری نیروی کار ازسوی دمیتری مدودف نخست‌وزیر این کشور داده شده است که این ایده از طرف فدراسیون اتحادیه‌های کارگری مستقل پشتیبانی شد. در ماه اکتبر نیز وزارت کار و امور اجتماعی روسیه گزارشی از معرفی یک هفته کاری چهار روزه را به دولت آماده و ارسال کرد.

نتایج مطالعاتی که توسط «هاروارد بیزنس ریویو» منتشر شده است نیز نشان می‌دهد کاهش ساعات کاری از ۸ ساعت به ۶ ساعت در روز نیز بر بهره‌وری کاری و احساس رضایت کارمندان موثر است.

کاهش ساعات کار یک آژانس مسافرتی چینی برای کارمندان آن منجر به افزایش ۱۳ درصدی بهره‌وری آنان شد. همچنین در آمریکا در سال ۲۰۱۷ طی یک آزمایشی نشان داده شده که میزان بهره‌وری در میان کارگران با کاهش روز‌های کاری ۴/ ۴ درصد افزایش داشته است.

در انگلستان نیز این طرح به‌صورت آزمایشی اجرا شد که بهبود در کار و کاهش هزینه و رضایت کارمندان را به همراه داشت. با کاهش ساعت‌های کاری علاوه بر سفر هفتگی و گذراندن وقت بیشتری در کنار خانواده و افزایش ۷۷ درصدی کیفیت زندگی کارکنان، آن‌ها همچنین توانستند تقریبا ۹۲ میلیارد پوند، حدود ۲ درصد از کل گردش مالی هر ساله پس‌انداز کنند.

بررسی‌ها براساس نتایج آزمایش‌های انجام شده روی کارکنان در حوزه ۴ روز کاری و ویکند سه روزه نشان می‌دهد: استراتژی‌های تغییر ساعات کار می‌تواند پیامد‌های گسترده‌تری داشته باشد. این تغییرات، انگیزه کارکنان را به‌منظور یافتن راه‌هایی برای افزایش بهره‌وری در کار افزایش می‌دهد و به جای سخت‌تر کار کردن باهوش‌تر عمل می‌کنند.

شرکت‌ها نیز سعی دارند به همین جهت هنگام بستن قرارداد به توافق در میزان بهره‌وری کارکنان و عدم کاهش حقوق و دریافتی‌های کارکنان توجه کنند. این طرح همچنین بر کار زنان بسیار تاثیرگذار است؛ زیرا بعد از مرخصی زایمان غالبا برای زنان ساعت‌های کاری به‌صورت پاره‌وقت و حقوق کمتر محاسبه می‌شود.

تعطیلات سه روزه آخر هفته موجب می‌شود کارکنان به انجام امور شخصی، قرار ملاقات‌ها، خرید مواد غذایی و گذراندن وقت بیشتری با خانواده بپردازند.