عکس؛ سفر در زمان؛ خرداد ۱۳۵۷ یک شهرک خورشیدی در تهران کشف شد

در بهار ۱۳۵۷ یکی از خبرنگاران کیهان، به شهرکی در شرق تهران برخوردند که ساکنان آن از آب‌گرمکن خورشیدی استفاده می‌کردند و غذای روزانه‌شان را با استفاده از انرژی خورشیدی می‌پختند. در حیاط هر کدام از خانه‌های آنان اجاق‌های خورشیدی نصب شده بود که می‌توانستند کله‌پاچه را در عرض یک ساعت و نیم در آن بپزند.

این خانه‌ها متعلق به سازمان صنایع نظامی بود و از نظر ظاهری نیز با خانه‌های معمولی تفاوت بسیاری داشت. درواقع هرکدام از این خانه‌ها یک اتاق تریلی یا کانتینر بود که یک آشپزخانه، دو اتاق و یک دستشویی و حمام داشت. دیواره‌هایش نیز با پشم‌شیشه پوشانده شده بود تا سرما و گرما به داخل‌ نفوذ نکند.

سیصد خانوار از کارمندان سازمان صنایع نظامی در این خانه‌ها زندگی می‌کردند و مدرسه، درمانگاه، فروشگاه تعاونی مصرف، کارگاه خیاطی، کارگاه نجاری هم داشتند که همه از همین کانتینرها ساخته شده بود.

در ادامه گزارش میدانی خبرنگار کیهان را از این شهرک، که در تاریخ دوم خرداد ۵۷ در صفحه ۵ روزنامه یادشده منتشر شد می‌خوانیم:

قبل از هر چیز آبگرمکن‌های خورشیدی این خانه‌ها نظر را جلب می‌کند. تیمسار حسین رزمجویان مدیر کارخانه پارس لوکس که ابتکار ایجاد شهرک تریلی‌ها از اوست، می‌گوید: «دو سال پیش درباره استفاده از انرژی خورشیدی و ساختن آبگرمکن اولین قدم‌ها را برداشتیم و اکنون آبگرمکن‌های ساخته‌شده ما بدون هیچ هزینه‌ای ۱۴۰ لیتر آب را در مدت ۲ ساعت به ۷۰ درجه سانتی‌گراد می‌رساند.» قیمت تمام‌شده هرکام از آبگرمکن‌های خورشیدی ۳۵۰۰ تومان است که به گفته تیمسار رزمجویان یک ماه پیش تعدادی از آن‌ها به شهرهای تبریز، سمنان، ساری، بندرعباس و اهواز فرستاده شده است که در آن محل‌ها نیز مورد آزمایش قرار گیرد.

غیر از آبگرمکن‌های خورشیدی در حیاط هرکدام از خانه‌ها یک اجاق خورشیدی هم قرار دارد که با استفاده از یک آینه مقعر نور خورشید را به یک دیگ زودپز می‌تاباند و به عنوان مثال آبگوشت در این دیگ زودپز در مدت یک ساعت و نیم پخته می‌شود. به وسیله اجاق خورشیدی زیر آفتاب درخشان در عرض ۵ دقیقه می‌توان تخم‌مرغ را نیمرو کرد. قیمت تمام‌شده این اجاق‌ها برای سازمان صنایع نظامی در حدود ۱۵۰۰ تومان بوده است و اهالی شهرک تریلی‌ها غذای ظهر خود را روی این اجاق‌ها می‌پزند. البته به موازات حرکت خورشید در آسمان هر ۱۵ دقیقه یک بار باید زاویه اجاق را اندکی تغییر داد تا قابلمه غذا درست در مرکز حرارت قرار گیرد.

ساکنین بسیاری از خانه‌های مورد بحث می‌گویند ما در شهر خورشیدی زندگی می‌کنیم، البته به کنایه.

ساختمان آبرگرمکن خورشیدی خیلی ساده است و هیچ پیچیدگی و ابهامی در آن نیست. دو صفحه که ابعاد هرکدام یک متر در دو متر است نقش جمع‌آوری انرژی خورشید را به عهده دارد به این نحو که داخل این صفحه‌ها لوله‌های موازی آب تعبیه شده و روی آن را رنگ مشکی زده‌اند تا انرژی خورشید را بهتر جذب کند. بعد از این‌که این صفحات مدتی در معرض نور خورشید قرار گرفت آب داخل آن گرم می‌شود و به منبعی که در سطحی بالاتر از صفحات نصب‌ شده می‌رود. یک لوله در پایین صفحات به آب لوله‌کشی شهر متصل است و یک لوله هم از منبع آب برای استفاده کشیده‌اند. البته جدار منبع آب و سایر لوله‌ها عایق‌بندی شده است که حرارت کسب‌شده از خورشید را تلف نکند. نقشه این کار را در سال پیش یک کشور خارجی به ایران داد.

جای آبگرمکن‌های خورشیدی روی پشت‌بام خانه‌هاست و مخصوصا در مناطق پرآفتاب ایران که راه صعب‌العبور هم دارد وسیله خوبی برای گرم کردن آب است. اما در زمستان که هوا سرد می‌شود این آبگرمکن‌ها باید از آب خالی شود تا خطر یخ زدن و ترکیدن لوله‌ها از بین برود.

آینه‌های مقعر ارشمیدس

ساختمان اجاق‌های خورشیدی نیز خیلی ساده است. درواقع چنین فکری را ۲۲۰۰ سال پیش ارشمیدس فیلسوف شهر سیواکیوز در یونان عملی کرد و داستان آینه‌های مقعر او که کشتی‌های جنگی رمی را به آتش کشید از آن زمان تاکنون بر سر زبان‌هاست. هرچند که این موضوع با شک تلقی می‌شود اما اجاق‌های خورشیدی تهران واقعیت دارد.

 به هر حال کار اجاق‌های آفتابی شهرک تریلی‌ها براساس جمع‌آوری نور آفتاب و تمرکز آن در نقاط کانونی آینه است. یک صفحه صیقلی مقعر به قطر ۱.۲ متر انرژی خورشید را می‌گیرد و آن را در کانون خود متمرکز می‌کند. با استفاده از دو میله آهنی می‌توان ظرف غذا را در این نقطه کانونی نگه داشت تا غذای داخل آن پخته شود. این دستگاه کلا ۱۵۰۰ تومان خرج برداشته که ۷۰۰ تومان آن هزینه آبکاری صفحه است.

دستگاه دیگری هم در سازمان صنایع نظامی ساخته شده است که شبیه اجاق خورشیدی است ولی کار آن تولید برق است. قطر آینه مقعر این دستگاه ۱.۸ متر است که نور خورشید را در روی یک مخزن آب متمرکز کرده و حرارت آن را تا ۳۰۰ درجه بالا می‌برد.

بخار آب حاصل از این مخزن که فشار قابل توجهی دارد یک ماشین بخار کوچک و ظریف را به کار می‌اندازد و ماشین بخار هم یک مولد برق را به کار انداخته و بدین ترتیب انرژی مکانیکی آن تبدیل به انرژی الکتریکی می‌شود که می‌تواند یک لامپ ۶۰ وات را روشن کند. شاید در آینده برق این خانه‌ها نیز با استفاده از انرژی خورشید تامین شود.

با کمک انرژی خورشیدی تهیه آب شیرن از آب شور هم ممکن شده است. شکل کار این دستگاه چهارم هم به این ترتیب است که آب داخل یک محفظه در مقابل حرارت خورشید بخار شده و این بخار در زیر سقف این محفظه تبدیل به قطرات آب می‌شود و از شیارهای اطراف صفحه به داخل ظرف دیگری می‌ریزد. اما در شهرک تریلی‌ها نیازی به استفاده از دستگاه‌های تهیه آب شیرین و تولید برق از انرژی خورشیدی فعلا نیست و فقط اجاق‌های خورشیدی و آبگرمکن‌های آفتابی وجود دارند.

در شهرک خورشیدی هر خانه یک حیاط هم دارد که در اغلب آن‌ها گل و گیاه سبز شده و حالت باصفایی پیدا کرده است. برای هرکدام از خانه‌ها حدود ۲۱ هزار تومان خرج شده است و کانتینرها تبدیل به خانه شده است. البته این کانتینرها قبلا چرخ داشته‌اند ولی چرخ‌های آن‌ها را باز کرده‌اند و به این ترتیب زیر آن‌ها به صورت زیرزمین برای خانواده‌هایی که در آن نشسته‌اند قابل استفاده شده است. به هر حال این کار ۳۰۰ خانوار را از کرایه‌نشینی در اتاق‌های ناجور شهر رهای بخشیده و حتی یکی از مهندسین کارخانه هم در این‌جا زندگی می‌کند که با نصب دو تریلی آپارتمان دو اتاق خوابه‌ای برایش فراهم شده است.

در شهرک تریلی‌ها مدرسه‌ای هم وجود دارد که تا سال اول راهنمایی کلاس دارد. این مدرسه از اتصال چهار اتاق تریلی پدید آمده و در نزدیکی آن دو اتاق تریلی دیگر سالن غذاخوری بچه‌ها را تشکیل می‌دهد. در محوطه دیگری از شهرک ۳ اتاق تریلی دیگر کنار هم قرار گرفته‌اند که مایحتاج زندگی ساکنین را در آن عرضه می‌کنند و در اختیار شرکت تعاونی مصرف کارکنان کارخانه است و یک اتاق تریلی دیگر هم به درمانگاه اختصاص دارد. یک کارگاه نجاری و یک کارگاه خیاطی هم برای کار ساکنین وجود دارد که هردوی این‌ها داخل اتاق‌های تریلی قرار دارند و آخرین حرف این‌که هر خانه ۱۲ متر طول و ۲.۳۵ متر عرض دارد.

منبع: خبرآنلاین