تحصیلات کرونایی؛ دفاع از پایان نامه در قله کوه

ترانه بنی‌یعقوب | «روز دفاع واقعاً تنها روز دفاع از پایان نامه نیست، کرونا همه چیز را تغییر داده و باید به هزار و یک چیز فکر کنی. بار‌ها به خودم می‌گویم کاش قبل از این شرایط دفاع می‌کردم.»

این گفته یکی از دانشجویانی است که قرار است چند روز دیگر دفاع مجازی را تجربه کند، یعنی بنشیند پای کامپیوتر و حاصل یک سال و نیم تلاشش را ارائه کند، آن هم در برابر چشمان کنجکاو استاد مشاور، راهنما و داور. اگر کسی دفاع از پایان نامه را تجربه کرده باشد می‌داند چه پروسه دشواری است.

اما مسأله فقط روز دفاع از پایان نامه نیست و برخی از دانشجویان می‌گویند در این دوره برای دسترسی به منابع، اطلاعات و داده‌ها آنقدر اذیت شده‌اند که تمام دوران تحصیل تا این حد به مشکل برنخورده بودند.

رویا دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی یکی از دانشگاه‌های دولتی تهران است. وقتی دوم اسفند ماه سال گذشته به آن‌ها اعلام کردند باید تا ۵ اسفند خوابگاه را تخلیه کنند فکر نمی‌کرد کرونا آنقدر ادامه پیدا کند که مجبور شود از راه دور پایان نامه بنویسد: «پنج اسفند پارسال از تهران به کرمان آمدم و دسترسی‌ام به استادان، کتابخانه و منابع قطع شد. قرار بود همان روز‌ها استاد راهنمایم را ببینم و درباره موضوع تحقیق بیشترصحبت کنیم که نشد.

فروردین و اردیبهشت هم سرعت اینترنت پایین بود و دسترسی به منابعی که می‌خواستم دانلود کنم تقریباً غیرممکن شده بود. خوابگاه هم بسته بود و نمی‌توانستم به تهران بیایم. مجبور شدم یک تعداد کتاب بخرم که آن هم با تأخیر به دستم می‌رسید.

کتاب‌های مرجع که باید در پایان نامه به آن‌ها رفرنس می‌دادم در دسترس نبود و دوستانم از آن‌ها عکس می‌گرفتند و برایم می‌فرستادند. فکر کنید چه پروسه زمان‌گیری بود. متن پایان نامه را هم تا یک جایی پیش می‌بردم و بعد دوستانم مجبور بودند پرینت بگیرند و به دست استاد برسانند.

کار‌های اداری هم در این دوره دائم به مشکل برمی‌خورد مثلاً کارمندان آموزش، مرتب در دانشگاه نبودند. مکالمه حضوری با استادان متوقف شده بود. این روز‌ها درحالی برای دفاع آماده می‌شوم که هنوز خیلی از قسمت‌های کارم ناقص است.

حالا هم دائم فکر می‌کنم نکند موقع دفاع اینترنت قطع و وصل شود یا برق برود. نکند اطلاعاتی را که بارگذاری می‌کنم همه استادان نتوانند ببینند. همه این‌ها روی نتیجه نهایی کار اثر‌گذار است.»

سوم اسفند سال ۹۸ وقت دفاع پایان نامه دکترای احمد بود. در دانشگاه دولتی که او در آن درس می‌خواند باید برای دفاع با هشت نفر هماهنگی انجام می‌شد؛ دو راهنما، دو مشاور و ۴ استاد داور. سالن دفاع را هم آماده کرد و خوشحال بود بالاخره بزودی می‌تواند از پروسه سخت دفاع از پایان نامه دکترا گذر کند.

اما اعلام ناگهانی شیوع کرونا در ایران و تعطیلی دانشگاه‌ها همه کار‌ها را به هم ریخت: «روز دفاع زودتر به دانشگاه آمدم؛ تا به حال آنقدر دانشگاه را سوت و کور ندیده بودم. جلسه دفاع کنسل شده بود و همه چیز روی هوا بود. اگر یادتان باشد اسفند سال قبل به شکل عجیب وغریبی همه از کرونا ترسیده بودند.

باورتان بشود یا نه پروسه دفاعم به ۱۵ تیرماه افتاد یعنی چند ماه کارم عقب افتاد. یکی از استادان به خارج از کشور رفت بعد پرواز‌ها کنسل شد و دیگر ایران نیامد. گرفتن امضا از ایشان خودش یک کار سخت بود. یکی از معضلات همین سفر‌های خارجی استادان بود.

برخی هم خارج از شهر بودند. خلاصه برگزاری دفاع و پیدا کردن استادان برای امضای فرم دفاع تبدیل به یک معضل شد، چون تا زمانی که استادان برگه‌ها را امضا نکنند ما اجازه دفاع نخواهیم داشت. ماشین می‌گرفتم تا دم خانه استادان می‌رفتم و امضا می‌گرفتم.

البته بعد در شیوه نامه جدیدی گفتند امضای الکترونیک استادان هم قابل قبول است. دانشگاه ما اعلام کرد که گروه‌ها خودشان تعیین کنند دفاع چگونه باشد. دانشکده ماهم مقرر کرد دفاع حضوری باشد، اما در دعوت میهمان محدودیت قائل شدند و من با کادر آموزش در جلسه دفاع ۱۰ نفر شدیم. خلاصه این مدلی و با خون دل از پایان نامه دکترایم دفاع کردم.»

حمیده فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد رشته علوم ارتباطات دانشگاه آزاد، خرداد ماه امسال از پایان نامه‌اش دفاع کرد. مدیریت دانشگاه آن‌ها اعلام کرده بود دفاع مجازی ممنوع است. این موضوع برای حمیده دشوارتر هم بود چراکه او دارای معلولیت است:

«من و خیلی ازبچه‌ها در این وضعیت مجبور شدیم حضوری دفاع کنیم. دانشگاه ما خارج از تهران در شهرک قیامدشت واقع شده که یک مسیر پر خطر و منتهی به بیابان و کوه است. داخل دانشگاه هم فضا خیلی بزرگ و باز است و دانشکده‌ها و ساختمان اداری خیلی از هم فاصله دارند.

من برای گرفتن امضا از مسئولان مربوطه و برای کار‌های قبل و بعد از پایان‌نامه و فارغ‌التحصیلی چندین بار باید ساختمان علوم انسانی و اداری را که از هم فاصله زیادی دارند طی می‌کردم. آدم سالم هم در این شرایط اذیت می‌شود چه برسد به من که دارای معلولیت هم هستم و خردادماه امسال هم راه رفتنم واقعاً افتضاح بود.

تازه ساختمان اداری دانشگاه هم با توجه به اینکه نوساز است، اما رمپ و امکانات برای افراد دارای معلولیت ندارد؛ بنابراین هربار می‌خواستم از این سکو‌ها بالا و پایین بروم باید منتظر می‌شدم تا یک نفر پیدا شود و کمکم کند.

مدیریت دانشکده هم طبقه چهارم بود و دراین شرایط آسانسورهم خراب بود تا اینکه یکی از بچه‌ها کمک کرد و امضا‌ها را گرفتم. تازه بعد از آن باید فرم‌ها را در سایت بارگذاری می‌کردم و سی‌دی و پایان نامه را تحویل می‌دادم. بعد از انجام این کار‌ها تازه مجوز دفاع می‌دادند که باید حضوری پیش مدیر گروه و استاد راهنما و استاد مشاور می‌رفتم و آن‌ها را در جریان روز دفاع قرار می‌دادم با همه این بدبختی‌ها بالاخره دفاع کردم.»

حمیده مجبور شد برای هر کار کوچکی یک روز کامل وقت بگذارد، چون در دوران کرونا و قرنطینه کارمندان دانشگاه هم یکی در میان سرکار می‌آمدند خلاصه اینکه برایش رفتن سرقله کوه راحت‌تر از طی کردن همه این مراحل بود.

عاطفه هم در بلبشوی کرونا از پایان نامه کارشناسی ارشدش در دانشگاه شهید بهشتی دفاع کرده است. او می‌گوید: «باید تا آخر اسفند ۹۸ دفاع می‌کردم، اما نتوانستم. من همه کار‌ها را انجام داده بودم واستاد راهنما هم پایان نامه را تأیید کرده بود، اما استاد مشاورم مشکل قلبی داشت و گفت نمی‌تواند در جلسه شرکت کند.

برای داوری هم با هفت - هشت نفری حرف زدم، اما گفتند از ترس کرونا حاضر نیستند در جلسه حضور پیدا کنند. دانشگاه اجازه دفاع مجازی هم نمی‌داد. خلاصه اینکه مجبور شدم با وجود شهریه دوره شبانه یک ترم دیگر را تمدید کنم تا رسیدم به مهرماه امسال که بالاخره توانستم دفاع کنم. تمام این دوره با تنش گذشت؛ استرس هزینه را هم داشتم.»

دکتر یعقوب موسوی، جامعه شناس و استاد دانشگاه درباره دشواری فعالیت‌های پژوهشی در دوره کرونا می‌گوید: «البته سختی‌ها فقط مختص دانشجویان دوره کارشناسی ارشد و دکترا که پایان نامه می‌نویسند نیست و درکل بسیاری از کار‌های پژوهشی - عملی با مشکل مواجه شده است؛ می‌توان گفت سخت‌ترین مسأله تحصیل در دوره کرونا همین بخش است.

بویژه رشته‌هایی که نیاز بیشتری به مطالعه میدانی دارند. مثلاً اجرای پرسشنامه و مصاحبه خیلی دشوار شده. خیلی از دانشجویان برای تحقیق نیازمندند ۲۵۰ یا تعداد بیشتری پرسشنامه پر کنند، تصور کنید دانشجو باید با ۲۵۰ نفر و گاه بیشتر ارتباط برقرار کنند. البته همیشه هم این طور نیست که بتوانند مشکلات‌شان را مجازی حل کنند.»

به‌گفته این استاد دانشگاه از زمانی که تشکیل کلاس‌های حضوری لغو شده و فعالیت‌های پژوهشی آنلاین و مجازی شده مشکلات زیادی هم برای استادان و هم برای دانشجویان ایجاد شده و افت کیفی بزرگی به دانشگاه‌ها در بخش پژوهشی وارد شده: «به هرحال در بخش آموزش می‌توان با صحبت و انتقال مباحث به نحوی سطح کیفی را حفظ کرد.

اما در پژوهش چه در بخش جمع‌آوری اطلاعات و چه جمع‌آوری داده‌ها در بخش میدانی و چه آنجایی که دانشجو برای دسترسی به منابع نیاز به کتابخانه دارد، محدودیت‌های زیادی هست. من موارد متعددی را شخصاً تجربه کرده‌ام و با چه بکنم و چه نکنم‌های متوالی دانشجو‌ها ابهام، سؤال و سردرگمی شدیدشان روبه رو بوده‌ام.

برخی دانشجویان اجازه حضور در خوابگاه و کتابخانه را ندارند و همین مسأله کار را برای آن‌ها سخت‌تر کرده است. متأسفانه بخش‌های پژوهشی بعد از دوره کرونا لطمه جدی می‌بینند.» کرونا دوره‌ای است که باید از خودت دفاع کنی، اما حتی این هم ساده نیست چه برسد به دفاع از پایان‌نامه دانشگاهی‌ات.

منبع: روزنامه ایران