شیرها گورخرها را کمتر شکار می‌کنند زیرا مورچه‌ها فیل‌ها را گاز نمی‌گیرند!
شکار گورخرها توسط شیرهای کنیایی در یک «واکنش زنجیره‌ای زیست‌محیطی» به شکل قابل توجهی کاهش پیدا کرده است. دانشمندان تصور می‌کنند ریشۀ این موضوع به تهاجم مورچه‌های سربزرگ به درختان اقاقیا برمی‌گردد.
فرادید| شکار گورخرها توسط شیرهای کنیایی اخیرا با کاهش مواجه شده است، زیرا مورچه‌های سر بزرگ جلوی کندن درختان اقاقیا توسط فیل‌ها را نمی‌گیرند! شاید این مطلب عجیب یا حتی خنده‌دار به نظر برسد اما این نمونه‌ای از یک «واکنش زنجیره‌ای زیست‌محیطی» کاملا جدی و واقعی است. وقتی درختان اقاقیا که کمین‌گاه اصلی شیرها هستند، توسط فیل‌ها از بین می‌روند، امکان شکار برای آن‌ها به طور قابل توجهی کاهش پیدا میکند.
به گزارش فرادید، شاید به نظر برسد وقتی شیری تصمیم می‌گیرد گورخری را تعقیب کند، هیچ چیز نمی‌تواند جلوی او را بگیرد. اما حالا محققان دریافته‌اند یک موجود کوچک مانع کار این شکارچیان قدرتمند شده است: مورچه‌های سر بزرگ. گسترش مورچه‌های سر بزرگ در شرق آفریقا شرایطی ایجاد کرده که به موجب آن، شیرها کمتر گورخر شکار می‌کنند؛ اما چگونه؟
پروفسور تاد پالمر از دانشگاه فلوریدا و از نویسندگان این تحقیق، از تعجب آور بودن این یافته میگوید: «من مبهوت شدم. به نظر می‌رسد کاهش کشتار به دلیل از بین رفتن یک رابطه مهم باشد، رابطه بین مورچه‌های بومی و درختانی که مورچه‌ها در آن‌ها زندگی می‌کنند. شیرها از این درختان برای پنهان شدن از چشم طعمه‌ها کمک می‌گرفتند.»
پالمر میگوید این کشف تاکیدی است بر اهمیت تعامل میان گونه‌ها: «ما معمولاً از حفاظت گونه‌ها صحبت می‌کنیم. اما این تعاملات هستند که مانند چسب، کل سیستم را کنار هم نگه می‌دارند.»
مورچه‌های ساکن درختان اقاقیا با گاز گرفتن و نیش زدن فیل‌هایی که به دنبال میان‌وعده هستند، از درختان اقاقیا محافظت می‌کنند و در عوض از اقاقیا شهد و سرپناه می‌گیرند. اما مورچه‌های سر بزرگ (گونه‌ای مورچه مهاجم که با کشتن مورچه‌های اقاقیای بالغ و خوردن تخم‌ها و لاروهای آن‌ها، درختان اقاقیا را تصاحب میکند)، چنین محافظتی را انجام نمی‌دهند.
پالمر و همکارانش در مجله Science نوشته‌اند: «در مناطق مورد تهاجم، فیل‌ها با سرعت پنج تا هفت برابر بیشتر از مناطق دیگر، شاخ و برگ این درختان را می‌خورند و می‌شکنند». پالمر و همکارانش برای کشف تأثیرات گسترده زیست‌محیطی، ابتدا تعدادی نقطه در لایکیپیای کنیا را مطالعه کردند، در برخی از این نقاط فیل‌ها حضور داشتند و در برخی دیگر نه.
این تیم دریافت وقتی مورچه‌های سر بزرگ و فیل‌ها در منطقه حضور دارند، پوشش درختان کم است و دید، افزایش چشمگیری پیدا میکند. سپس محققان بر اساس مشاهدات در طبیعت، یک مدل کامپیوتری ساختند تا دریابند آیا حضور مورچه سر بزرگ و افزایش دید بر حرکات گورخر، مکان‌های کشتار گورخرها و حرکات شیرها اثر می‌گذارد یا خیر.
تیم دریافت احتمال کشتار گورخرها در مناطق کم‌دید که در آن‌ها، مورچه‌های سر بزرگ وجود ندارد، تقریباً سه برابر بیشتر از مناطق با دید بالاست که مورچه‌های سر بزرگ در آن‌ها وجود دارند. اما این تجزیه و تحلیل ارتباط با تراکم گورخر یا فعالیت شیر را رد کرد و نشان داد کاهش کشتار احتمالاً به این دلیل است که شیرها برای طعمه، بیشتر قابل رویت شدند.
پالمر میگوید: «از آنجا که شیرها برای کمین و حمله موفقیت‌آمیز به طعمه خود نیاز به پوشش دارند، وقتی شمار درختان کم شود، آن‌ها هم بیشتر در معرض دید قرار می‌گیرند و همین موضوع، شکار موفقیت‌آمیز گورخر را برای آن‌ها دشوارتر میکند.»
با این که محققان می‌گویند جمعیت شیرها در حال حاضر ثابت به نظر می‌رسد که ظاهراً نتیجه تغییر طعمه آن‌ها از گورخر به گاومیش است، پالمر میگوید یک نگرانی اینست که هیچ راهی برای جلوگیری از گسترش مورچه‌های سر بزرگ وجود ندارد: «معنایش اینست که اگر تهاجم مورچه‌های سربزرگ ادامه پیدا کند، جمعیت درختان اقاقیا هم کمتر و کمتر می‌شود و از آنجا که درختان اقاقیا منبع غذایی مهمی برای بسیاری از گونه‌ها از جمله کرگدن‌ها و زرافه‌ها هستند، این تغییرات در سطح چشم‌انداز می‌تواند به شدت اکولوژی منطقه را تغییر دهد.»
مترجم: زهرا ذوالقدر
