تصاویر؛ همه‌چیز درباره هوش‌مصنوعی GPT-5: نابغه‌ای که بازی می‌سازد یا احمقی که ۲+۲ بلد نیست؟

شرکت OpenAI سرانجام در تاریخ ۷ آگوست ۲۰۲۵ از GPT-5 رونمایی کرد: مدلی که خود شرکت ادعا می‌کند «هوشمندترین، سریع‌ترین و مفیدترین مدل» آن‌ها تا به امروز است و پیشرفت‌های چشم‌گیری در زمینه‌های کدنویسی، نوشتن، ریاضیات، سلامت و درک بصری دارد.

به‌گفته‌ی OpenAI، مدل GPT-5 یک سیستم یکپارچه است که می‌داند چه زمانی باید سریع پاسخ دهد و چه زمانی برای پاسخ‌های «سطح متخصص»، بیشتر فکر کند. این مدل برای همه‌ی کاربران ChatGPT دردسترس است، اما مشترکین پلاس اعتبار بیشتری برای استفاده از مدل دریافت می‌کنند و مشترکین پرو به نسخه‌ی GPT-5 Pro با توانایی استدلال بیشتر دسترسی خواهند داشت.

سم آلتمن، مدیرعامل شرکت، GPT-5 را با یک «متخصص در سطح دکترا» مقایسه کرد و آن را گامی مهم در مسیر دستیابی به هوش مصنوعی انسان‌گونه (AGI) خواند؛ یعنی همان هدفی که OpenAI از ابتدا برای رسیدن به آن تاسیس شده بود؛ اما تنها پس از ۲۴ ساعت از عرضه‌ی اولیه‌، موجی از ناامیدی، تمسخر و خشم در شبکه‌های اجتماعی به راه افتاد:‌ کاربرانی که اشتراکشان را لغو می‌کردند، منتقدانی که از ترکیدن حباب هوش مصنوعی می‌گفتند و نمونه‌های مضحکی از خطاهای فاحش مدل جدید که در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شد.

یکی از جنجالی‌ترین پست‌های ساب‌ردیت ChatGPT با بیش‌از ۶هزار رای مثبت و ۲هزار کامنت، این مدل را «افتضاح» خواند و از «پاسخ‌های کوتاه و ناکافی، لحن کلام آزاردهنده‌تر و تصنعی و شخصیت بی‌روح» آن انتقاد کرد. بسیاری از نبود مدل‌های قدیمی‌تر مثل GPT-4o، محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌تر در استفاده و «عملکرد ضعیف‌تر» مدل جدید گله‌مند بودند و می‌گفتند GPT-5 برخلاف تبلیغات اغراق‌آمیز سم آلتمن، درواقع پسرفت کرده است.

 

کاربران از پاسخ‌های کوتاه و لحن تصنعی و شخصیت بی‌روح GPT-5 نسبت‌به GPT-4o ناراضی بودند.

البته در سوی دیگر ماجرا، توسعه‌دهندگان و کاربران حرفه‌ای هم بودند که با شگفتی از قابلیت‌های خارق‌العاده‌ی GPT-5، از ساخت بازی‌های کامپیوتری پیچیده در چند دقیقه و حل مسائل دشوار کدنویسی در یک چشم به هم زدن می‌گفتند.

اما واقعیت چیست؟ آیا GPT-5 واقعا «افتضاح» است و نسل بشر قرار نیست هرگز به AGI برسد؟ یا GPT-5 دقیقا در همان مسیری است که اوپن‌ای‌آی از مدت‌ها پیش برای آینده‌ی تکنولوژی ترسیم کرده و مشکل، جای دیگری است؟

GPT−5 جدیدترین و پیشرفته‌ترین مدل هوش مصنوعی مولد شرکت OpenAI و جانشین GPT−4 است. گفته می‌شود این مدل «بسیار هوشمندتر، دقیق‌تر و سریع‌تر» از مدل‌های قبلی خود است، طوری‌که سم آلتمن اظهار داشت تجربه‌ی بازگشت به GPT−4 پس از استفاده از GPT−5 برایش «بسیار رقت‌انگیز» بود.

GPT−5 دردسترس همه‌ی کاربران، از کاربران رایگان ChatGPT گرفته تا مشتریان بزرگ شرکتی، قرار گرفته است. با این حال، سطح دسترسی و قابلیت‌ها براساس نوع اشتراک کاربر متفاوت است:

• کاربران رایگان: به GPT−5 با محدودیت استفاده دسترسی خواهند داشت و پس از آن به مدل سبک‌تر «GPT−5−mini» منتقل می‌شوند.
• کاربران پلاس: اعتبار بیشتری نسبت‌به کاربران رایگان دارند.
• کاربران پرو: دسترسی نامحدود به GPT−5 استاندارد و دسترسی به مدل قدرتمندتر «GPT−5 Pro» دارند.
• کاربران شرکتی/آموزشی/تیم: مدل پیش‌فرض آن‌ها GPT−5 خواهد بود.

مدل GPT−5 مهارت‌های کدنویسی پیشرفته‌تری دارد، طوری‌که به کاربران اجازه می‌دهد بدون دانش کدنویسی، اپلیکیشن بسازند و به‌سرعت طرح‌های خود را ویرایش کنند؛ مثلا می‌توان در عرض چند دقیقه یک اپلیکیشن آموزش زبان فرانسه یا یک بازی ساده ساخت. کاربران همچنین می‌توانند با تغییر رنگ چت‌ها و انتخاب شخصیت چت‌بات مانند «بدبین» (Cynic)، «ربات» (Robot)، «شنونده» (Listener) یا «خوره» (Nerd)، تجربه‌ی خود را شخصی‌سازی کنند.

اما نکته‌ی اصلی درباره‌ی GPT-5 جای دیگری است؛ تا پیش از این، کاربران OpenAI با منویی از مدل‌های مختلف روبرو بودند: GPT-4o، GPT-4.1 و GPT-4.5. اما GPT-5 یک «سیستم یکپارچه» است که به طور خودکار درخواست کاربر را تحلیل و آن را به مناسب‌ترین مدل ارسال می‌کند. البته کاربران نسخه‌ی پلاس، پرو و تیم همچنان می‌توانند بین GPT-5 یا GPT-5 Thinking (برای مسائل پیچیده‌تر که نیاز به استدلال چندمرحله‌ای دارند) انتخاب کنند و کاربران پرو و تیم به GPT-Thinking Pro (برای حل چالش‌برانگیزترین مسائل) دسترسی خواهند داشت.

هدف از ارائه‌ی هوش مصنوعی یکپارچه این بود که با برداشتن بار انتخاب مدل از دوش کاربر، تجربه‌ی کاربری ساده‌تر شود. اما این تصمیم برای خود شرکت هم سودآور است:‌ ارائه خدمات به ۷۰۰ میلیون نفر در هفته، آن هم با مدل‌های پیشرفته‌ای که هزینه‌ی محاسباتی سرسام‌آوری دارند، چالش بزرگی است.

به‌گفته‌ی OpenAI، عملکرد این مسیریاب به‌کمک بازخوردهای واقعی، مانند تغییر مدل توسط کاربر، نرخ ترجیح پاسخ‌ها و ارزیابی صحت عملکرد، بهتر می‌شود. در شرایطی هم که اعتبار استفاده به پایان برسد، نسخه‌های کوچک‌تری از هر مدل وظیفه‌ی پردازش درخواست‌های باقی‌مانده را برعهده خواهند گرفت. آن‌طور که OpenAI می‌گوید، «چشم‌انداز آینده، ادغام تمامی این قابلیت‌ها در یک مدل واحد و یکپارچه است.

هرچه‌قدر هوش مصنوعی قدرت‌مندتر می‌شود، نگرانی‌های امنیتی آن بیشتر می‌شود. همین چند وقت پیش بود که گوگل با انتشار گزارش عملکرد Gemini 2.5 Deep Think، جدیدترین و قدرتمندترین مدل هوش مصنوعی خود، عنوان کرد که این مدل به «آستانه‌ی هشدار اولیه» برای سطح خطر مربوط به حوزه‌ی CBRN (توانایی مدل در کمک به توسعه سلاح‌های شیمیایی، بیولوژیکی یا هسته‌ای) رسیده است.

شرکت OpenAI مدعی است که مدل GPT-5 از نظر ایمنی تقویت شده است. این مدل به‌جای روش سنتی «آموزش مبتنی‌بر امتناع» (که در آن به‌طور کامل از پاسخ به درخواستی با «کاربرد دوگانه» خودداری می‌کرد)، با روش جدید «تکمیل ایمن» (safe-completion) آموزش دیده است. در این روش،‌ هوش مصنوعی تلاش می‌کند تا جای ممکن، مفیدترین جواب را بدهد، اما همیشه مرزهای ایمنی را رعایت کند.

براساس آنچه نمودار‌ها نشان می‌دهند، مدل جدید نه‌تنها در تمام انواع سوالات، از نیت خوب گرفته تا سوالات حساس با کاربرد دوگانه و بدخواهانه، به طور قابل‌توجهی ایمن‌تر از مدل قدیمی (OpenAI o3) عمل می‌کند، بلکه این ایمنی را به قیمت از دست‌دادن کارایی به دست نیاورده است. درواقع، مدل جدید، طبق ادعای اوپن‌ای‌آی، حتی در پاسخ‌های ایمن خود نیز مفیدتر ظاهر شده و به جای رد کردن درخواست‌های حساس، راهکارهای جایگزین و ایمن ارائه می‌دهد.

نمودارهای شدت خطر پاسخ‌های ناامن به درخواست‌هایی با نیت خوب، دوگانه و شوم

OpenAI

شاید مهم‌ترین دستاورد این روش جدید، کاهش چشم‌گیر «شدت خطر» در اشتباهات باشد. درحالی‌که مدل قدیمی در صورت اشتباه، مستعد تولید پاسخ‌های بسیار خطرناک (High Severity) بود، اشتباهات مدل جدید عمدتاً در سطح خطر کم یا متوسط باقی می‌مانند که خبر از کاهش قابل‌توجه ریسک بروز خطاهای فاجعه‌بار می‌دهد.

نتایجی که OpenAI از بنچمارک‌های GPT-5 منتشر کرده، واقعا چشمگیرند.

مثلا در آزمون‌های استاندارد آکادمیک و تخصصی، جهش قابل‌توجهی را نسبت‌به مدل‌های پیشین می‌بینیم که به‌گفته‌ی OpenAI، نشان از دستیابی به «سطح جدیدی از پیشرفت» است و ادعای «بسیار هوشمندتر بودن» مدل را تاحدی اثبات می‌کند. برای مثال، GPT-5 (بدون تفکر) توانست در آزمون ریاضی AIME 2025، نزدیک‌به ۲۹درصد بهتر از مدل GPT-4o که جایگزین آن شده، ظاهر شود. جالب اینکه مدل GPT-5 pro با ابزار توانست در همین آزمون امتیاز کامل را به دست آورد.

جدول زیر که از داده‌های گزارش OpenAI به دست آمده، بر دو جنبه‌ی مهم بهبود GPT-5 تمرکز دارد: کارایی و قابلیت اطمینان. بخش اول جدول نشان می‌دهد که GPT-5 برای رسیدن به نتایج برتر، به ۵۰ تا ۸۰ درصد توکن خروجی کمتری نسبت‌به مدل o3 نیاز دارد که به معنای تفکر سریع‌تر و کارآمدتر است.

بخش دوم، پیشرفت چشمگیر مدل در کاهش خطا و توهم را نشان می‌دهد. همان‌طور که ارقام جدول نشان می‌دهند، یکی از دستاوردهای کلیدی مدل، بهبود چشمگیر قابلیت اطمینان بود. معضل «توهم» یا ارائه اطلاعات نادرست که گریبان‌گیر مدل‌های زبانی بزرگ بوده، در GPT-5 به‌شدت کاهش یافته است. OpenAI ادعا می‌کند که احتمال خطای واقعی در پاسخ‌های این مدل ۴۵درصد کمتر از GPT-4o است. همچنین، مدل جدید در پذیرش ناتوانی‌های خود صادق‌تر است و از «خودشیرینی» یا موافقت بیش از حد با کاربر پرهیز می‌کند.

جدول زیر، «صداقت» بیشتر GPT-5 را نمایش می‌دهد. در آزمایشی که در آن از مدل خواسته شد تا در مورد تصاویر ناموجود نظر دهد، مدل قبلی (o3) در ۸۶٫۷درصد موارد با اطمینان پاسخ داد، انگار که تصویر را دیده است. در مقابل، GPT-5 تنها در ۹درصد موارد این رفتار فریبکارانه را از خود نشان داد. این آمار نشان می‌دهد که GPT-5 در تشخیص محدودیت‌های خود و اعلام وظایف غیرممکن یا ناکافی، بسیار بهتر ظاهر می‌شود و از ارائه پاسخ‌های بیش از حد مطمئن و نادرست پرهیز می‌کند.

اما شاید بزرگ‌ترین پیشرفت GPT-5 در حوزه‌ی کدنویسی رخ داده باشد. سم آلتمن توانایی این مدل در نوشتن یک «نرم‌افزار آنی خوب» را به یک «ابرقدرت» تشبیه کرد. به‌گزارش توسعه‌دهندگان GPT-5، این مدل در تولید کدهای پیچیده، دیباگ کردن پروژه‌های عظیم و حفظ سازگاری در سطح بالا، عملکرد فوق‌العاده‌ای دارد. GPT-5 همچنین می‌تواند با یک درخواست ساده، وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های واکنش‌گرا با توجه به اصول زیبایی‌شناسی و طراحی تولید کند.

اما اگر نتایج بنچمارک‌ها تا این حد چشمگیر است، چرا برخی از کاربران از عملکرد GPT-5 گله‌مندند؟

گری مارکوس، از منتقدان سرشناس هوش مصنوعی، GPT-5 را «بسیار ناامیدکننده» خواند و استدلال کرد که این مدل صرفاً یک هیاهوی تبلیغاتی است و ما را به هوش مصنوعی انسان‌گونه نزدیک‌تر نمی‌کند.

این حس ناامیدی به‌سرعت در میان کاربران عادی نیز سرایت کرد. پلتفرم ردیت پر از پست‌های پربازدیدی شد که در آن‌ها کاربران با عصبانیت از «از دست‌دادن تمام احترامشان برای OpenAI» و لغو اشتراک پولی خود می‌گفتند. توییت‌ها و پست‌ها، پر از نمونه‌های شکست مدل جدید بود. یکی از کاربران با طعنه نوشت: «GPT-5 کل پایگاه کد من را در یک درخواست بازنویسی کرد. هیچ‌کدامش کار نکرد، ولی خدای من چقدر زیبا بود!»

شاید نمادین‌ترین شکست GPT-5 در همان ساعات اولیه، عملکرد آن در محاسبات ریاضی بود. در حالی که شایعه شده بود این مدل در بنچمارک معتبر Simple Bench عملکردی فراتر از انسان خواهد داشت، در عمل حتی در محاسبات ساده نیز دچار خطاهای عجیب می‌شد. مثلا یکی از مواردی که به سرعت وایرال شد، نشان می‌داد که GPT-5 به اشتباه اعلام می‌کند که جواب مسئله‌ی ساده‌ی «۵٫۹ = x + ۵٫۱۱»، منفی ۰٫۲۱ است. این اشتباهات فاحش، این حس را منتقل می‌کرد که پیشرفت هوش مصنوعی به بن‌بست رسیده و رؤیای AGI به تاخیر افتاده است.

آیا ما از هوش مصنوعی سؤالات اشتباهی می‌پرسیم؟

واکنش سم آلتمن به انتقادها

آینده هوش مصنوعی: بن‌بست، جهش بزرگ یا پیشرفت تدریجی؟