فقط تهران بی‌آب نیست؛ کارشناسان می‌گویند شهر کابل در آستانه ورشکستگی آبی است

محمود مدیرعامل سازمان غیردولتی «ابتکار اقلیم و آب» و مسئول سیاست‌گذاری اقلیمی و منابع آبی خاورمیانه در موسسه آب، محیط‌زیست و سلامت دانشگاه سازمان ملل متحد است.  او یافته‌های گزارش را بسیار نگران‌کننده توصیف کرد و خاطرنشان ساخت که کاهش شدید سطح آب زیرزمینی کابل و افزایش شمار ساکنانی که ناچارند بخش قابل‌توجهی از درآمد خود را صرف دسترسی به آب کنند، هشداردهنده است.

کمبود آب مشکلی جهانی است که مناطق گوناگونی را تحت‌تاثیر قرار داده است. در دهه‌های اخیر، منابع آبی تحت فشار قرار گرفته‌اند و عوامل زیست‌محیطی مانند تغییرات اقلیمی، با افزایش فراوانی و شدت خشکسالی‌ها، و عوامل انسانی مانند رشد جمعیت، با افزایش تقاضا برای آب، این بحران را تشدید کرده‌اند.

مطالعه‌ای که سال ۲۰۱۶ در نشریه Scientific Reports منتشر شد، نشان داد که از دهه ۱۹۰۰ تا دهه ۲۰۰۰، شمار افرادی که با کم‌آبی مواجه بوده‌اند، به‌طرز حیرت‌انگیز از ۲۴۰ میلیون نفر به ۳٫۸ میلیارد نفر افزایش یافته است (از ۱۴ درصد به ۵۸ درصد جمعیت جهان). مناطقی که بیشتر در معرض خطر کمبود آب قرار دارند شامل شمال آفریقا، خاورمیانه و جنوب آسیا هستند.

همان‌طور که ساکنان تهران این روزها شاهد هستند، بی‌آبی مشکلی محلی نیست، بلکه نمونه‌ای از روند جهانی بحران آب است که در بسیاری از مناطق دارای کمبود آب، به‌ویژه در خاورمیانه و شمال آفریقا نیز در حال رخ دادن است.

در بسیاری از مناطق، مردم بیش از حد از منابع آب زیرزمینی استفاده می‌کنند؛ به‌طوری‌که سرعت برداشت آب بیشتر از سرعت طبیعی جایگزینی آن است، در نتیجه، منابع آب زیرزمینی به‌تدریج رو به اتمام هستند.

تغییرات اقلیمی نیز با کاهش و جابجایی الگوهای بارندگی، تولید آب شیرین و تغذیه منابع آب زیرزمینی را بیش‌ از پیش محدود کرده و درعین‌حال، فراوانی و شدت خشکسالی‌ها را افزایش داده است.

گزارش جدید تاکید کرده است که کابل در آستانه تبدیل‌شدن به نخستین پایتخت مدرن جهان است که با تمام‌شدن منابع آبی روبه‌رو می‌شود، گرچه، این شهر نخستین شهر بزرگی نیست که با چنین تهدید حیاتی ناشی از کمبود آب مواجه شده است و با توجه به روند کنونی، آخرین شهر نیز نخواهد بود.

کمبود آب فقط یک مشکل زیست‌محیطی نیست، بلکه بر زندگی مردم به‌طور مستقیم اثر می‌گذارد و به‌ویژه باعث کاهش تولیدات کشاورزی، بالارفتن هزینه‌های زندگی و در شرایط بحرانی، اجبار مردم به مهاجرت می‌شود. مقابله با بحران کم‌آبی نیازمند سرمایه‌گذاری قوی‌تری در مدیریت پایدار منابع آبی، زیرساخت‌های مقاوم در حوزه آب و بهبود شیوه‌های اداره و نظارت بر منابع آبی است.

بحران کمبود آب محدود به کابل نیست و بسیاری از شهرهای ایران، به ویژه تهران، با چالش‌های جدی در این زمینه روبه‌رو هستند. در سال‌های اخیر، کاهش بارش‌ها، افزایش مصرف آب به‌ویژه در بخش کشاورزی و رشد سریع جمعیت، باعث شده منابع آبی تهران به شدت تحت فشار قرار بگیرند.

بر اساس گزارش وزارت نیرو و سازمان محیط زیست ایران، سطح آب‌های زیرزمینی در تهران به دلیل برداشت بی‌رویه کاهش یافته و بسیاری از چاه‌ها خشک یا در حال خشک‌شدن‌ هستند. این وضعیت علاوه بر تاثیرات زیست‌محیطی، مشکلاتی نظیر افزایش هزینه تأمین آب و نگرانی‌های بهداشتی را نیز به همراه داشته است.