بی‌قانون‌ترین شهر دنیا که «گودال کثافت و گناه» بود
تا سال ۱۹۹۴، بخش کوچکی از هنگ‌کنگ میزبان شهری عمودی و عجیب بود؛ جایی به‌قدری متراکم که تصور زندگی بیش از ۳۰ هزار نفر در آن دشوار به نظر می‌رسید. این منطقه که به «شهر محصور کولون» (Kowloon Walled City) معروف بود، پر از زباله، آکنده از جرم و جنایت و نمادی از بی‌قانونی بود. دولت‌های چین و هنگ‌کنگ تقریباً آن را فراموش کرده بودند و قانون در آن جایی نداشت.
فرادید| الیزابت سین، مورخ، در نشریه انجمن آسیایی سلطنتی هنگ‌کنگ می‌نویسد: «این شهر همواره مایه کنجکاوی و ترس بود و معدودی جرأت ورود به آن را داشتند».
به گزارش فرادید؛ اما این شهر چگونه به چنین وضع آشفته‌ای رسید و چرا مردم تصمیم گرفتند در آن زندگی کنند؟ این منطقه که زمانی به «شهر تاریکی» معروف بود، آن‌چنان درگیر آشفتگی و نزاع شده بود که حتی سال‌ها پس از نابودی‌اش، هنوز نامش زنده است.
ریشه‌های شهر محصور کولون
با اینکه بعدها به دلیل بی‌قانونی شهرت یافت، کولون در ابتدا یک پایگاه نظامی و اداری بود. این منطقه در سال ۱۶۶۸ به‌عنوان یک ایستگاه سیگنال‌دهی امپراتوری چین در بخش شمال‌شرقی شبه‌جزیره کولون تاسیس شد؛ جایی که اکنون بخشی از هنگ‌کنگ به‌شمار می‌رود.
جایی که بعدها شهر کولون در آن ساخته شد
پس از جنگ اول تریاک، نیروهای استعماری بریتانیا در سال ۱۸۴۳ کنترل هنگ‌کنگ را به دست گرفتند، اما شهر محصور (که به‌خاطر برج و باروهایی مانند توپخانه، دروازه و برج‌های دیدبانی این نام را گرفته بود) در روزهای ابتدایی اشغال بریتانیا همچنان در اختیار چینی‌ها باقی ماند. دولت استعماری بریتانیا وضعیت اداری ویژه‌ای برای این پادگان نظامی تعیین کرد و طی سال‌ها، ساکنان چینی آن بخش‌هایی مانند بازار، گمرک، مدرسه، اسکله و دیگر امکانات را به آن افزودند.
اگرچه بسیاری این شهر را به‌عنوان سدی در برابر نفوذ بریتانیا در منطقه می‌دیدند، اما درهایش به روی غیرچینی‌ها نیز باز بود. مهاجران بریتانیایی، بازدیدکنندگان چینی و دیگران به این شهر تقریباً ۲۶۰۰۰ متر مربعی رفت‌وآمد داشتند و به‌زودی آنجا به مکانی برای قمار و تفریح تبدیل شد.
در کولون، ۳۰۰ پشت‌بام به‌هم‌پیوسته وجود داشت که بچه‌ها اغلب روی آن‌ها بازی می‌کردند.
نزاع بریتانیا و چین بر سر این شهر
در سال ۱۸۹۸، بریتانیا و چین معاهده‌ای موسوم به «قرارداد توسعه قلمرو هنگ‌کنگ» امضا کردند که کنترل بریتانیا بر هنگ‌کنگ را برای ۹۹ سال دیگر تمدید می‌کرد. اگرچه این معاهده که بعدها یکی از معاهدات ناعادلانه تلقی شد، در ابتدا شهر کولون را از قلمرو اشغال بریتانیا مستثنی کرده بود.
اما این استثنا شرطی داشت: چینی‌ها فقط تا زمانی حق اداره شهر را داشتند که مزاحم اقدامات دفاعی بریتانیا در هنگ‌کنگ نشوند. تنها یک سال بعد، در سال ۱۸۹۹، بریتانیا ادعا کرد که فرماندار شهر با نیروهای مقاومت علیه استعمارگران همکاری می‌کند. در نتیجه، بریتانیایی‌ها به شهر حمله کردند، آن را اشغال نمودند و اعلام کردند که از آن پس اداره آن را در دست خواهند گرفت.
تصویری هوایی از شهر محصور کولون نشان می‌دهد که ساختمان‌های آن تا چه حد شلوغ و متراکم بودند
از آن زمان، شهر محصور به منطقه‌ای مورد ادعای دو طرف تبدیل شد. با گذر زمان، جمعیت شهر کاهش یافت و ساختمان‌های آن تخلیه شد؛ اتفاقی که نشانه‌ای آشکار از وضعیت مبهم آن بود. با سقوط دودمان چینگ و تأسیس جمهوری چین در سال ۱۹۱۲، این وضعیت آشفته‌تر شد. جمهوری نوپا با بی‌ثباتی آغاز شد و بسیاری از استان‌های آن به دست جنگ‌سالاران افتاد و مردم درگیر خشونت و ناامنی شدند.
در طول جنگ داخلی چین که از ۱۹۲۷ تا ۱۹۴۹ ادامه داشت، موجی از پناهجویان به هنگ‌کنگ گریختند و بسیاری از آن‌ها به شهر محصور پناه بردند. در نتیجه، جمعیت این منطقه از چند صد نفر به هزاران و سپس ده‌ها هزار نفر رسید.
شهری بی‌قانون، اما خانه‌ای برای هزاران نفر
ساکنان جدید این شهر که در فقر و انزوا زندگی می‌کردند، در بلاتکلیفی سیاسی و قانونی به سر می‌بردند. نه دولت چین و نه دولت استعماری بریتانیا، هیچ‌کدام آن را به‌طور کامل اداره نمی‌کردند. بریتانیا تلاش‌هایی برای کنترل آن داشت، اما مقامات پکن از این دخالت‌ها ناخشنود بودند.
در اینجا مردی در اتاقی پوشیده از آرد در حال تهیه خمیر است. بیشتر مغازه‌ها و بازارهای شهر بدون نظارت فعالیت می‌کردند.
به گفته مورخ معماری، یونیس می فنگ، در کتاب شهر مقاوم، این منطقه به «پناهگاهی برای جنایتکاران... و مجموعه‌ای از ساختمان‌های غیرقانونی که در معرض خطر آتش‌سوزی و مشکلات بهداشتی بودند» تبدیل شده بود. سازه‌هایی که ابتدا موقتی بودند، به ساختمان‌هایی چندطبقه تبدیل شدند که با بالکن‌ها و پله‌ها به‌هم متصل بودند. در میان این ساختمان‌های تابوت‌مانند، قمارخانه، باشگاه شبانه، رستوران و بازارهای بدون نظارت رشد کردند و فقر و دزدی همه‌جا دیده می‌شد.
در طول جنگ جهانی دوم، نیروهای ژاپنی که هنگ‌کنگ را اشغال کرده بودند، دیوارهای شهر را برای گسترش باند فرودگاهی در نزدیکی آن ویران کردند. اما حتی بدون دیوار، این منطقه همچنان هویتی مستقل داشت. روزنامه پترسون نیوز در سال ۱۹۶۰ نوشت: «این منطقه مورد مناقشه که شهر محصور خوانده می‌شود، نه واقعا شهر است و نه دیوار دارد. اینجا در حقیقت تنها یک گودال کوچک از گناه و کثافت است».
پایان شهر محصور کولون
برآورد می‌شود که تا دهه ۱۹۸۰، نزدیک به ۶۰ هزار نفر در محدوده شهر محصور کولون زندگی می‌کردند. اما شهر کم کم به پایان خود نزدیک می‌شد. با نزدیک شدن به زمان واگذاری هنگ‌کنگ به چین، دولت‌های بریتانیا و چین در سال ۱۹۸۷ اعلام کردند که این شهر تخریب خواهد شد. پس از نزدیک به یک دهه تلاش برای اسکان مجدد ساکنان، شهر در سال ۱۹۹۴ به طور کامل ویران شد و اکنون در محل آن یک پارک و محوطه باستان‌شناسی قرار دارد.
با وجود اینکه در نگاه بیرونی، این شهر به‌عنوان نمادی از فساد و خطر شناخته می‌شد، اما هنوز هم برای بسیاری، نمایانگر خلاقیت و پایداری در برابر بی‌توجهی و سرکوب است. «شهر تاریکی» اگرچه امروز تنها در خاطره‌ها زنده است، اما همچنان الهام‌بخش است و نشان می‌دهد که جوامع تحت فشار چگونه می‌توانند برای بقا، ساختارهایی پیچیده و منحصربه‌فرد خلق کنند.
