هرتا مولر؛ نویسنده وفادار به درد و رنج مردم

اسدالله امرایی | هرتا مولر را از جمله نویسندگانی می‌دانند که ردپای پررنگی از هراس و دلهره زندگی در نوشته‌هایش خودنمایی می‌کند، نویسنده و شاعری که در عرصه مقاله‌نویسی هم از چهره‌های شاخص آلمانی‌زبان به شمار می‌آید.
‌
مهم‌ترین دلیلی که من را به ترجمه داستانی از این نویسنده رومانیایی تبار آلمانی ترغیب کرد، ثبت جایزه نوبل در رزومه کاری‌اش بود. هر چند بعد‌ها که به سراغ دیگر داستان‌های او رفتم، علاقه‌ام به نوشته‌های مولر بیشتر شد.

نه تنها در داستان «گلابی‌های گندیده» که ترجمه‌اش کرده‌ام، بلکه در اغلب آثار او ردپای پررنگی از کنش مدنی و نوع نگاه آدم‌ها به یکدیگر دیده می‌شود، نگاهی که براساس آن و تحت تأثیر حاکمیت‌های توتالیتر مردم حتی از یکدیگر هم هراس دارند؛ درست شبیه آن چیزی که در انواع حکومت‌های تمامیت‌خواه از جمله فاشیستی و کمونیستی به وضوح در تمام وجوه زندگی مردم دیده می‌شود که از موارد قابل لمس آن می‌توان به گسترش فضای بی‌اعتمادی اشاره کرد. وقتی که حتی همسایه از همسایه می‌ترسد و نگران است حرفی نزند و کاری نکند که گرفتار حکومت شود.

همه نوشته‌های این نویسنده متولد رومانی در فضای تحت تأثیر دیکتاتوری «نیکولای چائوشسکو» خلق شده‌اند و همان‌طور که منتقدان هم می‌گویند او در نوشته‌های خود درصدد افشای سختی‌های زندگی در چنین حکومتی است.
سراغ نوشته‌های مولر که بروید آن‌ها را همچون گزارش‌های بسیار دقیقی از یک روزنامه‌نگار مجرب خواهید یافت؛ آن‌چنان که شاید بگویید همه این آدم‌ها واقعی هستند.

مولر به زادگاه خود وفادار مانده و هیچگاه درد و رنجی که بر هموطنانش گذشته را فراموش نکرده است. این رسالتی است که نه تنها مولر، بلکه همه نویسندگانی که ناچار به کوچ اجباری شده‌اند به آن توجه دارند. با این حال نمی‌توان داستان‌های او را همچون مستند‌های مکتوب دانست، چراکه داستان هرچقدر هم برگرفته از واقعیت باشد به هر حال درآمیخته با تخیل نویسنده است. یکی دیگر از نکاتی که بد نیست درباره نوشته‌های او بگویم غلبه مضمون به ساختار در کتاب‌های مولر است.

او به مضمون بیشتر از پیچیدگی‌های زبان و فرم داستان اهمیت می‌دهد، از همین رو اغلب کتاب‌هایش برخوردار از نثری روان و بسیار خوش‌خوان هستند و او به بهره‌گیری از تمثیل هم علاقه بسیاری دارد.

به‌طور دقیق درباره جایگاه این نویسنده در جغرافیای آلمانی‌زبان نمی‌دانم، با این حال معتقدم اعطای جایزه نوبل به او، آن هم بعد از جنگ سرد تأثیر بسیاری در معرفی هرتامولر و نوشته‌های او به دیگر نقاط جهان داشت، هر چند در ایران و نزد مخاطبان ایرانی نویسنده چندان شناخته‌شده‌ای به شمار نمی‌آید.

با وجود علاقه و اهمیتی که برای نوشته‌های این نویسنده و شاعر رومانیایی تبار آلمانی قائل هستم، اما نمی‌دانم باز به سراغ ترجمه‌ای از آثار او بروم یا نه، بویژه که ما مترجمان ایرانی در انتخاب آثار ناچار به درنظر گرفتن مواردی از جمله ممیزی هم هستیم.

منبع: روزنامه ایران