۵ فاجعه فضایی که باعث تراژدی شدند

تاکنون در ماموریت‌های فضایی مختلف، بلایای غم‌انگیز زیادی رقم خورده است که البته بروز این تراژدی‌ها، پرواز‌های فضایی امروزه را ایمن‌تر کرده است. "فضا" بسیار خطرناک است و آماده‌سازی برای رفتن به فضا هم کار بسیار دشواری است. متاسفانه تمایل بشریت به کاوش در فراتر از زمین و درک کیهان سبب شده فجایعی هم در این زمینه اتفاق بیفتد.

اتفاقاتی که به آن‌ها اشاره خواهیم کرد، برخی از بدترین فجایعی هستند که در صنعت فضا رقم خورده است.

۱- فاجعه فضایی فضاپیمای "کلمبیا" (Columbia) در سال ۲۰۰۳ میلادی
در تاریخ یک فوریه سال ۲۰۰۳ میلادی، شاتل فضایی "کلمبیا" (Columbia) در بیست و هشتمین مأموریت فضایی خود که "اس‌تی‌اس-۱۰۷ " (STS-۱۰۷) نام داشت، در راه بازگشت از "ایستگاه فضایی بین‌المللی" به زمین، دچار انفجار شد و همه فضانوردان سرنشین آن که هفت نفر بودند، کشته شدند.

این فاجعه به هنگام ورود فضانوردان به جو زمین اتفاق افتاد و باعث شد تمام سفر‌های فضایی شاتل‌های ناسا تا ژوئن ۲۰۰۵ میلادی به تعویق افتد.

فضاپیمای کلمبیا نخستین شاتل فضایی مورد استفاده در ناوگان فضایی ناسا بود و نخستین مأموریت فضایی خود را از ۱۲ تا ۱۴ آوریل سال ۱۹۸۱ میلادی با موفقیت به پایان رساند.

تیم تحقیقاتی این حادثه به این نتیجه رسیدند که این فاجعه از ۱۶ روز قبل شروع شده بوده و هنگام پرتاب شاتل به فضا، قطعه‌ای ۷۵۰ گرمی از فوم محافظ حرارتی مخزن خارجی شاتل فضایی کنده شد و به کامپوزیت کربن-کربن عایق حرارتی بال چپ اصابت کرد.

برخورد این قسمت باعث ایجاد شکافی در" لبه حمله بال" (قسمت جلویی بال) شد و هنگام بازگشت به زمین و در جو که شاتل با گرمای زیادی روبرو بود، دمای زیاد و گاز‌های گرم باعث شکسته شدن بال از داخل و در نتیجه تکه‌تکه شدن شاتل شد.

البته که مقامات ناسا این دلیل را علت فاجعه نمی‌دانند، ولی ایجاد حفره در بال شاتل منجر به افت فشار و شکسته شدن بال شده است. ناسا هم در کنفرانس‌های مطبوعاتی تحت فشار قرار گرفت که راجع به مشکل فوم محافظ حرارتی خبر داشته است. این حادثه همچنین باعث شد فضاپیما‌های شاتل ناسا در سال ۲۰۱۱ میلادی بازنشسته شوند.


۲- انفجار شاتل فضایی "چلنجر" (Challenger) در سال ۱۹۸۶
دهمین ماموریت شاتل فضایی "چلنجر" با یک تراژدی به پایان رسید.این فضاپیما که حامل هفت فضانورد بود، ۷۳ ساعت پس از پرتاب از پایگاه فضایی "کیپ کاناورال" (Cape Canaveral) منفجر و تبدیل به چند تکه شد که تمامی سرنشینان آن جان خود را از دست دادند.

این ماموریت که "اس‌تی‌اس-۵۱-ال" (STS-۵۱-L) نام داشت، منجر به کشته شدن "کریستا مک‌اولیف" (Christa McAuliffe) شد که معلم یک دبیرستان بود و به عنوان عضو برنامه "معلم در فضا" ناسا انتخاب شده بود.


پس از انفجار، فضاپیمای "چلنجر" از ارتفاع ۵۰ هزار فوتی، به اقیانوس اطلس سقوط کرد.

ناسا علت این فاجعه را خرابی یکی از واشر‌های درزگیری در یکی از موشک‌های پیشران جامد دانست. این پرواز، اولین مأموریت مدارگرد سرنشین‌دار آمریکایی بود که تلفات جانی در پی داشت. همچنین اولین مأموریت فضاپیما‌های آمریکایی بود که پس از پرتاب و پیش از رسیدن به فضا شکست خورد.

محفظه خدمه و بسیاری از قطعات دیگر فضاپیما پس از یک جستجوی طولانی و عملیات بازیابی از کف اقیانوس جمع‌آوری شد.

۳- فاجعه "سایوز ۱۱"
فاجعه "سایوز ۱۱" (Soyuz ۱۱) منجر به کشته شدن سه نفر در فضا شد. پس از انجام موفقیت‌آمیز ماموریت "آپولو ۱۱" و فرود روی ماه توسط آمریکایی‌ها، شوروی تصمیم گرفت که ماموریت فضایی بزرگی را رقم بزند.

در این راستا در آوریل سال ۱۹۷۱ میلادی، شوروی اولین ایستگاه فضایی دنیا با نام "سالیوت۱" (Salyut) را راه‌اندازی کرد. دو ماه پس از آن، سه فضانورد با استفاده از موشک "سایوز ۱۱" به ایستگاه فضایی متصل شدند.

همه چیز مطابق با برنامه‌ریزی‌ها پیش می‌رفت تا اینکه در تاریخ ۳۰ ژوئن هنگام بازگشت به زمین، فشار کپسول سرنشینان هنگام آماده‌شدن برای بازگشت به زمین از دست رفت و به مرگ سه فضانورد آن انجامید.

پس از بررسی بیشتر مشخص شد که علت بروز آسفیکسی (اختناق) در خدمه، عملکرد نادرست یکی از شیر‌های کپسول بوده است که باعث از دست رفتن فشار داخل آن شده است. این اتفاق در ۱۶۸ کیلومتری زمین باعث مرگ خدمه در طول چندین ثانیه شده است. از آنجایی که شیر مربوط در زیر صندلی‌ها تعبیه شده بوده سرنشینان فرصت کافی برای بستن آن پیش از دست رفتن هوای تنفسی‌شان را نداشته‌اند.


هیچ کدام از فضانوردان این ماموریت لباس فضایی به تن نداشتند به همین دلیل به دلیل نبود اکسیژن، احتمالا تقریبا ۳۰ دقیقه بعد از فرود، جان خود را از دست دادند.

این ماموریت تلخ درس عبرتی برای فضانوردان شد که در تمامی مراحل، لباس فضایی مخصوص را به تن داشته باشند.

۴- حادثه "سایوز ۱" (Soyuz I) و مرگ تنها سرنشین آن

حادثه تلخی که در این ماموریت برای "ولادیمیر کومارف " (Vladimir Komarov) افتاد، یکی از فجایع تلخ فضایی را رقم زد.

در این حادثه فضاپیمای سایوز ۱ که در سال ۱۹۶۷ میلادی (۱۳۴۷ شمسی) به فضا پرتاب شد، سرهنگ ولادیمیر کومارف تنها سرنشین فضاپیمای سایوز -۱ متأسفانه هنگام بازگشت از فضا دچار حادثه شد و با سقوط کپسول سایوز ۱، جان خود را از دست داد. وی اولین کسی بود که در یک سفر فضایی کشته شد. یوری گاگارین فضانورد پشتیبان این مأموریت بود.

یکی از موضوعاتی که این اتفاق را تلخ‌تر می‌کند، این است که ولادیمیر کومارف در لحظات باقی مانده از عمر خود از بروز حادثه مطلع شده بود و در صدای ضبط شده از وی، کوماروف در حال فریاد زدن و ناسزا گفتن به مافوق خود بوده که گفته "او مرده است".

بقایای به جا مانده از "ولادیمیر کومارف"

۵- ماموریتی که پرتاب نشده، فاجعه آفرید

در برنامه فضایی "آپولو"، ایمنی فدای شهرت و کسب افتخار شد و مرگ سه فضانورد این ماموریت را منجر گردید. به رغم بروز حادثه به هنگام پرتاب شبیه سازی در پایگاه "کیپ‌کاناورال" (Cape Canaveral)، ناسا ماموریت آپولو ۱ را پس از این اتفاق طراحی کرد.

علت بروز حادثه در ماموریت "آپولو ۱" اشتعال‌زایی مواد داخل سفینه و اکسیژن خالص آن بود که باعث شد هر سه فضانورد آپولو ۱ که در حال تمرین روی زمین بودند در آتش بسوزند.

این حادثه باعث شد ناسا تغییرات اساسی در طراحی کپسول فضاپیما بدهد.

خوشبختانه، بروز این اتفاقات غم انگیز، به افزایش ایمنی در پروژه‌های فضایی بعدی منجر شد.