رقم دقیق دستمزد بازیگران در سینمای ایران
بله! سوال تکراری است؛ اینکه بازیگران سینمای ایران چقدر دستمزد می‌گیرند؟ اما پاسخ‌ها عوض شده است. انگار تلاش‌ها برای شفاف‌سازی بخشی از اقتصاد سینما بالاخره نتیجه نصفه و نیمه‌ای گرفته و رگه‌هایی از شفافیت در این بازار پیدا شده است. پیش‌تر اگر همین سوال را مطرح می‌کردید به پاسخ‌های عجیب و غریبی می‌رسیدید. بعضی می‌گفتند دستمزد بازیگران کمتر از ۳۵۰ میلیون تومان است و برخی دیگر تا پنج میلیارد تومان هم بالا می‌رفتند. خلاصه که پاسخ‌ها نه متقن بود و نه حتی منطقی! اما در یک سال اخیر رقم‌هایی که دهان به دهان می‌چرخد، به رقم‌های واقعی نزدیک‌تر شده است. اگرچه هنوز همه سعی دارند با کنایه و لاپوشانی و... عددی بگویند و از زیر بار پرسش‌ها در بروند، اما تداوم فشار‌های رسانه‌ای دامنه رقم‌ها را محدودتر کرده و به نظر می‌رسد که آرام آرام دستمزد‌های واقعی بازیگران نجومی ایران معلوم شده است. اکراه تهیه‌کنندگان، بازیگران، کارگردانان و... از اعلام دستمزد‌های دقیق‌شان احتمالا یک دلیل بیشتر ندارد و آن هم چیزی نیست جز فرار از پرداخت مالیات! همه این را می‌دانند، همه هم می‌دانند که دستمزد‌های برخی بازیگران به میلیارد رسیده، اما همه موقع پاسخ به سوال در مورد دستمزد‌ها اصطلاحا از جاده خاکی می‌روند، گرد و خاک می‌کنند و ... کات!
اگر اسناد رسمی را بررسی کنید، می‌بینید که دستمزد گران‌ترین بازیگران سینما در یکی دو سال اخیر ۷۰۰ میلیون تومان است. منظور از اسناد رسمی قرارداد‌هایی است که بازیگران و تهیه‌کننده‌ها امضا و ثبت می‌کنند. اما آیا این رقم واقعی است؟ نه! بین سطور این قرارداد‌ها داستان دیگری در جریان است: بازار سیاه سینما!
شاهد مثال: جواد نوروزبیگی، تهیه‌کننده شناخته‌شده سینما که فیلم‌هایی، چون «سلام بمبئی»، «طبقه حساس»، «اعترافات ذهن خطرناک من» و... را تهیه کرده تابستان امسال در گفت‌وگویی با خبرگزاری تسنیم گفته است: «به بازیگر می‌گویند نباید قرارداد میلیاردی داشته باشد و از آن طرف تهیه‌کننده هم اصرار دارد بازیگر را در فیلمش داشته باشد. به همین خاطر قرارداد را با ۷۰۰میلیون ثبت می‌کنند، ولی رقم واقعی دستمزد چیز دیگری است.» بازار سیاه همان بخش پنهان در پرده است. آنجایی که رقم‌های پرداختی، دور از چشم ناظر قانونی و اداره مالیات به میلیارد می‌رسد.
نکته: مساله مهم در این موضوع نه الزاما درستی یا نادرستی پرداخت این ارقام، بلکه پنهان بودن آن است! منطق بازار آن است که قراردادی میان دو نفر با توافقی مشترک امضا می‌شود.
آن دو نفر در چارچوب قانون کشور، می‌توانند روی هر رقمی که می‌خواهند توافق کنند، اما به شرطی که مناسبات قانون در آن جاری باشد. پس فعلا بحث ما درباره تبعات این توافق یا مشکلاتی که رقم‌های بالا در سینما ایجاد می‌کند نیست. بحث بر سر شفافیت و اعلام رسمی دستمزد‌ها و حذف بازار سیاه است. همان‌طور که گفته شد گویا دستمزد حداکثری در قرارداد‌های ثبت شده ۷۰۰ میلیون تومان است. اما آیا مطمئنیم که دستمزد‌های میلیاردی وجود دارد؟ بله!
شاهد مثال: هفته پیش علی سرتیپی که یکی از معروف‌ترین تهیه‌کننده‌ها و پخشکنندههای فیلم در ایران است و فیلم‌هایی مثل «توکیو بدون توقف»، «دراکولا» و «ورود آقایان ممنوع» را تهیه کرده در یک برنامه تلویزیونی گفته بود: «دستمزد‌هایی در حدود یک میلیارد تومان در ایران وجود دارد.» او همچنین از رضا عطاران، حمید فرخ‌نژاد و محمدرضا گلزار هم به‌عنوان گران‌ترین بازیگران ایران نام برده بود؛ بازیگرانی که علی‌القاعده و طبق گفته‌های خود سرتیپی باید دستمزد‌های میلیاردی داشته باشند.
محبوب‌ها
- لحظه شماری برای مبارزه قرن؛ نبرد هالک ایرانی با ترسناک‌ترین مرد دنیا
- عجیب‌ترین سوتی‌های تاریخ صداوسیما
- تبلیغ در صداوسیما ایران ارزان‌تر است یا شبکه‌های ماهواره‌ای؟
- شیر الاغ یک نوشیدنی لاکچری!
نوروزبیگی هم در جای دیگری گفته بود که دستمزد‌های میلیاردی وجود دارند. او با بیان اینکه خودش دستمزد بیشتر از ۴۰۰ میلیون تومان پرداخت نکرده، گفته بود: «راستش من هم مبلغ میلیاردی شنیده‌ام، اما چند میلیارد تومان نه. واقعا نشنیده‌ام بازیگری دستمزد چند میلیارد تومانی بگیرد.»
نوروزبیگی حتی به‌صورت ضمنی از دستمزد میلیاردی بعضی کارگردان‌ها هم خبر داده و در جواب این سوال که «کارگردانی در سینما داریم که دستمزد میلیاردی بگیرد؟» گفته بود: «به نظرم داریم. به نظرم با درصد‌هایی که ذیل آن می‌گیرند داریم. چرا امروز فقط به بازیگران معطوف شویم؟ آیا دستمزد فیلمبرداران بالا نرفته است؟ خود من درگیر این مشکلات هستم.»
همایون اسعدیان هم در گفت‌وگویی با «ایلنا» که همین دیروز منتشر شد اعلام کرده که دستمزد‌های میلیاردی در سینمای ایران وجود دارد.
نتیجه: آنچه به‌صورت مشخص از زبان این سینماگران بیان شده نشان می‌دهد که دستمزد‌ها در ایران به میلیارد رسیده است با این حال اگرچه بازیگران چندمیلیارد تومانی نداریم، اما همین یک میلیارد تا یک میلیارد و نیم هم کافی است که فرار‌های مالیاتی چند صد میلیون تومانی در بازار سیاه سینمای ایران شکل بگیرد. اما مبلغ واقعی دستمزد‌ها همیشه در پشت پرده یا همان بازار سیاه پرداخت نمی‌شود، یک راه دیگر هم وجود دارد! سهم از فروش فیلم! این راه دوم احتمالا نظارت‌پذیرتر و البته قانونی است، اما طبیعتا چندان مورد توجه یا علاقه بازیگران و دستمزدبگیران نجومی نیست.
سرتیپی گفته: «بازیگران در فیلم‌ها شریک می‌شوند و این‌طور نیست که یک میلیارد پرداخت نقدی به آن‌ها داشته باشیم.» نوروزبیگی هم از درصدی که کارگردانان فیلم‌ها در مبلغ فروش فیلم سهیم می‌شوند یاد کرده بود.
این موضوع البته پیش‌تر نیز مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته بود و منابعی نوشته بودند که برخی از بازیگران گران قیمت درصدی بخش از دستمزد خود را به‌صورت نقدی دریافت می‌کنند و بخشی دیگر را به‌عنوان درصدی از فروش تعیین می‌کنند. این موضوع عمدتا با نام رضا عطاران و محمدرضا گلزار گره خورده بود، اما هرگز رد یا تایید نشد و همچنین درصد دقیقی هم به‌عنوان سهم بازیگر از فروش فیلم اعلام نشد.
با این حال علی سرتیپی در گفت‌وگوی اخیرش گفته بود که از مجموع فروش فیلم تنها ۳۰ درصد به تهیه‌کننده می‌رسد. اما طبیعتا سهم بازیگران در فروش فیلم از تهیه‌کننده کمتر است و بنابراین با مرور گمانه‌زنی برخی از کارشناسان در این باره می‌توان تخمین زد که حداکثر سهم مجموع بازیگران یک فیلم از فروش آن حداکثر ۱۵ درصد باشد. با این حساب فیلمی که ۱۰ میلیارد می‌فروشد، تا ۵/ ۱ میلیارد تومان از فروشش را به‌عنوان دستمزد به بازیگر یا بازیگرانی که قرارداد درصدی نوشته‌اند، می‌پردازد.
آخر قصه
همان‌طور که گفتیم اصل قضیه در موضوع شفاف‌سازی اقتصاد سینما، علنی شدن قرارداد‌ها و نظارت‌پذیر بودن آن‌ها است. کارمندان و کارگرانی که بیش از ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان در ماه درآمد دارند، مالیات می‌پردازند. جمعیت این مالیات‌پردازان هم کم نیست، اما بسیاری از کسانی که درآمد‌های نجومی دارند به شکل‌های گوناگون از پرداخت مالیات فرار می‌کنند.
بسیاری از بازیگران سینمای ایران، نه الزاما میلیارد‌ها بلکه حتی کسانی که دستمزد‌های چند صد میلیونی یا حتی چند ده میلیونی دارند با ترفند‌هایی از پرداخت مالیات فرار می‌کنند. این در حالی است که بازیکنان فوتبال به‌عنوان همسایگان درآمدی بازیگر‌ها به مراتب قرارداد‌های شفاف‌تری دارند.
خبر تلخ: همایون اسعدیان گفته که «در انجمن بازیگران سینمای ایران به جز حدود ۵۰ نفر بقیه افراد وضع اقتصادی به شدت خرابی دارند و از سینما کنار گذاشته می‌شوند.»
تذکر اخلاقی-حرفهای: جدا از موضوع شفافیت مالی، بحث دیگری که درباره درآمد‌های میلیاردی و حتی چندصدمیلیونی وجود دارد، کاملا حرفهای و صنفی است. همایون اسعدیان حرفهای جالبی درباره دستمزد‌های بازیگران زده. او گفته: «وقتی بازیگری یک میلیارد دستمزد می‌گیرد دیگر به کارگردانی که صد میلیون تومان دستمزد می‌گیرد، احترام نمی‌گذارد.»
او همچنین از ایجاد کینه وشکاف عمیق اقتصادی میان سینماگران خبر داده و گفته: «وقتی در یک پروژه سینمایی به یک بازیگر یک میلیاردتومان دستمزد پرداخت می‌شود و بعد یکی از عوامل که در کنار آن بازیگر قرار دارد؛ فقط پنج میلیون تومان دستمزد می‌گیرد، چرا نباید توقع داشته باشیم این کینه و شکاف ایجاد نشود؟... در همه جای دنیا سیستم پلکانی برای دستمزد وجود دارد و با افزایش فروش، دستمزد‌ها افزایش پیدا می‌کند. امروز به جز پنج یا شش بازیگر شناخته شده که دستمزد میلیاردی می‌گیرند و حدود ۴۰ بازیگر که دستمزد‌های چند صد میلیونی می‌گیرند، سرمایه‌گذاران در فیلم‌ها به دیگر بازیگران دستمزد‌های ۲ تا ۱۰ میلیون تومانی می‌دهند و این شرایط اصلا خوب نیست. باید انجمن بازیگران به این مساله ورود کند.»
او راهکاری هم برای پرداخت دستمزد‌ها پیشنهاد کرده است: باید پرداخت دستمزد‌ها تابع یک اصول درستی باشد یعنی مثلا می‌توان در هنگام قرارداد به بازیگر ۲۰۰ میلیون تومان دستمزد داد و بعد اعلام کرد اگر فیلم شما به فروش بالایی رسید دستمزد بیشتری به شما پرداخت می‌شود نه اینکه امروز بازیگری که فیلمش به زور یک میلیارد تومان می‌فروشد، تقاضای دستمزد یک و نیم میلیاردی می‌کند.
