قرارداد ٢٥ساله با چین امضا می‌شود؟!

هادی خسروشاهین | سیاست صبر و انتظار چین به سر آمد؛ چینی‌ها امضای قرار داد ٢٥ساله با ایران را مدام امروز و فردا کردند تا تکلیف روابطشان با واشنگتن پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا مشخص شود.

آن‌ها امیدوار بودند که ریاست جمهوری بایدن تنش‌ها در روابط دو جانبه را مهار و مدیریت کند، ولی برخلاف تصور، بایدن نیز تقریبا همان روند دوران ریاست جمهوری ترامپ را با تز رقابت در عین همکاری محدود ادامه داد و حتی کار را به ائتلاف سازی با اروپا و متحدان اش در شرق آسیا و هند علیه چین کشاند؛ بگونه‌ای که اروپایی‌ها برای اولین بار در چهار دهه گذشته ذیل همین استراتژی به تحریم چین پرداختند.

نشست اخیر دیپلمات‌های ارشد چین و آمریکا در آلاسکا نیز بسیار پرتنش گزارش شده است. حال به نظر می‌رسد عصر جدید رقابت قدرت‌های بزرگ آغاز شده است؛ امری که ریچارد هاس و چالز کاپلان در آخرین مقاله شان در فارن افرز به تاریخ ٢٣مارس ٢٠٢١بر آن صحه گذاشته اند.

حال خبر‌ها حاکی از آن است که چینی‌ها قرارداد ٢٥ساله با ایران را در نیمه اسفند ٩٩نهایی کرده اند و نظرات خود را در اواخر همین ماه به اطلاع وزارت خارجه رسانده اند. با این اوصاف مهمترین ماموریت وزیر خارجه چین به ایران امضای این توافقنامه خواهد بود. شاید یکی از دلایل عدم تعجیل ایران برای بازگشت به میز مذاکره جهت احیای برجام نیز به همین مساله بازگردد.

در سخنرانی نوروزی آیت الله خامنه‌ای تاکید شده بود که زیان‌های تعجیل در پیوستن به برجام از صبر و شکیبایی راهبردی بیشتر است. اخیرا هم گزارش‌هایی از سوی رسانه‌های غربی منتشر شده که نشان می‌دهد صادرات نفت ایران به چین افزایش یافته است. منابع غربی حدس می‌زنند که احتمالا نفت ایران با نام کشور دیگری به پکن صادر می‌شود.

با این حال سیاست خارجی ایران از یک عدم موازنه بزرگ در رنج است و نبود ارتباطات همزمان با اروپا و آمریکا می‌تواند به پاشنه آشیل این قرارداد تبدیل شود.

همانطور که چینی‌ها در امضای این قرارداد تعجیل به خرج ندادند ممکن است در اجرای همه جانبه آن نیز عجله‌ای نکنند و ایران را به اهرم مذاکرات با آمریکا و اروپا جهت کسب امتیازات بیشتر در شرق آسیا و دسترسی بیشتر به بازار‌های جهانی همزمان با لغو تحریم‌ها تبدیل کنند.

اگر عصر رقابت قدرت‌های بزرگ به عصر کنسرت جدید قدرت‌های بزرگ همچون تحولات پس از کنگره وین در سال١٨١٥تبدیل شود؛ احتمال وقوع این سناریو بسیار جدی است.

با این همه امضای قرارداد ٢٥ساله در سفر وزیر خارجه چین به تهران ترکی بر دیواره تحریم‌های ثانویه آمریکا ایجاد خواهد کرد و فضای تنفسی به اقتصاد ایران می‌دهد، ولی اگر ایران می‌خواهد از میوه این قرارداد بطور کامل بهره‌مند شود و کشور را در عصر جدید نظام بین الملل از تبدیل شدن به محلی برای رقابت قدرت‌های بزرگ مصون دارد؛ باید به اصول سیاست موازنه مثبت تن دهد و روابط خود را همزمان یا دو جبهه شرق و غرب گسترش دهد. در غیر اینصورت گسترش روابط صرف با چین گره‌ای از مشکلات اقتصادی ایران در بلندمدت باز نخواهد کرد.