معامله کثیف؛ داستان عجیب و غیرمعمول فروش جنگنده های اف-۱۶ آمریکایی به ونزوئلا

جنگنده F-16 Fighting Falcon برای سالیان متمادی محبوب ترین جت جنگنده غربی بوده است. در حالی که ایالات متحده تنها به کشورهایی که متحد یا شریک خود می‌داند تسلیحات پیشرفته می‌فروشد، ونزوئلا به دلیل در اختیار داشتن F-16‌های آمریکایی کمی متمایز است.

زمانی که روابط دو کشور بسیار بهتر بود، ایالات متحده این هواپیماها را به ونزوئلا فروخت، اما از آن زمان، این جت ها محل مناقشه بین دو کشور بوده است.

داستان فروش جنگنده های اف-۱۶ آمریکایی به ونزوئلا شاید یادآور رابطه با ایران در پیش از انقلاب و فروش جنگنده های آمریکایی F-14 Tomcat به ایران باشد که جایگاهی بسیار متمایز به این کشور می بخشد.

یک دوران متفاوت

این جت ها زمانی به ونزوئلا فروخته شدند که جهان ژئوپلیتیک مکانی متفاوت از امروز بود و زمانی که ونزوئلا و ایالات متحده از روابط بسیار بهتری برخوردار بودند. روابط ایالات متحده و ونزوئلا پس از به قدرت رسیدن هوگو چاوز در سال ۱۹۹۸ به شدت سقوط کرد و از آن زمان تاکنون در شرایطی بسیار بد و حداقلی مانده است.

F-16 ها در سال ۱۹۸۱ در دوران دولت رونالد ریگان در فضای جنگ سرد به ونزوئلا فروخته شد. در ژانویه ۱۹۸۱ ، واشنگتن پست در گزارشی نوشت: «دولت ریگان با فروش ۲۴ هواپیمای جنگنده F16 به ونزوئلا موافقت کرد که اولین تحویل چنین تسلیحات پیشرفته ایالات متحده به یک کشور آمریکای لاتین در تقریباً یک دهه گذشته و گامی مهم در تلاش‌های ونزوئلا برای پر کردن خلاء نفوذ در آمریکای لاتین خواهد بود».

اف-۱۶های ونزوئلا

در این مقاله همچنین آمده است که در سال ۱۹۷۲، رئیس جمهور نیکسون گفته بود که فروش جت های جنگنده پیشرفته به کشورهای آمریکای لاتین می تواند به «توسعه اقتصادی آسیب برساند و بی ثباتی را افزایش دهد».

در همان زمان فرانسوی ها به آرژانتین هواپیماهای جنگنده می فروختند. در شرایطی که سرنوشت کار خودش را می کند، سال بعد (۱۹۸۲)، آرژانتین به جزایر فالکلند حمله کرد و از جت های فرانسوی خود برای مبارزه با انگلیسی ها استفاده کرد (و البته بازنده شد).

مقامات دولتی آمریکا در آن زمان فکر می کردند که فروش F-16 به ونزوئلا «به دلیل اهمیت فزاینده ونزوئلا به عنوان حامی سیاست ایالات متحده در السالوادور و سایر نقاط آمریکای لاتین قابل توجیه است…». در آن زمان، نیروی هوایی ونزوئلا عمدتاً مجهز به میراژهای فرانسوی و جنگنده بمب افکن کانبرا بریتانیا بود.

این اتفاق همچنین در دورانی رخ داد که کوبا به‌عنوان قدرتمندترین نیروی هوایی در آمریکای لاتین شناخته می‌شد (امروزه نیروی هوایی این کشور به عنوان موزه جت‌های قدیمی شوروی در نظر گرفته می‌شود).

بر اساس این قرارداد، ونزوئلا ۵۰۰ میلیون دلار برای ۱۸ فروند F-16 و ۶ فروند F-16B پرداخت کرد (F-16B یک مدل آموزشی است). در ابتدا، ونزوئلا ۷۲ جت جنگنده از این نوع می خواست، اما محدودیت های بودجه ای، این عدد را به ۲۴ فروند کاهش داد.

این اولین فروش F-16 به یک کشور در آمریکای لاتین بود. بعد از آن، شیلی نیز جنگنده های آمریکایی F-16 را خریداری کرد و اکنون آرژانتین در حال خرید F-16 های قدیمی از دانمارک است.

یک معامله مسموم

پس از اینکه روابط ایالات متحده و ونزوئلا به تیرگی گرایید، ونزوئلا همچنان این جت های جنگنده را در اختیار داشت و ایالات متحده ماند و تعهداتی که بر اساس قرارداد باید انجام می داد. این قرارداد به ونزوئلا امکان خرید قطعات یدکی برای جت ها را از ایالات متحده می داد.

در سال ۲۰۰۵، گزارش شد که هوگو چاوز مدعی شده که ونزوئلا نمی تواند این جت ها را عملیاتی کند زیرا ایالات متحده قطعات یدکی شان را ارسال نکرده است.

ایالات متحده با این ادعا که همیشه به قراردادهای دفاعی خود با ونزوئلا پایبند بوده و قطعات جایگزینی برای F-16 های این کشور ارسال کرده است، در مقابل این ادعا ایستاد. این کشور اعلام کرد که قطعات یدکی در ۴ نوامبر همان سال تحویل ونزوئلا داده شد.

ونزوئلایی‌ها در پاسخ گفتند که آنها فقط قطعاتی را دریافت کرده اند که به جت‌ها اجازه پرواز می‌داد، اما قطعاتی برای ممکن کردن کارکرد تسلیحات دریافت نکردند (این قطعات شامل ارابه‌های فرود و صندلی‌های اجکتور بود).

ونزوئلا تهدید کرد که F-16 را به دشمنان آمریکا خواهد فروخت

سی‌بی‌اس نیوز در سال ۲۰۰۶ گزارش داد که ونزوئلا با نقض قرارداد سال ۱۹۸۲، تهدید کرده که F-16 هایش را به دشمنان آمریکا مانند ایران خواهد داد. این تهدید در واکنش به ممنوعیت فروش تسلیحات به این کشور توسط ایالات متحده بود. ونزوئلا همچنین تهدید کرد که این جنگنده ها را به کوبا یا چین خواهد فروخت. در نهایت، ونزوئلا هرگز اف-۱۶هایش را نفروخت.

همچنین در مقاله ای از سی بی اس نیوز آمده است که ونزوئلا در حال بررسی خرید جت های روسی Su-35 است که ونزوئلا ادعا می کند “بهترین جنگنده های جت در حال حاضر در جهان هستند.” ونزوئلا در سال ۲۰۰۶ در نهایت ۲۴ فروند سوخوی Su-30MK2 روسی خریداری کرد و از آن زمان تاکنون هیچ جت جنگی دیگری خریداری نکرده است (به غیر از جنگنده های سبک چینی).

نیروی هوایی ونزوئلا امروز

امروزه، ونزوئلا به عملیاتی کردن اف-۱۶ های خود ادامه می دهد، اما مشخص نیست که تا چه حدی عملیاتی هستند. به ادعای Aeroflap، حدود ۱۵ فروند اف-۱۶ ونزوئلایی عملیاتی باقی مانده اند و این جنگنده های فعال توسط یگان هوایی شماره ۱۶ نیروی هوایی ونزوئلا مستقر در پایگاه هوایی ال لیبرتادور اداره می شوند.

در سال ۱۹۹۷ ، ونزوئلا تلاش کرد دو هواپیمای از دست رفته خود را جایگزین کند. در ابتدا، ایالات متحده فروش دو فروند F-16 دیگر به این کشور را تایید کرد اما سپس این فروش را بلوکه کرد.

به نظر می رسد حداقل برخی از این اف-۱۶های ونزوئلایی عملیاتی هستند، در حالی که نیروی هوایی ونزوئلا در مارس ۲۰۲۴ در پستی توئیتری که آنها یک هواپیمای ناشناسی که حریم هوایی این کشور را نقض کرده بود، با استفاده از F-16 سرنگون کرده است. این پست همچنین ویدئویی از این جت در حال استفاده از توپ هایش را نشان می داد.

جنگنده های فعال نیروی هوایی ونزوئلا

حداقل سه فروند F-16 ونزوئلا نیز اخیراً تمرین پرتاب موشک هوا به هوا با موشک های AIM-6L Sidewinder و Rafael Python 4 را انجام داده اند. صرف نظر از قابلیت پرواز این جنگنده ها، ونزوئلا به دلیل روابط ضعیف با ایالات متحده نتوانسته است F-16 های خود را ارتقا دهد.

همچنین گمان می رود ونزوئلا دارای ۲۲ فروند هواپیمای رزمی آموزشی چینی از نوع Hongdu K-8 باشد. ستون فقرات ناوگان رزمی عملیاتی نیروی هوایی ونزوئلا احتمالاً ۲۱ فروند Su-30 Flanker ساخت روسیه است (سه فروند در سوانح از بین رفتند). در این مورد نیز، با توجه به مشکلات عمیق اقتصادی ونزوئلا در دهه گذشته، می توان حدس زد که این جت ها در چه وضعیتی از عملیاتی بودن هستند.

منبع: روزیاتو