غول‌های رودخانه‌ها؛ جانورانی که کمتر درباره‌شان شنیده‌ایم
دربارۀ جانوران عظیمی که در اقیانوس‌ها و دریاها زندگی می‌کنند مطالعات زیادی صورت گرفته است، اما در اعماق رودخانه‌هایی که از دل جنگل‌های صعب‌العبور می‌گذرند نیز ماهیانی با جثه‌های غیر قابل باور شنا می‌کنند؛ ماهیانی که شاید خیلی کم درباره‌شان شنیده باشیم.
فرادید| رودخانه‌ها در طول تاریخ حکم رگ‌های حیاتی بشر را داشته‌اند، اما با اینحال خیلی از ما دربارۀ موجوداتی که در آن‌ها زندگی می‌کنند اطلاعات اندکی داریم؛ از جمله دربارۀ جانوران غول‌آسایی که در اعماق رودخانه‌ها پرسه می‌زنند.
به گزارش فرادید؛ احتمالا همۀ ما می‌دانیم که وال آبی بزرگترین جانور اقیانوس است و کوسه‌نهنگ هم بزرگترین ماهی دریاهاست؛ اما هویت بزرگترین ماهی آب‌های شیرین برای مدتی طولانی مثل یک راز باقی مانده است.
پرتوماهی صیدشده در رودخانه مِکونگ
در سال 2022 ماهیگیران اهل کامبوج موفق شدند در بخش‌هایی دورافتاده و بکر از رودخانۀ مِکونگ (Mekong River) یک «پرتوماهی» (stingray) بسیار بزرگ را صید کنند.
این جانور با وزن حیرت‌انگیز 300 کیلوگرم، شش کیلوگرم از یک گربه‌ماهی بزرگ که سال 2005 در تایلند صید شده بود سنگین‌تر بود. این اتفاق نقطه عطفی در زندگی کاری زیست‌شناسی به اسم زِب هوگان (Zeb Hgan) بود که بیش از دو دهه را به جستجو و حفاظت از گونه‌های بزرگ ماهیان آب شیرین اختصاص داده بود. این گونه از جانوران به شدت در معرض خطر انقراض قرار دارند.
قبل از اینکه ماهی صید شده در کامبوج دوباره در آب رها شود، هوگان و گروه همکارانش یک ردیاب صوتی به آن متصل کردند. از قضا اتصال این ردیاب به این جانور ماده باعث شد اطلاعات بسیار ارزشمندی دربارۀ رفتار خاص پرتوماهی‌ها در اختیار محققان قرار بگیرد.
گربه‌ماهی غول‌آسای رودخانۀ مکونگ
هوگان در کتابی با عنوان «تعقیب غول‌ها؛ در جستجوی بزگترین ماهی آب شیرین» که به تازگی منتشر شده، دربارۀ بیش از 30 گونۀ ماهی سخن گفته است که منحصرا در رودخانه‌ها و دریاچه‌ها زندگی می‌کنند و هر کدامشان می‌توانند تا وزن 90 کیلوگرم و طول نزدیک به 2 متر رشد کنند.
این جانوران که در همۀ قاره‌ها غیر از جنوبگان یافت می‌شوند، دستۀ بسیار عجیب و غریبی هستند که از گربه‌ماهی‌های غول‌آسا تا نیزه‌ماهی‌های عظیم‌الجثه را شامل می‌شوند. اما جمعیت این مهره‌داران آبزی در طول پنج دهه اخیر به شدت کاهش پیدا کرده است. تعداد ماهی‌های بزرگ آب شیرین در این مدت کاهش تکان‌دهندۀ 94 درصدی داشته است.
ماهی آراپیما که در رودخانه‌های آمریکای جنوبی زندگی می‌کند
برای مثال پرّه‌ماهی چینی که 100 میلیون سال روی سیاره زمین زندگی کرده بود در دهۀ اول قرن بیست و یکم منقرض شد. اهمیت وجود این ماهی‌ها در آب‌های شیرین بسیار زیاد است. آن‌ها در صدر زنجیرۀ غذایی قرار دارند و انقراضشان می‌تواند تاثیرات مخربی بر اکوسیستم‌های مختلف داشته باشد.
ماهی‌گیری بی‌رویه، تغییرات اقلیمی و ساخت سدها مهم‌ترین عوال انقراض این گونه‌ها هستند. در کشور آمریکا صیادان برای اینکه از شکار ماهیان تجاری توسط نیزه‌ماهی‌های تمساحی جلوگیری کنند، به طور سیستمایتیک کمر به نابودی این گونۀ جانوری بزرگ و کمیاب بسته بودند. اما بعد از اینکه دانشمندان این ماهی را عاملی مهم در حفظ اکوسیستم دانستند، برنامه‌های حفاظتی آغاز شد و این جانور دوباره به رودخانه‌هایی مثل ترینیتی در ایالت تگزاس برگشته است.
نیزه‌ماهی تمساحی، تگزاس
در خود کامبوج هم آگاهی عمومی نسبت به اهمیت این گونه‌ها در حال افزایش است. در همین سال 2023 ماهیگیران یک گربه‌ماهی 90 کیلویی را صید کردند اما به جای کشتن و فروختن گوشتش آن را در یک مراسم دست‌جمعی آزاد کردند، آن هم با افشاندن گُل در مسیر حرکت ماهی.
خیلی‌ها معتقدند که ماهی‌هایی بزرگتر از پرتوماهی صید شده در کامبوج هم وجود دارند؛ ماهی‌هایی که ممکن است در رودخانه‌های گینه یا جاهای دیگر زندگی کنند؛ اما به هر حال مسئلۀ اصلی پیدا کردن بزرگترین ماهی آب شیرین نیست بلکه رسیدن به این آگاهی است که آن‌ها اهمیت دارند و باید برای حفظشان تلاش کنیم.
