اکران و چالش‌های پیش رو

تینا جلالی | امسال سال سینما نبود؛ این گزاره واقعیتی است انکارناپذیر. نه تنها در ایران که سینما در جهان با بدبیاری عجیبی مواجه بود. ویروس کرونا اگرچه آسیب‌های فراوانی بر پیکره اقتصاد کشور وارد کرد ولی در یک نگاه خوشبینانه (تا حدودی) با مشاغل دیگر کنار آمد تا آن‌ها به حیات خود امیدوار باشند، اما با هنر هفتم و صنعتگران سینما جنگ و دشمنی عجیبی داشت و دارد.

در نظر بگیرید ابتدای سال در مرحله اول قرنطینه عمومی و تعطیلات پی در پی رسما کرکره سینما‌ها بیش از سه ماه پایین بود و بعد از بازگشایی (تابستان) هم اگرچه تقلای زیادی برای رفع رکود و کسادی و رونق دوباره آن شکل گرفت، اما بر کسی پوشیده نیست که در مدت کوتاه بازگشایی سه ماهه تابستان وضعیت اقتصادی سینما‌ها کاملا فلج بود، نه مخاطبان زیادی به سالن‌های سینما می‌آمدند و نه فیلم‌ها در گیشه رکورد ثبت می‌کردند.

کار به جایی رسیده بود که بعضی روز‌ها سالن‌ها حتی رنگ یک تماشاگر را هم به خود نمی‌دید و فروش فیلم‌ها در بیشتر روز‌ها به شوخی شبیه بود تا گیشه رسمی یک فیلم.

با این حال شورای اکران برای شش ماه دوم سال برنامه‌ریزی اکران تنظیم کرده بود، صاحبان فیلم‌ها قرارداد اکران امضا کرده بودند و قرار بود بعضی فیلم‌ها (ساز‌های ناکوک، سراسر شب) در فصل پاییز به نمایش عمومی درآیند، اما دقیقه نود همه برنامه‌ریزی‌ها به‌هم خورد و با شیوع موج سوم این بیماری منحوس دوباره از اواسط مهر چراغ سینما‌ها در سراسر کشور خاموش شد و همچنان هم تا این لحظه اکثر سینما‌های کشور تعطیل هستند.

اگرچه که قرار است به‌زودی در‌های سالن سینما به روی مخاطبان باز شود ولی بیراه نیست اگر بگوییم هیچ چشم‌انداز روشنی نمی‌توان از حضور مخاطبان در سینما متصور شد.

مشکلات به اینجا ختم نمی‌شود
همه بحث این نیست اگر می‌گوییم امسال سال سینما نبود. این موضوع فقط مربوط به سینماداری و مشکلات دامنه‌دار آن نیست بلکه مصائب این صنعت گرانقیمت در سال کرونا وجوه و ابعاد مختلفی دارد. از درگذشت بسیاری از شخصیت‌های شخیص این صنعت گرفته تا خانه‌نشینی و بیکاری بسیاری از عوامل و دست‌اندکاران تولید فیلم و تعویق بسیاری از پروژه‌های مهم سینمایی و... که تاکنون بار‌ها و بار‌ها به آن اشاره شد.

اما سویه مهم، پراهمیت و حساس دیگر اوضاع نزار سینما، صف طویل نمایش فیلم‌هایی است که زمان تولیدشان مربوط به سال گذشته است و از سال گذشته هنوز به اکران عمومی در نیامدند و اساسا مشخص نیست این فیلم‌ها چه زمانی قرار است رنگ پرده را به خود ببینند.

وقتی با تعدادی از سازندگان این آثار صحبت می‌کنیم آن‌ها نه تمایلی دارند فیلم‌شان در بازگشایی زمستانه سینما‌ها اکران شود و نه رغبتی به نمایش آثارشان در پلتفرم‌های آنلاین دارند.

با توجه به اینکه قرار است به زودی شاهد بازگشایی سالن‌های سینما باشیم و با تغییر وضعیت بسیاری از شهر‌ها از وضعیت نارنجی به زرد طی روز‌های اخیر، بعضی سینما‌های حوزه هنری در شهر‌های کشور (به جز مازندران و تهران) فعال و مشغول به کار شدند، بد نیست مروری داشته باشیم به فیلم‌هایی که از سال گذشته در صف اکران هستند و هنوز به نمایش عمومی در نیامده‌اند.

صف طویل فیلم‌های مهم
طبق آن چیزی که سال گذشته روابط عمومی سی و هشتمین جشنواره ملی فیلم فجر سال گذشته اعلام کرده بود ۱۱۵ فیلم سینمایی (اعم از حرفه‌ای و اولی) فرم ثبت‌نام جشنواره فیلم فجر را پر کرده بودند که از میان آن‌ها گویا ۸۹ فیلم توسط هیات انتخاب مورد بازبینی قرار گرفت.

به غیر از تعداد مشخصی فیلم‌هایی که از جشنواره پارسال (خروج، کشتارگاه، مردن در آب مطهر، آبادان یازده ۶۰، شنای پروانه) به نمایش رسیدند، از میان فیلم‌های بخش سودای سیمرغ اکران نشده به فیلم‌های «آتابای» به کارگردانی نیکی کریمی، «آن شب» ساخته کوروش آهاری، «ابر بارانش گرفته» جدیدترین ساخته مجید برزگر، «پوست» به کارگردانی برادران ارک، «تومان» به کارگردانی مرتضی فرشباف «خورشید» فیلم مجید مجیدی، «خون شد» به کارگردانی مسعود کیمیایی، «درخت گردو» ساخته محمدحسین مهدویان، فیلم «دوزیست» به کارگردانی برزو نیک‌نژاد، «روز بلوا» ساخته بهروز شعیبی، «روز صفر» به کارگردانی سعید ملکان، «سه کام حبس» به کارگردانی سامان سالور، «سینما شهر قصه» ساخته کیوان علی‌محمدی، «عامه‌پسند» به کارگردان و تهیه‌کنندگی سهیل بیرقی «قصیده گاو سفید» ساخته بهتاش صناعی‌ها، «مغز استخوان» ساخته حمیدرضا قربانی، «من می‌ترسم» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی بهنام بهزادی می‌توانیم اشاره کنیم.

همچنین فیلم‌های «زنبور کارگر» به کارگردانی افشین صادقی، «بی‌صدا حلزون» فیلم اول بهرنگ دزفولی‌زاده «عروسی مردم» به کارگردانی مجید توکلی، «دشمنان» به کارگردانی علی درخشنده، «پدران» به کارگردانی سالم صلواتی، «تعارض» به کارگردانی محمدرضا لطفی، «لباس شخصی» به کارگردانی امیرعباس ربیعی و «عنکبوت» دومین فیلم ابراهیم ایرج زاد، «مجبوریم» رضا درمیشیان، «گورکن» کاظم ملایی، «بی سر» کاوه سجادی حسینی را هم می‌توان به فهرست فیلم‌های اکران نشده از پارسال افزود.

به این لیست بالا فیلم‌های «لامینور» به کارگردانی داریوش مهرجویی، فیلم «آنجا همان ساعت» آخرین ساخته سیروس الوند، «شین» به کارگردانی میثم کزاری و تهیه‌کنندگی شهاب حسینی، «پالتو شتری» ساخته مهدی علی میرزایی، «خون خدا» ساخته مرتضی علی عباس میرزایی را هم می‌توان اضافه کرد.

چالش اکران
البته که تعداد بیشتر فیلم‌هایی را می‌توانیم نام ببریم که از سال گذشته به اکران عمومی نرسیدند و به لیست بالا اضافه کنیم، آثاری که یا با سرمایه‌های دولتی یا با همکاری بخش خصوصی ساخته شدند ولی آنچه در این نوشتار اهمیت دارد تعداد بالای فیلم‌های مهم و بحث‌برانگیز از کارگردانان شاخصی است که در جشنواره سال گذشته با استقبال بالای مخاطبان همراه بودند ولی هنوز به نمایش عمومی در نیامدند.

اینکه انتشار و توزیع این فیلم‌ها قرار است چه سرنوشتی داشته باشد و اساسا چه زمانی این فیلم‌ها رنگ پرده را به خود می‌بینند علامت سوال مهمی است که ذهن را به خود مشغول می‌کند و بی‌شک مهم‌ترین چالش پیش روی سینمای ایران در سال آینده خواهد بود.

اهمیت ماجرا آنجا نمود بیشتری پیدا می‌کند که به این فهرست طولانی بخواهیم تولیدات امسال را هم اضافه کنیم. طبق اعلام رسمی و از دفتر روابط عمومی سی و نهمین جشنواره فیلم فجر، ۱۱۰ فیلم متقاضی حضور در جشنواره امسال شدند. فارغ از اینکه بخش بیشتر از این فهرست، اساسا آثار سینمایی نیستند، اما به هر جهت نام کارگردانان شناخته شده‌ای، چون حمید نعمت‌الله، نرگس آبیار، حامد محمدی، محسن قرایی، آیدا پناهنده و... دیده می‌شود.

این یعنی تعداد فیلم‌های مخاطب‌پسند و بحث‌برانگیز دیگری به فیلم‌های پشت خط اکران از سال گذشته افزوده می‌شود و این صف طویل و طویل‌تر می‌شود. پرسش اینجاست آیا سال آینده سالن‌های سینما شرایط مناسبی برای اکران این حجم از فیلم‌ها را خواهند داشت؟

سهم هر فیلم از اکران و سالن سینما در سال آینده چقدر خواهد بود؟ یا اینکه ممکن است کرونا شرایطی به وجود بیاورد که صاحبان بیشتر این فیلم‌ها تن به اکران آنلاین بدهند؟