"اِوَز" شهر دوستدار کودک

محمد مطلق | «اِوَز» نه برج میلاد دارد نه فرهنگسرای نیاوران و نه پارک لاله، اما در این شهر که هنوز امضای ارتقای آن به شهرستان خشک نشده، چیز‌هایی هست که حسرتش را می‌کشید. شهری کوچک در جنوب استان فارس که پیش از این هم درباره‌اش نوشته بودم، می‌تواند الگویی بی‌نقص برای توسعه باشد و حالا که برای دومین بار و به دعوت مردم برای شرکت در جشن ارتقا به این شهر می‌آیم، بیش از پیش به درستی آن پی می‌برم.

چرا اِوَز شهری توسعه یافته است؟ الان عرض می‌کنم. فرض کنید به عنوان یک مادر تهرانی نوزاد شیرخواره‌ای دارید و کودک بازیگوشی که برای پارک رفتن کلافه‌تان کرده، اما شما می‌دانید که در چنین وضعیتی این کار چقدر دشوار است یا حتی می‌تواند یک اشتباه بزرگ باشد.

به مشکلات کوچکی فکر می‌کنید؛ مثل اینکه چطور نوزادتان را شیر بدهید یا کجا پوشکش را عوض کنید. اگر کودک‌تان خواست دستشویی برود، دستش به روشویی خواهد رسید یا نه و...، اما در اِوَز از این دردسر‌ها ندارید.

آیا نگران هستید بعد از تعطیل شدن مدرسه، بچه‌ها بی‌هوا بدوند وسط بلوار یا موقع مدرسه رفتن راننده سرویس، کودک‌تان را آن طرف خیابان پیاده کند؟ وقتی پارک می‌روید یکسره به فرزندتان تذکر می‌دهید که وسایل ورزشی مال بزرگترهاست یا نیمه رمق کمر بچه را می‌گیرید و بلند می‌کنید که مثلاً چند بار ادای بارفیکس رفتن دربیاورد؟ آیا به عنوان یک معلول جسمی حرکتی برای پیگیری کارتان در شهرداری مشکل دارید؟ بازهم باید عرض کنم در اِوَز خبری از این خرده مشکلات نیست.

سر ظهر است و چند ساعت دیگر کاروان شادی به خیابان خواهد آمد. من در دفتر شهردار نشسته‌ام و به خاطر تنگنای وقت باید انتخاب کنم؛ گزارشی از فوتبال دختران یا گپ و گفتی با اعضای «انجمن دوستدار کودک.» دومی را انتخاب می‌کنم.

در این شهر کوچک، سوژه‌های جذاب دیگری هم هست مثل انجمن زبان شناسی اِوَز، شهر خلاق کتاب و تلاش برای رسیدن به پایتختی کتاب و...، اما جالب است بدانید اِوَز نخستین شهر دوستدار کودک در ایران است. یعنی یکی از ۳ هزار شهر جهان که از طرف سازمان بین‌المللی یونیسف به عنوان شهری امن برای کودکان شناخته شده است.

مؤسسه پژوهشی کودکان دنیا وابسته به یونیسف در سال ۱۳۸۹ اعلام کرد اِوَز به عنوان نخستین شهر دوستدار کودک در ایران انتخاب شده و دلیل این انتخاب نیز تلاش برای افزایش سطح تحصیلات دختران و زنان، علاقه مندی بخش‌های دولتی و خصوصی در بهبود وضع کودکان، وجود نیرو‌های علاقه‌مند برای اجرای طرح شهر‌های دوستدار کودک و حضور چشمگیر زنان درفعالیت‌های اجتماعی است.

پس از اِوَز شهر‌هایی مثل چالوس، منطقه ۱۳ آبان تهران، لاهیجان و اصفهان نیز به این موضوع علاقه‌مندی نشان داده و گام‌های مهمی برداشته‌اند.

مسعود کراماتی شهردار اِوَز در این باره می‌گوید: «یکی از مشکلات ما کمبود بودجه و همین‌طور قدیمی بودن زیرساخت‌هاست. از طرف دیگر، شهر هم فقط متعلق به بچه‌ها نیست و ما باید همه سنین و همه اقشار را در یک پروژه شهری درنظر بگیریم.

برای همین نمی‌توانیم یکسره شهر را از نو بسازیم و اصلاً این کار درستی هم نیست؛ بنابراین چاره‌ای نداریم جز اینکه تکه تکه پیش برویم و قدم به قدم شهر را جای بهتری برای زندگی کنیم. سرعت کار پایین است، اما خوشبختانه این نگاه در مردم، مسئولان، بخش‌های کارشناسی و شهرسازی و... جا افتاده که نواقص را برطرف کنیم و در دستور نقشه‌های جدید همه استاندارد‌های لازم را درنظر داشته باشیم. به عنوان مثال یک مرکز تجاری حتماً باید برای معلولان جسمی حرکتی، رمپ داشته باشد وگرنه مجوز‌های لازم صادر نمی‌شود.»

در اِوَز تقریباً هیچ بنای دولتی و عمومی، هیچ مدرسه و دانشگاهی، هیچ خیابان و بیمارستانی، هیچ آب انبار و تصفیه‌خانه‌ای و هیچ ورزشگاه یا اداره‌ای با هزینه‌های دولتی ساخته نشده است. اینجا آجر به آجر شهر را خیرین خود شهر روی هم گذاشته‌اند.

در جشن ارتقای اِوَز از شهر به شهرستان هم، یکی از خیرین هزینه ساخت فرمانداری را به عهده می‌گیرد، همان طور که بنا‌های دولتی دیگر را هم خود اهالی ساخته‌اند. اما فکر نکنید توسعه یعنی جیبی پر از پول، توسعه یعنی ذهنی باز برای اندیشیدن و قلبی باز برای عشق ورزیدن و جامعه را از آن خود دانستن؛ دو ویژگی برجسته‌ای که از اهالی اِوَز مردمانی آبادگر ساخته است.

یونیسف از نزدیک در جریان پیشرفت‌های اِوَز هست و آن طور که می‌گویند قول‌هایی هم برای کمک بیشتر از طرف این سازمان به اِوَز داده شده است. اما جالب است بدانید چندی پیش وزارت کشور تحت تأثیر همین فعالیت‌ها به همه شهرداری‌های کشور دستور داد، انجمن‌های دوستدار کودک خود را در کلانشهر‌ها به صورت تشکیلات یک «اداره» و در شهرستان‌ها به شکل «شورای اجرایی» فعال کنند. با این بخشنامه، انجمن دوستدار کودک اِوَز در طبقه دوم شهرداری این شهر مستقر شد.

از خدیجه فقیهی‌نژاد مدیر این انجمن درباره تاریخچه تأسیس آن می‌پرسم. وی می‌گوید: «انجمن دوستداران کودک اِوَز سال ۸۷ فعالیت خود را آغاز کرد و سال ۹۰ هم به ثبت رسید. سال ۸۶ هم یک جلسه معرفی تشکیل شد که شهرداری، روحانیون شهر، مسئولان و مردم علاقه‌مند در آن شرکت کردند. آن زمان هم آقای کراماتی شهردار بود و خیلی مورد توجه ایشان واقع شد. الان هم که رسماً به شهرداری پیوسته‌ایم. به هرحال از همان سال‌ها همه هم‌پیمان شدیم که در این زمینه تلاش کنیم. کاستی‌های زیادی وجود دارد، ولی کار‌های خوبی هم صورت گرفته.»

پیش از ورود به جلسه از شهردار درباره رمپ کنار شهرداری می‌پرسم. می‌گوید: «اگر کار‌های بزرگی نمی‌توانیم بکنیم همین مقدار از دست‌مان برمی‌آید که برای یک معلول جسمی حرکتی، یک رمپ درست کنیم.» رمپ تا در پشتی ادامه دارد با آیفونی کوتاه برای به دردسر نیفتادن کسی که روی ویلچر نشسته است.» این نگاه را در همه پروژ‌ه‌های شهری اِوَز می‌شود دید. محمد رسول رفعتی کارشناس ارشد معماری و کارشناس شهرسازی اِوَز می‌گوید:

«ما تلاش کرده‌ایم امکانات موجود را بهسازی کنیم. به عنوان مثال یک بوستان ۵ هکتاری متروکه را زنده کردیم؛ زمین بسکتبال و تنیس و فوتبال و اسکیت و ایستگاه دوچرخه ساختیم. سرویس‌های بهداشتی را اصلاح کردیم و بعد سراغ پیاده‌رو‌ها رفتیم و تلاش کردیم شهر برای ۸۰۰ معلول جسمی حرکتی، برای نابینایان، کودکان، سالمندان و زنان باردار ایمن و راحت باشد. ایستگاه‌های مطالعه درست کردیم و همین‌طور کتابخانه تخصصی والد و کودک که با مشارکت یکی از خیرین درحال ساخت است.»

اِوَز که عنوان «شهر خلاق کتاب» را هم دارد، توانسته است حتی در پمپ بنزین‌های خود نیز ایستگاه مطالعه کتاب و نشریات راه‌اندازی کند و در تشویق عموم شهروندان به فرهنگ مطالعه پیشگام باشد. این شهرستان در سومین جشنواره «پایتخت کتاب» توانست رتبه نخست شهر خلاق کشور در ترویج کتابخوانی را کسب کند. فرزانه نورافشان عضو هیأت مؤسس و هیأت مدیره انجمن دوستداران کودک اِوَز درباره کار‌های فرهنگی این انجمن می‌گوید:

«هدف ما رشد و تکامل همه جانبه کودکان است برای همین ترویج آموزش بویژه آموزش پیمان‌نامه حقوق کودک در منطقه و برنامه‌های تحکیم بنیان خانواده را به طور جدی دنبال می‌کنیم. در این راستا آموزش بزرگسالان در قالب جشنواره‌های مختلف و برگزاری کارگاه‌های متعدد در حوزه کتاب و کتابخوانی را جدی گرفته‌ایم و در کنار آن کارگاه‌هایی مثل «لذت خواندن» یا «چگونگی استفاده از کتاب‌های مرجع برای کودکان و...».

به گفته وی انجمن از سال ۹۱ تاکنون ۱۵ جشنواره برگزار کرده و دامنه فعالیت‌های خود را به روستا‌ها کشانده است: «هدف ما ترویج فرهنگ صلح است و صلح چیزی است که نیاز به آموزش دارد.»

انجمن دوستداران کودک اِوَز در راستای ترویج فرهنگ صلح، در یکی از مدارس این شهر که اغلب دانش آموزان آن مهاجران افغان هستند، به طور ویژه؛ برنامه‌هایی برای آموزش مهارت‌های زندگی در قالب کتاب و قصه و آموزش پیمان‌نامه حقوق کودک دارد. سعید کراماتی دانشجوی دکترای سازه و مشاور بخش مهندسی انجمن، درباره کتابخانه والد و کودک می‌گوید: «قبل از احداث، یک پژوهش تخصصی در این زمینه داشتیم و الان هم ۷۰ درصد کار پیش رفته است. کتابخانه یک پژوهشگاه تخصصی کودک هم خواهد داشت.»

به گفته وی، در ابتدای جاده خنج بوستانی درحال ساخت است که همه استاندارد‌های بین‌المللی برای رعایت حقوق کودکان و معلولان در آن مثل بوستان‌های «مشفق» و «نوروز» لحاظ شده است؛ ازجمله وسایل ورزشی مخصوص کودکان، اتاق مادر و کودک، اتاق پدر و کودک، روشویی‌های کودکان، دستشویی‌های فرنگی مخصوص معلولان و... استفاده از خط کشی‌های سه بعدی عابر پیاده در سطح شهر برای تشویق شهروندان و کودکان هم ازجمله طرح‌هایی است که وی به آن اشاره می‌کند.

افسانه نورافشان، عضو هیأت مؤسس و هیأت مدیره انجمن نیز در بخش کودکان با نیاز‌های ویژه فعال است. وی می‌گوید: «در مدرسه علوی باغچه آموزشی برای دانش‌آموزان معلول ساخته‌ایم که هم به طور عملی بخشی از مواد درسی را آنجا یاد می‌گیرند و هم با پرورش گل و گیاه و... به عنوان یک حرفه آشنا می‌شوند.» اِوَز دو مدرسه برای مهارت آموزی به کودکان با نیاز‌های ویژه دارد که یکی در خود اِوَز و دیگری در روستای «بیدشهر» این شهرستان است.

از روبه‌روی مدرسه «خضری» می‌گذریم که با میله از خیابان جدا شده است. می‌پرسم جریان چیست؟ می‌گویند برای اینکه کودکان از کوچه پشتی وارد مدرسه شوند و از خطر تصادف دور باشند. روی میله هم موادی از پیمان‌نامه را نوشته‌ایم که با حقوق خودشان آشنا شوند.

منبع: روزنامه ایران